एघार महिनामै भित्रियो ७ हजार मेट्रिकटन बिष । हरेक नेपालीका भागमा २५४ ग्राम बिष

काठमाडौं । आयातित तरकारी र फलफुलमा विषादी परीक्षण गर्ने निर्णयले सकारात्मक सन्देश दिएको छ । तर भन्सार विभागले हालै प्रकाशित गरेको चालु आर्थिक वर्ष २०७५/७६ को प्रथम एघार महिनाको नेपालको वैदेशिक व्यापार तथ्यांक अनुसार यस अवधिमा नेपालले रु. २ अर्ब ६० करोड बराबरको करिब ७ हजार मेट्रिकटन विभिन्न खाले विषादी आयात गरेको तथ्यांकले भने एक खतरनाक पाटोको संकेत गरेको छ । यसबाट हेर्दा हरेक नेपालीका भागमा करिब २५४ ग्राम विष पर्न आउँछ ।

विगत पाँच वर्षको विषादी आयातको तथ्यांकलाई विश्लेषण गर्ने हो भने यस अवधिमा करिब रु. ११ अर्बको करिब ३७ हजार मेट्रिकटन विषादी आयात भएको छ । कुल आयात हुने विषादीमा भारतबाट आयात हुने विषादीको हिस्सा मूल्यमा करिब ८७ प्रतिशत रहेको छ भने दोश्रो स्थानमा रहेको चीनको हिस्सा करिब ७ प्रतिशत रहेको छ ।

यसरी भारी परिमाणमा विषादी आयात भईरहँदा पनि सम्बन्धित निकायहरु मौन रहेका छन् । कृषकहरु पनि जति विषादी प्रयोग गर्यो त्यत्ति उत्पादन बढी र राम्रो हुने मनोविज्ञानले काम गरिरहेका छन् । यता उपभोक्ताहरु पनि तरकारी खान पाए पुग्छ, त्यो तरकारीले आफ्नो स्वास्थ्यमा कस्तो असर गर्छ भनेर कुनै सरोकार नै राख्दैनन् । यसरी पटमुर्ख उपभोक्ता, चलाख कृषक, उदासिन सरकार र मौन नागरिक समुदायका कारण विषादीको अनावश्यक प्रयोग कायम रहँदा भारी मात्रामा विषादीको आयात भई रहेको छ । उपभोक्ताहरु मौन रहिरहँदासम्म सरकारले चाहेर पनि विषादीको आयात र प्रयोगमा कमी आउने देखिदैन ।

कृषिको आधुनिकीकरणका नाममा भित्रिएको विषादी प्रयोगको महामारी हाल आएर बैमौसमी तरकारी उत्पादनसँगै भयावह अवस्थामा पुगेको छ । सुधारिएको बिऊबाट उत्पादित बैमौसमी तरकारीको किरा प्रतिरोधी क्षमता कमजोर रहँदा किराहरुबाट जोगाउन विषादीको अत्याधिक प्रयोग हुने गरेको छ ।

यस अवस्थाबाट मुक्ति पाउन सर्वप्रथम त मौसमी तरकारी सेवनलाई प्रोत्साहन गरिनुपर्दछ । जुन मौसममा जुन तरकारी उत्पादन हुन्छ सोही मौसममा मात्र ती तरकारी सेवन गर्र्ने कानुनी व्यवस्था हुन जरुरी छ । जस्तै भदौ असोजमा फल्ने काक्रो चैत बैशाखपनि फलाउने कार्यले काक्रोमा विषादीको प्रयोग बढ्न थालेको हो । मंसीरदेखि माघसम्म फल्ने काउली बाह्रैमास फलाउने कार्य कुनैपनि दृष्टिले राम्रो हैन । मंसीर, पुष र माघमा हुने सागलाई असार महिनामा पनि उमार्ने कार्यले पनि विषादी प्रयोगलाई नै प्रोत्साहन गरिरहेको छ ।

कृषिको आधुनिकीकरणका नाममा आएका सुधारिएका बिऊहरुको किरा प्रतिरोधी क्षमता न्युन हुँदा विषादीको प्रयोग बढ्न गएको हो । तसर्थ तरकारीका यस्ता विकासे बिऊमाथि प्रतिबन्ध लगाई रैथाने जातका तरकारीका बिऊहरु मात्र उत्पादन गर्ने गरी कानुनी व्यवस्था हुन जरुरी छ । स्मरणीय छ, रैथाने जातका बिऊहरुलाई कुनै किराहरुले नोक्सान गर्न सक्दैनन् । अर्को कुरा ठूलो मात्रामा एकैप्रकारको तरकारी खेती गर्दा पनि तरकारीको प्रतिरोधी क्षमतामा ह्रास आउँछ । त्यसैले तरकारी लगाउँदा पनि साना साना बारीमा मिश्रित बाली लगाउने व्यवस्था गर्न आवश्यक छ । अर्को कुरा तरकारी र फलफुल खाएर स्वस्थ्य हुने जुन भ्रम छरिएको छ त्यसमा पनि सुधार ल्याउन जरुरी छ ।

तरकारी र फलफुल जुन सिजनमा उत्पादन हुन्छ सोही सिजनमा अलि अलि खाए हुने वस्तुहरु हुन् । यी सबै पक्षलाई दृष्टिगत गर्दै तरकारी र उत्पादन तथा उपभोग सम्वन्धी नीति ल्याउन आवश्यक छ । रैथाने बिऊबाट उत्पादित मौसमी तरकारीमा उपभोग गर्ने सो नीतिको मुल आधार बनाउनु पर्दछ । यसो गरेको खण्डमा मात्र तरकारीमा विषादीको प्रयोग बन्द हुन्छ । अन्यथा हजारौं टन विष आयात गर्दै सीमा नाकामा विषादी तरकारी र फलफुलको जाँचले के अर्थ राख्दछ र ?