नेकपा भित्र भुसको आगो, माधव नेपाल नयाँ प्रमको तयारीमा

काठमाडौं । लामो रस्साकस्सीपछि सत्तारुढ नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी भित्रको विवाद तत्काललाई स्थगन भएको देखिन्छ । बाहिरबाट हेर्दा पार्टी भित्रको विवाद निमिट्यान्न भएको लागेपनि अन्तर्यमा भने भूसको आगो झैं सल्किएको छ ।

२०७२ सालमा भारतले नाकाबन्दी लगाएपछि चमत्कारिक ढंगले राष्ट्रवादी छवि बनाएका केपी ओली सत्तामा आएपछि ध्वस्त भएका छन् । उनको सक्कली अनुहार छताछुल्ल भएको छ । आफूलाई भीमसेन थापा जस्तै राष्ट्रवादी ठानेका उनको नक्कली राष्ट्रवाद आईफा अर्वाडसम्म आइपुग्दा छताछुल्ल भएको हो ।

साथै सत्तामा आउने बित्तिकै ओलीले असहमत सबैलाई लिड्को लगाउने शैली अपनाएपछि आफैं रक्षात्मक अवस्थामा पुगेका छन् । सबैतिरबाट लगातार आक्रमण हुन थालेपछि चाहिं तत्कालका लागि अस्थायी युद्धविराम गर्न अग्रसर देखिएका छन् ।

अर्का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड त केवल देखावटीमा मात्र सीमित छन् । उनको भूमिका सेरेमोनियल भएकाले नै द्वन्द्व बढेको हो । पूर्व एमाले नेताहरुसँग त्यसैपनि चिसो सम्वन्ध भएका ओलीले प्रचण्डको समेत विश्वास गुमाएपछि कमजोर बनेका हुन् ।

सत्ता उन्मादले भूँइ न भाँडामा भएको ओली मण्डली अहिले भने रक्षात्मक अवस्थामा आइपुगेको छ । असहमत बिरुद्ध एकैपटक फायर खोलेका ओलीलाई पार्टी भित्र र बाहिरबाट घेराबन्दी गरिएपछि आत्तिएका छन् । त्यसको आभास गएको सोमबार नेकपा संसदीय दलको बैठकमा गरियो । सरकार बनेको डेढ वर्षसम्म भेडा बाख्रा जस्तो बन्धक बनेर बसेका सांसदहरु पहिलो पटक ओलीको खुलेर आलोचना गर्न तम्सिए । त्यहाँ ओली भने बढो शालिन र भद्र रुपमा प्रस्तुत भए । विगतमा उनले यस्ता संसदीय दलका बैठकमा सांसदलाई बोल्नसमेत दिंदैन थिए । उल्टो विपक्षीविरुद्ध अरिंगाल झैं खनिन उक्साउँथे ।

सानो घेरामा बसेर एकलौटी शासन गर्ने ओलीको अहंकारी शैलीप्रति शीर्ष नेताहरु नै असन्तुष्ट छन् । आफूलाई मनपर्नेलाई मात्र अवसर दिने र विरोधीको नामसमेत सुन्न नचाहने ओलीको टोलीले धेरैलाई चिढाएको छ । तत्कालिन माओवादीसँग चुनावी गठबन्धन गरी दुईतिहाईको समर्थन जुटाउन सफल ओली सत्तामा आएपछि भने हैसियत बिर्सिन पुगेका छन् । त्यसैले माओवादीसँग विगतमा भएका सहमतिको उनले पालना गरेका छैनन् ।

दुई अध्यक्षात्मक प्रणालीमा पार्टीलाई लैजाने सहमति भएपनि व्यवहारमा भने उनी मात्र हावी छन् । अर्का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड त केवल देखावटीमा मात्र सीमित छन् । उनको भूमिका सेरेमोनियल भएकाले नै द्वन्द्व बढेको हो । पूर्व एमाले नेताहरुसँग त्यसैपनि चिसो सम्वन्ध भएका ओलीले प्रचण्डको समेत विश्वास गुमाएपछि कमजोर बनेका हुन् ।

ओलीको रणनीति

सत्ता राजनीतिका चतुर खेलाडी हुन् ओली । विगतमा कांग्रेसलाई तह लगाउन उनले पहिलो पटक मण्डले नेता लोकेन्द्रबहादुर चन्दलाई शीरमा बोकेर चोख्याएका थिए । चन्द नेतृत्वको मन्त्रिमण्डलमा उनले हालीमुहाली गरेका हुन् । त्यसैले उनलाई सत्ताको राजनीति चलाउन राम्रो ज्ञान छ ।

अहिले कमजोर अवस्थामा भएकाले उनले नयाँ रणनीति बनाउदै छन् । संसदीय दलमा जति आलोचना भएपनि ओली शान्त देखिएका छन् । किनभने यतिबेला उनी सबैतिरबाट एक्लिएका छन् । यस्तो बेला एक कदम पछि हटेर बस्दा उचित हुने उनको ठम्याई हो ।

