ओली सरकारले बिगार्यो देशको आर्थिक स्वास्थ्य ,व्यापार घाटा बजेटकै हाराहारीमा

काठमाडौं ।  दुईतिहाई बहुमतका साथ गठन भएको खड्कप्रसाद ओली सरकारको कार्यकालमा देशको आर्थिक अवस्था नाजुक हुदै गएको छ । सरकारकै एउटा निकाय नेपाल राष्ट्र बैंकको पछिल्लो प्रतिवेदनले ओली सरकारको डेढ बर्षे कार्यकालमा देशको अर्थतन्त्र ओरालो लागेको देखाएको हो ।

यदि यहि अवस्था जारी रहने हो भने नेपाल चाडै नै टाट पल्टेर भेनेजुयलाको हालतमा पुग्ने अनुमान अर्थतन्त्रका ज्ञाताहरुले लगाउन थालेका छन् । सरकारका गलत आर्थिक नीति र व्यवहारले देशमा बेरोजगारी, भ्रष्टाचार,बेथिति,कमिशनतन्त्र र रकमीतन्त्र हावी हुदै गएको देखिन्छ । देशको अर्थतन्त्र बिग्रनुमा ओली सरकारले लिएको गलत आर्थिक नीति र व्यवहार नै जिम्मेवार रहेको अर्थविद्हरुको धारणा रहीआएको छ ।

चालु आर्थिक वर्षको प्रथम दश महिनामा मुलुकको समग्र आर्थिक स्थितिको समीक्षा गदै राष्ट्र बैंकले हालै आफ्नो प्रतिवदेन सार्वजनिक गरेको छ । प्रतिवेदनमा अधिकांश आर्थिक सूचकहरुले मुलुकको आर्थिक स्वास्थ्य विग्रिदै गएको संकेत गरेका छन् ।

आर्थिक वर्ष २०७५/७६ को दश महिनामा कुल वस्तु व्यापार घाटा १९.७ प्रतिशतले विस्तार भई रु.१० खर्ब ९९ अर्ब ६० करोड पुगेको छ । यो गतबर्षको वजेटकै हाराहारीमा रहेको छ । समीक्षा अवधिमा खुद सेवा आय रु.९ अर्ब ४६ करोडले घाटामा रहेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा खुद सेवा आय रु.४० करोडले घाटामा रहेको थियो ।

यता कुल विदेशी विनिमय सञ्चिति २०७५ असार मसान्तमा रु.११ खर्ब २ अर्ब ५९ करोड रहेकोमा २०७६ वैशाख मसान्तमा रु.१० खर्ब ६० अर्ब ७० करोड कायम भएको छ । यता हिमाली क्षेत्र बाहेक सबै क्षेत्रमा मुद्रास्फीतिमा वृद्धि देखिएको छ । समीक्षा अवधिमा भारतमा भने मुद्रास्फीति ३.१ प्रतिशत रहेको छ । जबकि एकै प्रकृतिको आर्थिक चरित्र भएको नेपालको मुद्रास्फीति दर ५.३ प्रतिशत रहेको छ ।

मुद्रास्फीति

उपभोक्ता मुद्रास्फीति

२०७६ बैशाख महिनामा वार्षिक बिन्दुगत उपभोक्ता मुद्रास्फीति ५.३ प्रतिशत रहेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा यस्तो मुद्रास्फीति ४.१ प्रतिशत रहेको थियो ।

खाद्य तथा पेय पदार्थ मुद्रास्फीति

२०७६ बैशाख महिनामा खाद्य तथा पेय पदार्थ समूहको मुद्रास्फीति ४.७ प्रतिशत रहेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा उक्त समूहको मुद्रास्फीति ३.२ प्रतिशत रहेको थियो ।

गैर–खाद्य तथा सेवा मुद्रास्फीति

समीक्षा अवधिमा गैर–खाद्य तथा सेवा समूहको मुद्रास्फीति ५.८ प्रतिशत रहेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा उक्त मुद्रास्फीति ४.८ प्रतिशत रहेको थियो ।

क्षेत्रगत उपभोक्ता मुद्रास्फीति

२०७६ बैशाख महिनामा हिमालमा ६.१ प्रतिशत, काठमाडौं उपत्यकामा ६.०५ प्रतिशत, पहाडमा ५.० प्रतिशत र तराईमा ४.९ प्रतिशत उपभोक्ता मुद्रास्फीति रहेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा यस्तो मुद्रास्फीति क्रमशः ६.३ प्रतिशत, ३.३ प्रतिशत, ५.७ प्रतिशत र ४.० प्रतिशत रहेको थियो ।

नेपाल र भारतको उपभोक्ता मुद्रास्फीति

२०७६ बैशाख महिनामा नेपालको वार्षिक बिन्दुगत उपभोक्ता मुद्रास्फीति ५.३ प्रतिशत र भारतको ३.१ प्रतिशत रहेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा नेपालको मुद्रास्फीति ४.१ प्रतिशत र भारतको ४.९ प्रतिशत रहेको थियो ।

