चार सय ४३ जनाले रचेको भीमकाय ग्रन्थ जन्मदै

२१ पुष, काठमाडौं । इतिहासका चर्चित पात्र एवं विशाल नेपालका परिकल्पनाकार श्री ५ बडामहाराजाधिराज पृथ्वीनारायण शाहदेवको जीवन, काम र योगदानको वर्णन र व्याख्या समेटिएको पहिलो ग्रन्थ बजारमा आउने तयारीमा छ । अनेकौं दृष्टिमा राष्ट्रनिर्माता नामक सो ग्रन्थ आगामी पुष २४ गते लोकार्पणको तयारीमा रहेको छ । आर्मी अफिसर्स क्लबको सभामण्डपबाट नेपाली सेनाका प्रधानसेनापति पूर्णचन्द्र थापाबाट १४०४ पेजको सो ग्रन्थ सार्वजनिक हुनेछ ।

चार सय ४३ जना विशिष्ठ व्यक्तिहरुबाट लिखित सो ग्रन्थलाई लेखक एवं अनुसन्धानकर्ता हरीप्रसाद सोडारीद्वारा प्रकाशित एवं सम्पादित गरिएको छ । संस्कृत, नेपाली, हिन्दी र अंग्रेजी गरी चार भाषामा लेखिएको यस ग्रन्थले पृथ्वीनारायणसहित तात्कालिक अनेकौँ वीरवीरांगनाका बारेमा जानकारी दिनेछ ।

लेखक सोडारीका अनुसार ३० खण्डमा विभाजित सो पुस्तक तत्कालिन श्री ५ बडामहाराधिराज पृथ्वीनारायण शाहदेवका बहुआयामिक पक्षको अवगत गराउनका साथै तात्कालिक भौगोलिक, आर्थिक, सामाजिक, राजनीतिक, शैक्षिक अवस्थाका साथै शास्त्र र पूजा, उपासनाका बारेमा पनि यथेष्ठ सूचना दिने सामग्री संग्रह गरिएको छ ।

पुस्तकका बारेमा लेखक भन्छन् :– “पितापुर्खाको तागत, त्याग, तेज र तत्परताको कारण प्रवल शत्रुसेना एवं कूटिल परचक्रीसमेत झुकेको गौरवमय इतिहास हामीसँगै छ । यो महत्तालाई भूलेर वर्तमानले विडम्बनाको बाजा बजायो, अनिष्टको ताली पड्कायो, पुज्नुपर्ने र बुझ्नुपर्नेलाई रछ्यानमा फालिदियो । इतिहास पनि नबनाउने, इतिहास पनि नपढ्ने, इतिहासको संरक्षण पनि नगर्ने बिगुल बज्न थाल्यो । टुहुरा जनता, अलपत्र इतिहास, भत्कन लागेको राष्ट्रियता, टुट्न लागेको एकता र विभाजित मनस्थितिका बीच नेपाल एकीकरणका महानायक एवं वीरवीराङ्गनाहरूका जीवनगाथा उजागर गर्न मन लाग्यो ।”

“राज्य भनेको चौटा र लाम्टा जस्तो गरेर भाग लगाउने वस्तु होइन” भनी विभाजनमा रोक लगाए । गोरखामा जन्मिएर न त उनले जितेको राज्यको नाम गोरखा राखे, न त राजधानी गोरखा बनाए, न त शाक्य परिवारकी कुमारीलाई हटाएर शाहवंशीया कन्यालाई नियुक्त गरे । योग्यलाई उचित स्थान, नूनको सोझो गर्नेलाई सहयोग गर्न र साथ लिन बाँकी छोडेनन् । जीवनभर गोरखाली राजाका रूपमा होइन नेपाल नरेशका रूपमा देखिए । खण्ड र झुण्डमा भन्दा समग्रतामा रमाए । ‘सर्वजन हिताय’ नै उनको मूलमन्त्र बन्यो ।

यस ग्रन्थले गल्ली र चोकहरू, मठमन्दिर र पुराना संरचनाहरूमा कन्तबिजोग भएर बसेका, विदेशका संग्रहालयमा पुगेका शिलालेखहरू, ताम्रपत्र, लालमोहर–भुज्रपत्र र पुराना पाण्डुलिपिका सारसंग्रहलाई यसमा समेटिएका छ ।