अनि ओली संयन्त्र प्रचण्ड विरुद्ध नै खनियो । यसका लागि ओलीले पार्टीको कार्यदिशाको मुद्धा उचाले । पार्टीको राजनीतिक प्रतिवेदनमा जनताको वहुदलीय जनवाद नै राख्ने भनेर पासो फाले । यो मुद्धामा पूर्व एमालेबाट साथ पाउने ओलीको विश्वास थियो । तर माधव नेपालले जनताको जनवाद नै कार्यदिशा हुनुपर्ने अडान लिएपछि ओली हच्किए ।

उचित समय आएपछि दुई कदम अघि बढ्ने तयारी पनि उनले सँगसँगै गरिरहेका छन् । माधवकुमार नेपाल, झलनाथ खनाल र वामदेव गौतमसमेत विपक्षमा भएका बेला प्रचण्डलाई चिढ्याउनु भनेको ठूलो खतरा मोल्नु हो भन्ने उनको बुझाई रहेको छ । त्यसैले गर्दा उनी अहिले रक्षात्मक बनेका हुन् ।

सिंगो पार्टीमा कब्जा गर्ने चाहना ओलीको हो । त्यसका लागि सुरुमा उनले प्रचण्डलाई साथ लिएर माधव , झलनाथ र वामदेवलाई दवाउने प्रयास गरे । यतिले उनको भोक शान्त भएन । अनि ओली संयन्त्र प्रचण्ड विरुद्ध नै खनियो । यसका लागि ओलीले पार्टीको कार्यदिशाको मुद्धा उचाले । पार्टीको राजनीतिक प्रतिवेदनमा जनताको वहुदलीय जनवाद नै राख्ने भनेर पासो फाले । यो मुद्धामा पूर्व एमालेबाट साथ पाउने ओलीको विश्वास थियो । तर माधव नेपालले जनताको जनवाद नै कार्यदिशा हुनुपर्ने अडान लिएपछि ओली हच्किए ।

यसअघि ओलीले पूर्व माओवादी नेता रामबहादुर थापा ‘बादल’लाई प्रभावित गर्ने प्रयास नगरेका होइनन् । बादल प्रचण्डसँग चिढिएको अवस्था थियो । जसको राजनीतिक लाभ लिन ओलीले खेल खेल्न खोजे । तर राजनीतिक कार्यदिशाको विषयमा ओलीले जनताको वहुदलीय जनवादको मुद्धा उठाएपछि बादल पनि पछि हटे । जसले गर्दा ओली सबैबाट एक्लिनुपर्ने अवस्था आयो । त्यसैले उनी आक्रमक नभई रक्षात्मक शैलीमा प्रस्तुत हुन बाध्य भएका छन् ।

ठूलो झड्का

युरोप भ्रमणबाट ओली असार १ मा स्वदेश फर्कंदा नसोचेको परिस्थिति सामना गर्न विवश भए । कारण थियो– गुठी विधेयक । काठमाडौंका नेवार समुदायको जीवनमरणसँग प्रत्यक्ष सरोकार राख्ने गुठी व्यवस्थालाई निमिट्यान्न पार्ने गरी विधेयक ल्याइको थियो । विरोधमा सम्पूर्ण नेवार समुदाय सडकमा ओर्लिएपछि मात्रै ओलीको दम्भ केही साम्य भएको थियो । दुईतिहाईको दुहाई दिंदै जेसुकै गर्न छुट पाउनुपर्ने उनको कार्यशैलीलाई नेवार समुदायले लगाम लगाई दिएको हो । त्यसले गर्दा उनको पकड विस्तारै खस्किन पुग्यो ।

अध्यक्ष भनिएपनि उनी सहअध्यक्षको हैसियतमा रहेका छन् । हरेक निर्णय ओलीले एकल गर्छन् । निर्णय भइसकेपछि मात्र प्रचण्डले थाहा पाउँछन् । कतिपय निर्णय त मिडियाले सार्वजनिक गरेपछि मात्र प्रचण्डले जानकारी पाएका छन् । त्यसैले उनी नयाँ रणनीतिमा छन् । ओलीले आफूलाई महत्व नदिएपछि आत्तिन पुगे । उनले सत्ता भागबण्डाको मुद्धा सतहमा ल्याएर सरकारलाई अस्थिर बनाउन खोजे । साथै बेलाबेला मन्त्रिपरिषद पुनर्गठनको मुद्धा उछालिरहेका छन् प्रचण्ड ।

लगत्तै इन्टरनेशलन इण्डिया फिल्म अवार्ड (आईफा) गर्न एक अर्ब रुपैयाँ दिने निर्णय ओलीले मन्त्रिपरिषदबाट गराए । यो निर्णय उनका लागि तातो पिंडालु बन्न पुग्यो । साथै उनको नक्कली राष्ट्रवादी चोला पनि यसले उदांगो बनाइ दियो । फलतः उनले गुठी विधेयक र आईफा आयोजनाबाटै पछि हट्नु परेको छ । अब उनी रक्षात्मक अवस्थामा आइपुगेका छन् ।