थोक मुद्रास्फीति

२०७६ बैशाख महिनामा वार्षिक बिन्दुगत थोक मुद्रास्फीति ५.२ प्रतिशत रहेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा उक्त मुद्रास्फीति २.० प्रतिशत रहेको थियो ।

राष्ट्रिय तलव तथा ज्यालादर सूचकाङ्क

२०७६ बैशाख महिनामा वार्षिक बिन्दुगत राष्ट्रिय तलब तथा ज्यालादर सूचकाङ्क ९.५ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा उक्त सूचकाङ्क ६.४ प्रतिशतले वृद्धि भएको थियो । समीक्षा अवधिमा तलब सूचकाङ्क ६.६ प्रतिशत र ज्यालादर सूचकाङ्क १०.३ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ ।

वैदेशिक व्यापार

निर्यातः

आर्थिक वर्ष २०७५/७६ को दश महिनामा कुल वस्तु निर्यात १८.१ प्रतिशतले वृद्धि भई रु.७८ अर्ब ५३ करोड पुगेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा यस्तो निर्यात ९ प्रतिशतले वृद्धि भएको थियो ।

गन्तव्यका आधारमा भारततर्फ ३१.९ प्रतिशत र अन्य मुलुकतर्फ २.३ प्रतिशतले निर्यात वृद्धि भएको छ । चीनतर्फ भने २९ प्रतिशतले निर्यातमा कमी आएको छ ।
वस्तुगत आधारमा पोलिष्टर यार्न, जुटका सामान, जस्तापाता, ऊनी गलैंचा, जडीबुटी लगायतका वस्तुको निर्यात बढेको छ भने अलैची, जुत्ता तथा चप्पल, छाला, तयारी पोशाक, पश्मिना लगायतका वस्तुहरुको निर्यात घटेको छ ।

आयात

आर्थिक वर्ष २०७५/७६ को दश महिनामा कुल वस्तु आयात १९.६ प्रतिशतले बढेर रु. ११ खर्ब ७८ अर्ब १४ करोड पुगेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा यस्तो आयात २१.८ प्रतिशतले बढेको थियो ।
वस्तु आयात गरिने मुलुकका आधारमा भारतबाट भएको आयात १७.२ प्रतिशत, चीनबाट भएको आयात ३३ प्रतिशत र अन्य मुलुकबाट भएको आयात १८.८ प्रतिशतले बढेको छ ।

वस्तुगत आधारमा पेट्रोलियम पदार्थ, तयारी पोशाक, हवाईजहाज तथा पार्टपुर्जा, एम.एस. बिलेट, अन्य मेसिनरी तथा पार्टपुर्जा लगायतका वस्तुको आयात बढेको छ भने सिमेन्ट, दूरसञ्चारका उपकरण तथा पार्टपुर्जा, यातायातका साधन तथा पार्टपुर्जा, कच्चा भटमासको तेल, स्वास्थ्य उपकरण तथा औजार लगायतका वस्तुहरुको आयात घटेको छ ।

भन्सार नाकाका आधारमा निर्याततर्फ रसुवा भन्सार कार्यालय, कृष्णनगर भन्सार कार्यालय र सुख्खा बन्दरगाह भन्सार कार्यालयहरु बाहेक अन्य मुख्य भन्सार नाकाहरूबाट गरिएको निर्यातमा वृद्धि भएको छ । आयाततर्फ भने सबै नाकाहरुबाट भएको आयातमा वृद्धि भएको छ ।

व्यापारघाटा

आर्थिक वर्ष २०७५/७६ को दश महिनामा कुल वस्तु व्यापार घाटा १९.७ प्रतिशतले विस्तार भई रु.१० खर्ब ९९ अर्ब ६० करोड पुगेको छ । समीक्षा अवधिमा निर्यात–आयात अनुपात ६.७ प्रतिशत कायम भएको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा सो अनुपात ६.८ प्रतिशत रहेको थियो ।

सेवा व्यापार

समीक्षा अवधिमा खुद सेवा आय रु.९ अर्ब ४६ करोडले घाटामा रहेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा खुद सेवा आय रु.४० करोडले घाटामा रहेको थियो । सेवा खाता अन्तर्गत पर्यटन आय समीक्षा अवधिमा ११ प्रतिशतले वृद्धि भई रु.६३ अर्ब २८ करोड पुगेको छ । अघिल्लो वर्ष यस्तो आय रु.५७ अर्ब रहेको थियो । सेवा खाता अन्तर्गत समीक्षा अवधिमा पर्यटन व्यय १४.७ प्रतिशतले वृद्धि भई रु.७३ अर्ब ६५ करोड पुगेको छ । यसमध्ये शिक्षातर्फको खर्च रु.३७ अर्ब ६७ करोड रहेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा पर्यटन व्यय रु.६४ अर्ब २१ करोड रहेको थियो ।