नेपालको गौरवमय इतिहासलाई पछिल्ला शासकहरु र केही सरकारी उच्चअधिकारीहरुले पर्याप्त महत्व नदिँदा हाम्रो इतिहास र दस्तावेजहरु नै नामेट हुने अवस्थामा पुगेको छ । आगामी पुस्ताले हाम्रो इतिहास के हो ? भनेर खोज्दा पनि नपाउने अवस्था श्रृजना हुने खतरालाई मध्यनजर गर्दै यो पुस्तक स्तुतिको चाङ, आलोचनाको भारी नभएर तात्कालिक समग्रतालाई चिहाउने, पुर्खाको पहिचान गर्ने दस्ताबेज हुने प्रकाशक सोडारीको विश्वास रहेको छ ।

प्रकाशोन्मुख पुस्तकका केही शब्दचित्र

वि. सं. १८०१ बाट प्रारम्भ भएको आधुनिक नेपालको एकीकरणका कार्यमा मानवीय त्रुटि भए होलान् तर त्यसले नेपाल एवं नेपालीको एकता, आत्मीयतामा नै मलजल ग¥यो । पृथ्वीनारायण शाहले “राज्य भनेको चौटा र लाम्टा जस्तो गरेर भाग लगाउने वस्तु होइन” भनी विभाजनमा रोक लगाए । गोरखामा जन्मिएर न त उनले जितेको राज्यको नाम गोरखा राखे, न त राजधानी गोरखा बनाए, न त शाक्य परिवारकी कुमारीलाई हटाएर शाहवंशीया कन्यालाई नियुक्त गरे । योग्यलाई उचित स्थान, नूनको सोझो गर्नेलाई सहयोग गर्न र साथ लिन बाँकी छोडेनन् । जीवनभर गोरखाली राजाका रूपमा होइन नेपाल नरेशका रूपमा देखिए । खण्ड र झुण्डमा भन्दा समग्रतामा रमाए । ‘सर्वजन हिताय’ नै उनको मूलमन्त्र बन्यो ।

तर यस मर्मलाई नबुझेर अहिले जातका नाममा फुटाएर, धर्मका नाममा टुटाएर, संस्कृतिका नाममा झगडा गराएर, नेपाल आमालाई रुग्ण बनाउँदैछन् । उनले गोरखामा उभिएर, नुवाकोटमा टेकेर, कीर्तिपुरमा दुईपटक झुकेर, नेपालबाटै नेपालीको भावना र सदिच्छा अनुसार हिमालीराज्य दिएर गए । त्यसको सावाँ र ब्याज पनि नेपाल र नेपालीलाई नै प्राप्त भइरह्यो । अहिले शासनको बागडोर हातमा हुनेहरू वीर पुर्खा र शहिदका मार्गमा हिँड्ने हो भने नेपाल सुदामाको मुलुक होइन कुवेरको राष्ट्र हुने थियो । दुःखीको बस्ती होइन स्वर्गको टुक्रा बन्ने थियो । शकुनीहरू कुलेलम ठोक्ने थिए अनि हामी “महाजनो येन गता सा पन्थाः” लाई आत्मसात् गर्दै मूल बाटोमा लम्कने थियौँ ।

सात महिनामा जन्मिएका, गोरखनाथ र सल्ल्यानकोट देवीको आशीर्वाद, नुवाकोट भैरवीको कृपा, भगवन्तनाथ, कालु पाँडे, शिवराम बस्न्यात्, बिसे नगर्ची, रामकृष्ण कुँवर आदिको साथ प्राप्त पृथ्वीनारायण शाहमा अटुट साहस र प्रेरणा जीवनभर जग्मगाई रहेको कुराको रोचक वर्णन छ ।

उनले हण्डर खाए, हुण्डरीसँगै कुस्ती खेले, पराजयलाई आशीर्वाद माने र चुनौतीलाई विजयमा रूपान्तरण गरे अनि नेपाल सुरक्षित रूपमा भावी पुस्तालाई हस्तान्तरण गराउन मार्गदर्शन गरेर गए । यो ग्रन्थले विवरणात्मक विषयलाई भन्दा समीक्षात्मक तथ्यलाई बोकेको पाइन्छ । हरेक राष्ट्रले आफ्नो इतिहासको तथ्यगत अनुसन्धान र दीर्घकालिक संरक्षण गर्दै अग्रजलाई अन्तर्राष्ट्रियकरण गर्दैछन् । यही पृष्ठभूमिमा हाम्रा वीर पितापुर्खा र त्यो सेनाको नेतृत्व गर्ने महानायक पृथ्वीनारायणको बारेमा तथ्यपूर्ण सत्यलाई समेटेर पुस्तक प्रकाशन हुनु आफैँमा एउटा चुनौतिपूर्ण कार्य हो ।