कुसुम विश्वकर्मा

२९ असोज, काठमाडौं । दि….दि..आ…उ…नु……..भ..यो ..उनको हेराइले यहि संकेत गरिरहेको थियो सोमबार टिचिङ अस्पतालको बेड नम्बर १००९ मा म पुग्दा ।

बर्दियाको ठाकुरबाबा नगरपालिका वडा ६ तुलसीपुरका २३ बर्षिय दिपक नेपाली गाँउमा जङगली हात्ती धपाउन गएका बेला हात्तीको आक्रमण परेर घाइते भइ अहिले महाराजगञ्जस्थित टिचिङ अस्पतालमा उपचार गराईरहेका छन् । गएको शुक्रबार राती गाउँमा हात्ती धपाउन जाँदा उनी आक्रमणमा परेर गम्भिर घाइते भएका थिए । उनीसंगै रहेका उनका साथी टिकाराम खनाल भने दौडिएर भाग्दा बाच्न सफल भएका छन् ।

बर्षेनी जङगली हात्तीले गाउँ नछाड्दा बर्दिया लगायत तराइका अधिकाँश क्षेत्रमा स्थानियबासिन्दा त्रासमा बाँचिरहेका छन् । बिहानपख हात्ती जङगल पस्ने र रातको समयमा बस्तीमा आइ घर भत्काउनुका साथै अन्नबाली खाएर आतङकित पार्दै आउने गरेको विगत देखि नै हो ।

घरको आर्थिक अवस्था कमजोर भएका नेपाली विगत केही बर्षदेखि रोजगारीका लागी भारत जाने गर्थे । करिब ८ जनाको परिवार त्यहि रोजगारीको भरमा चलेको थियो । जव दिपक जङगली हात्तीको आक्रमणमा परे तव उनको परिवार आँशुको दलदलमा परेको छ । श्रीमतिसंगै रोजगारीका लागी भारत गएका उनी तेस्रो मुलुक जाने तयारी गर्न आफ्नो परिवारलाई उतै छोडर नेपाल आफ्नो गाउँ आएका थिए । तर उनले सोचेको र आटेको भन्दा ठिक उल्टो भाको छ । उनको जीवनमा ।

सानैदेखि सरल सहज स्वभावका दिपक गाउँमा सबैका निकै मिलनसार हुन् । गाउँमा जे परे पनि आफ्नाे जस्तै सम्झिने उनी त्यस दिन आफन्त बितेको ठाउँमा कुरेर घर फर्किने क्रममा हात्ती आएपछि धपाउन घर नआइ गएका थिए । तर अफसोच उनी हात्तीको आक्रमणमा परे ।

कल्पना भन्दा बाहिरको कुरा भयो उनैसंगै गएका साथी टिकारामले भने, हामी संगै थियो । अरु पनि धेरै जना थिए । धपाउदै गर्दा हात्ती रिसाएर फर्कियो अनि सबै जनाको भागभाग भयो । सोचे साथी नि संगै होला तर फर्किएर हेर्छु भनेर हेरेको साथी त रगतले छताछुल्ल भएर लडिरहेको थियो । हात्ती पनि संगै थियो । म हतपत्त गाउँका मान्छेलाई बोलाउन गए । मेरो कुनै शब्द आएन् दिदि उनी नेपालबहस डटकमसंगको कुराकानी भने ।

यसरी घटना भएलगतै दिपकलाई एम्बुलेन्समा राखेर छिमेकी जिल्ला बाँकेको कोहलपुरमा रहेको शिक्षण अस्पताल लगियो । उनको कम्मरदेखि माथि चोट लागेको छ । दाँया हात र बाँया छातीदेखि भित्र गहिरो चोट लागेको छ । शनिबार राती काठमाडौंमा रहेको टिचिङ अस्पतालमा आएका उनको अहिले सम्म अप्ररेशन भाको छैन । आर्थीक अवस्था कमजोर रहेका दिपकका बुवा राजन नेपाली छोरालाई दाईको छोरा रुपेश नेपाली र केही आफन्तको जिम्मा लगाएर पैसाकाे जाेहाे गर्न गाउ गएका छन् ।

घाइतेका बुवा राजनले हामीसंग कुरा गर्दै भने, अवस्था कमजोर छ । घरपरिवार पाल्न म गाउमै कपडा सिलाउने गर्थे अहिले गाउमा नि खासै कमाइ छैन । निकुञ्ज नजिकै खोलाको आडको ऐलानी जग्गामा सानो घर हालेर जिवनको गुर्जारा गदै आएको उनको परिवार अहिले चिन्तामा परेको छ ।

बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्जका सहायक वन संरक्षण : अधिकृत अशोक भण्डारी