यसअघि पनि उनले प्रेस तथा अभिव्यक्ति स्वतन्त्रतामाथि धावा बोल्ने प्रयास गरिरहेकै थिए । मिडिया काउन्सिल , आमसञ्चार , विद्युतीय कारोबार , सूचना प्रविधि, मानव अधिकार जस्ता विधेयकमा उनको अधिनायकवादी चरित्र देखियो । त्यसमा पनि उनी चुके । सबैतिरबाट उनीमाथि दवाव सिर्जना भएको छ । त्यसले गर्दा उनलाई ठूलो झड्का लागेको छ ।

लोकप्रियताको ग्राफ खस्कियो

त्यस्तै परे माधव नेपाललाई नयाँ प्रधानमन्त्रीका रुपमा अघि बढाउने प्रचण्डको तयारी छ । तर आगामी महाधिवेशनबाट आफूले पार्टी अध्यक्षको जिम्मेवारी पाउनुपर्ने शर्त राखेका छन् । माधवले पनि प्रचण्डको प्रस्तावलाई ठाडै अस्वीकार गरेका छैनन् । पर्ख र हेरको अवस्थामा छन् ।

भारतीय नाकाबन्दी ताका नाटकीय ढंगले चुलिएको ओली क्रेज अहिले खस्किएको छ । राष्ट्रवादी छवि बनाउन सफल भएका ओलीको लोकप्रियताको ग्राफ हेर्ने हो भने एकदमै पुड्को भएको छ । त्यसका लागि ओलीको कार्यशैली र रुचि नै कारण बनेका छन् । लामो समय राजनीतिक अस्थिरताले पिल्सिएको मुलुकलाई स्थिर सरकार चाहिएको थियो । नभन्दै जनताले दुई तिहाईको समर्थन दिए । इतिहासमै सबैभन्दा शक्तिशाली हैसियतको सरकार बनेको छ ।

तर उसले यस अवधिमा गरेका काम र लिएका निर्णय बिल्कुलै जनविरोधी छन् । ओली काम भन्दा बढी गफमा अल्झिए । संसद्मा दर्ता भएका अधिकांश विधेयक जनविरोधी साबित भए । हुँदा हुँदा पछिल्लो पटक उनले आईफा आयोजना गर्न एक अर्ब रुपैयाँ नै छुट्याएपछि त उनको नक्कली राष्ट्रवाद उघ्रिएको छ । अहिले ओली सरकार सर्वाधिक अलोकप्रिय छ ।

प्रचण्डको खेल

ओलीले आफूलाई कुनै पनि मोर्चामा सफल हुन नदिने कुरो प्रचण्डले अहिले छर्लङ्ग बुझेका छन् । किनभने पार्टी एकीकरण गर्ने भनेको १४ महिना वितिसक्दा पनि कुनै कमिटीले पूर्णता पाएका छैनन् । अध्यक्ष भनिएपनि उनी सहअध्यक्षको हैसियतमा रहेका छन् । हरेक निर्णय ओलीले एकल गर्छन् । निर्णय भइसकेपछि मात्र प्रचण्डले थाहा पाउँछन् । कतिपय निर्णय त मिडियाले सार्वजनिक गरेपछि मात्र प्रचण्डले जानकारी पाएका छन् ।

त्यसैले उनी नयाँ रणनीतिमा छन् । ओलीले आफूलाई महत्व नदिएपछि आत्तिन पुगे । उनले सत्ता भागबण्डाको मुद्धा सतहमा ल्याएर सरकारलाई अस्थिर बनाउन खोजे । साथै बेलाबेला मन्त्रिपरिषद पुनर्गठनको मुद्धा उछालिरहेका छन् प्रचण्ड ।

अब उनी गर या मरको अवस्थामा छन् । ओलीले राजनीतिक भविष्य नै समाप्त पारिदिने त होइनन् भन्ने चिन्ताले प्रचण्ड त्रस्त छन् । त्यसैले उनी ओली विरोधी मोर्चाका पूर्व एमाले नेतालाई अघि सारेर तर्साउन खोजिरहेका छन् । त्यस्तै परे माधव नेपाललाई नयाँ प्रधानमन्त्रीका रुपमा अघि बढाउने प्रचण्डको तयारी छ । तर आगामी महाधिवेशनबाट आफूले पार्टी अध्यक्षको जिम्मेवारी पाउनुपर्ने शर्त राखेका छन् । माधवले पनि प्रचण्डको प्रस्तावलाई ठाडै अस्वीकार गरेका छैनन् । पर्ख र हेरको अवस्थामा छन् ।

बाहिर हेर्दा तत्काललाई नेकपा भित्रको विवाद सुल्झेको देखिएपनि यथार्थ भने फरक नै छ । ओलीलाई साइजमा राख्न प्रचण्ड र माधव नयाँ रणनीति बनाउन व्यस्त छन् । त्यसैले अबको केही समयपछि माधव नेपालको नेतृत्वमा नयाँ सरकार बनाउने प्रयास नहोला भन्न सकिन्न ।