प्रतिरक्षा विश्वविद्यालय सञ्चालनको तयारीमा सेना

देवबहादुर कुँवर

काठमाडौं । नेपाली सेनाले सञ्चालन गर्ने विभिन्न तालिम तथा प्रशिक्षणमा विदेशी सेनाको आकर्षण बढ्दै छ । यो आकर्षणसँगै सेनाले प्रतिरक्षा विश्वविद्यालय ‘एनडीयू’ सञ्चालनको तयारी पनि गरेको छ ।

विगत आठ वर्षको अवधिमा २० देशका ७६३ सैनिकले नेपाली सेनाले सञ्चालन गरेको तालिम पूरा गरेका छन् । नेपाली सेनाले काभ्रेको पाँचखालमा यूएन शान्ति कार्य, बाराको अमलेखगञ्जमा जङ्गल वारफेयर ९युद्धकला०, मुस्ताङमा माउण्टेन वारफेयर, काठमाडौँको शिवपुरीमा कमाण्ड तथा स्टाफ कलेज र भक्तपुरको खरिपाटीमा अधिकृत क्याडेट तालिम सञ्चालन गर्दै आएको छ ।

तीमध्ये प्यारा जम्प, रेञ्जर ‘कमाण्डो’, विपद् व्यवस्थापन तथा प्रतिआतङ्कवादसँग सम्बन्धित् सैनिक अभ्यसमा चीन, भारत र अमेरिकी सेनाको एसिया प्यासेफिक कमाण्डसँग संयुक्त रूपमा सञ्चालन हँुँदै आएको छ ।

सैनिक तालिम, प्रशिक्षण र अभ्यासप्रति विभिन्न राष्ट्रका सेनाको सहभागिता प्रत्येक वर्ष बढ्दै गएको सेनाले जनाएको छ । नेपाली सेनाले २०६७ सालबाट विभिन्न सैनिक तालिम केन्द्र तथा प्रतिष्ठानमा सञ्चालित प्रशिक्षणमा विदेशी सेनालाई सहभागी गराउने निर्णय गरेको थियो ।

यो निर्णयसँगै विदेशी सेनाका लागि नेपालको भू–बनोट, हावापानी र प्रशिक्षण आकर्षक तथा प्रभावकारी बन्दै गएको सैनिक प्रवक्ता विज्ञानदेव पाण्डेले बताए । सैनिक जनसम्पर्क तथा सूचना निर्देशनालयका अनुसार, कमाण्ड तथा स्टाफ कलेजबाट ७९, सैनिक तालिम प्रतिष्ठान खरिपाटीबाट २४, माउण्टेन वारफेयरबाट २७७, जङ्गल वारफेयरमा ६२, प्यारा २१ र शान्तिकार्य तालिम केन्द्र पाँचखालबाट २९० जना विदेशी सैनिकले प्रशिक्षण लिइसकेका छन् ।

राष्ट्रिय सुरक्षा नीति तथा प्रतिरक्षा नीतिलगायत विश्वको बदलिँदो परिस्थति र अवस्थाको विषयमा उच्च अध्ययन, अध्यापन तथा अनुसन्धान गर्न सेनाले प्रतिरक्षा विश्वविद्यालय सञ्चालनको तयारी गरेको हो ।

यो विश्वविद्यालयको स्थापनापछि सेनाको ब्रिगेडियर ‘सहायकरथी’ तहका उच्च सैनिक अधिकारीका लागि अनिवार्य गरिएको नेशनल डिफेन्स कोर्ष ‘एनडीसी’ अध्ययन गर्न विभिन्न देशमा धाइरहनुपर्ने बाध्यता हट्ने छ । एनडीसी कोर्ष नगरेकाहरू पदोन्नति हुनबाट बन्चित हुन्छन् ।

अन्तर्राष्ट्रिय सेनाको सीप तथा क्षमता विकासका लागि नेपालको भू–बनोट तथा हावापानी नै आकर्षक भएको भनाइ नेपाली सेनाको छ । तराई, पहाड र हिमाल गरी तीन किसिमको भू–बनोटसँगै नेपाली सेनाले प्रदान गर्ने प्रशिक्षण तथा अभ्यासमा सैद्धान्तिकभन्दा व्यावहारिक पक्ष बढी समेटिने भएकाले तालिम प्रभावकारी बन्दै गएको दाबी सैनिक अधिकारीको छ ।

विदेशी प्रशिक्षार्थीका लागि प्रत्येक वर्ष भक्तपुर खरिपाटीस्थित सैनिक तालिम प्रतिष्ठानमा चार, स्टाफ कलेजमा १०, माउण्टेन वारफेयरमा सात, जङ्गल वारफेयरमा १३, प्यारा स्कुलमा छ जना गरी ४० वटा कोटा छुट्याएको छ ।

माउण्टेन वारफेयर र जंगल वारफेयर तालिममा कोटाभन्दा बढी प्रशिक्षार्थी सहभागी हुने गरेका छन् । युएन शान्तिकार्य अभ्यासमा पनि विदेशी सेनाको आकर्षण बढ्दै गएको छ । सैनिक प्रवक्ता पाण्डेले छिमेकी राष्ट्र भारत र चीनमात्र नभई अफ्रिकी मुलुकका सेनाको समेत आकर्षणमा नेपाल पर्ने गरेको जानकारी दिए ।

भारत, पाकिस्तान, बङ्गलादेश, मलेसिया, चीन, श्रीलङ्का, अमेरिका, बेलायत, दक्षिण कोरिया, नाइजेरिया, लेबनान, केन्या, घाना, म्यानमार, थाइल्याण्ड, इन्डोनेसिया लगायत २० देशका सेनाले नेपालमा सञ्चालित विभिन्न किसिमको प्रशिक्षण तथा अभ्यासमा सहभागिता जनाउँदै आएका छन् । गोरखापत्रबाट