बर्दियाबाट घाइते नेपाली काठमाडौंको टिचिङमा ल्याएपछि सम्पर्क गरेर कुरा गरेका थियौ । हात्तीले घाइते बनाएपछि उपचार प्रकृया के छ भनेर सोध्दा । उनले भने अहिले तत्कालका लागी शिवपुर एकिकृत उपभोक्ता समितिबाट ५० हजार उपलब्ध गराइएको छ । अरु औषधीको बिलहरु सबै पेस गरेपछि मात्र सरकारले दिने हो भनेर भने ।

यता घाइते भएको बिरामी मर्न न बाच्नु अवस्थामा छ । नेपालीको परिवारलाई अहिले तत्काल आर्थिकको खाचो छ । तर निकुञ्जको यो जवाफ आएपछि अब घाइतेको अवस्था कस्तो होला । के निकुञ्ज यस विषयमा गम्भिर हुनु पर्दैन ? यो सबैको प्रश्न हो ।
भण्डारी कुराकानीकै क्रममा भन्छन्, स्थानीयवासीको जनधनको सुरक्षा गर्न विकल्प स्वरुप निकु१ज किनारमा हात्ती धपाउन विद्युत प्रवाह भैइरहेको छ ।

तर त्यस दिन समुह नआइ एक्लै आएको हात्तीले आक्रमण स्थानिय दिपक नेपाली घाइते भएका हुन् । सरकारले अहिले मृत्यु भएमा १० लाख तथा घाइते भए उपचार खर्च २ लाख दिने गरेको छ । तत्काल राहत निकुञ्जले नदिदा पिडित पक्षले निकुञ्ज मुख दर्शक भएको बताएका छन् ।

वन्यजन्तु संरक्षण अभियानमा निकुञ्ज आसपासमा पर्ने मध्यवर्ती क्षेत्रका समुदाय जुटेपनि पछिल्लो समय जङगली हात्तीको आतँक न्यूनिकरण गर्न नसक्नु र जनधनको क्षति भएमा उचित राहत नहुनुले वन्यजन्तु र मानवबिचको द्धन्छ बढ्दै गइरहेको छ ।

केही बर्ष अघि जङगली हात्ती धपाउने क्रममा साविकको शिवपुर गाविस वडा न १ मोतीपुर एक जनाको ज्यान गएको थियो । यस्तै ३ बर्ष अघि नै जङगली हात्ती धपाउन स्थानियले खेतमा लगाएको विद्युतीय पासोमा परेर साविकको नेउलापुरको डुम्रेनी र ठाकुरद्धाराको मढेलामा २ जना मृत्यु भएको थियो । त्यस यता जङगली हात्तीको आक्रमणबाट घाइते भएको यो पहिलो घटना हो ।

बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्ज
शुरुमा कर्णाली वन्यजन्तु आरक्षको रूपमा स्थापित यो निकुञ्ज पछि बर्दिया वन्यजन्तु आरक्ष बन्यो भने २०४५ मंसीर २० गते बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्जको रूपमा घोषणा भएको थियो । बर्दिया जिल्लाका कर्णाली र बबई नदीका केही भाग समेत समेटेको यो निकुञ्ज तराईका राष्ट्रिय निकुञ्जहरूमध्ये सबैभन्दा ठूलो हो ।

यस निकुञ्जको मध्यवर्ती क्षेत्र वि.सं.२०५३ मा घोषणा भएको थियो । शुरुमा ३२७ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफल समेटेर घोषणा भएको मध्यवर्ती क्षेत्र सन् २०१० मा १८० वर्ग किलोमिटर थप गरी सुर्खेत तर्फ विस्तार गरिएको छ । निकुञ्ज अन्तर्गत चुरेको माथिल्लो भागतिर केही सल्लाका जंगलहरू छन् भने तराईको धेरैजसो भाग सालको जंगलले ढाकेको र बीच बीचमा घाँसे मैदान रहेको छ ।

पाटे बाघ, एक सिंगे गैंडा, चितुवा, घोडगधा, जरायो, चित्तल, लगुना, बाह्रसिङ्गा र जंगली हात्ती लगायत ५६ प्रजातिका स्तनधारी वन्यजन्तु यसनिकुञ्जमा पाइन्छन् । जलचरहरूमा घडियाल गोही, मगर गोही, सोंस र विभिन्न किसिमका माछा यहाँ पाइन्छन् । यस निकुञ्जमा हालसम्म ४३८ थरी रैथाने र बसाई सरी आउने चराहरूको अभिलेख गरिएको छ । पर्यटनको प्रचुर सम्भावना रहेको यस निकुञ्जमा वर्षेनी पर्यटकको संस्था बढिरहेको छ ।

याे पनि: 

बर्दियामा जङगली हात्तीको आक्रमणबाट एक जना घाइते, स्थानियवासी त्रसित !