विप्रेषण आप्रवाह

समीक्षा अवधिमा विप्रेषण आप्रवाह १९.६ प्रतिशतले वृद्धि भई रु.७ खर्ब २५ अर्ब ३० करोड पुगेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा विप्रेषण आप्रवाह ७ प्रतिशतले बढेको थियो । अमेरिकी डलरमा विप्रेषण आप्रवाह ९.३ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ । अघिल्लो वर्ष यस्तो आप्रवाह १०.३ प्रतिशतले बढेको थियो । समीक्षा अवधिमा खुद ट्रान्सफर आय १९.४ प्रतिशतले वृद्धि भई रु.८२६ अर्ब २० करोड पुगेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा यस्तो आय ०.१ प्रतिशतले घटेको थियो ।

अन्तिम श्रम स्वीकृति (संस्थागत तथा व्यक्तिगत–नयाँ र वैधानिकीकरण) का आधारमा वैदेशिक रोजगारीमा जाने नेपालीको संख्या समीक्षा अवधिमा ३८.६ प्रतिशतले घटेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा यस्तो संख्या ६ प्रतिशतले घटेको थियो । पुनः श्रम स्वीकृतिका आधारमा वैदेशिक रोजगारीमा जाने नेपालीको संख्या भने समीक्षा अवधिमा ५.८ प्रतिशतले बढेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा यस्तो संख्या २.२ प्रतिशतले घटेको थियो ।

चालु खाता एवम् शोधनान्तर स्थिति

समीक्षा अवधिमा चालु खाता घाटा विस्तार भई रु.२ खर्ब २१ अर्ब ४० करोड पुगेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा यस्तो घाटा रु.१ खर्ब ९२ अर्ब ५ करोड रहेको थियो । अमेरिकी डलरमा अघिल्लो वर्षको दश महिनामा १ अर्ब ८६ करोड रहेको चालु खाता घाटा समीक्षा अवधिमा १ अर्ब ९५ करोड पुगेको छ । समीक्षा अवधिमा शोधनान्तर स्थिति रु.६८ अर्ब २० करोडले घाटामा रहेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा शोधनान्तर स्थिति रु.१८ अर्ब ९३ करोडले घाटामा रहेको थियो । अमेरिकी डलरमा शोधनान्तर स्थिति अघिल्लो वर्षको दश महिनामा १८ करोड ४८ लाखले घाटामा रहेकोमा समीक्षा अवधिमा ६० करोड २ लाखले घाटामा रहेको छ ।

समीक्षा अवधिमा पुँजीगत ट्रान्सफर रु.१३ अर्ब ४८ करोड र प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानी रु.९ अर्ब ४७ करोड रहेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा पुँजीगत ट्रान्सफर रु.१४ अर्ब १५ करोड र प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानी रु.१५ अर्ब ५१ करोड रहेको थियो ।

विदेशी विनिमय सञ्चिति

कुल विदेशी विनिमय सञ्चिति २०७५ असार मसान्तमा रु.११ खर्ब २ अर्ब ५९ करोड रहेकोमा २०७६ वैशाख मसान्तमा रु.१० खर्ब ६० अर्ब ७० करोड कायम भएको छ । अमेरिकी डलरमा यस्तो सञ्चिति २०७५ असार मसान्तमा १० अर्ब ८ करोड रहेकोमा २०७६ वैशाख मसान्तमा ९ अर्ब ४२ करोड रहेको छ । कुल विदेशी विनिमय सञ्चितिमध्ये नेपाल राष्ट्र बैंकमा रहेको सञ्चिति २०७५ असार मसान्तमा रु.९ खर्ब ८९ अर्ब ४० करोड रहेकोमा २०७६ वैशाख मसान्तमा रु.९ खर्ब १५ अर्ब ३९ करोड रहेको छ ।

बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरू (नेपाल राष्ट्र बैंक बाहेक) सँग रहेको विदेशी विनिमय सञ्चिति २०७५ असार मसान्तमा रु.११३ अर्ब १९ करोड रहेकोमा २०७६ वैशाख मसान्तमा रु.१४५ अर्ब ३१ करोड पुगेको छ । २०७६ वैशाख मसान्तको कुल विदेशी विनिमय सञ्चितिमा भारतीय मुद्राको अंश २३.६ प्रतिशत रहेको छ ।

सञ्चिति पर्याप्तता सूचकहरू

आर्थिक वर्ष २०७५/७६ को दश महिनाको आयातलाई आधार मान्दा बैकिङ्ग क्षेत्रसँग रहेको विदेशी विनिमय सञ्चितिले ९.१ महिनाको वस्तु आयात र ८ महिनाको वस्तु तथा सेवा आयात धान्न पर्याप्त रहने देखिन्छ । समीक्षा अवधिमा विदेशी विनिमय सञ्चितिको कुल गार्हस्थ्य उत्पादन, कुल आयात र विस्तृत मुद्राप्रदायसँगका अनुपातहरू क्रमशः ३०.६ प्रतिशत, ६६.६ प्रतिशत र ३१.१ प्रतिशत रहेका छन् । २०७५ असार मसान्तमा यी अनुपातहरू क्रमशः ३६.४ प्रतिशत, ७८.६ प्रतिशत र ३५.६ प्रतिशत रहेका थिए ।