जो जन्मिन्छ त्यो अवश्यै मर्छ र जो मर्छ त्यो अवश्यै जन्मिन्छ
नेपालबहस संवाददाता
फागुन १५, २०७६ बिहिबार २०:३:३५
१५ फागुन, काठमाडौं । मृत्युपछि फेरि जन्म हुन्छ कि हुँदैन ? हरेक चेतनशील मानिसले यो प्रश्नको उत्तर खोजिरहेको हुन्छ । बाल्यकाल र युवावयमा अध्यात्मप्रति खासै चासो रहँदैन । जब उमेर ढल्किँदै जान्छ र शरीर शिथिल भएर जान्छ, उसमा आध्यात्मिक चेत खुल्न थाल्छ । योग, ध्यान, सत्सङ्ग, पुण्यादि कर्ममा उन्मुख हुन्छ । जीव र जगत्को रहस्य थाहा पाउने प्रयत्नमा ऊ लागिपर्छ ।
हामीलाई यो भ्रम छ कि मरेपछि या त बैकुण्ठ प्राप्ति हुन्छ या नरकबास हुन्छ । आत्मा, स्वर्ग, नरक, भगवान्का बारे जे जति ज्ञान आर्जन गरे पनि संशय रहुन्जेल लाभ प्राप्त हुुँदैन । यो संशय मेटाउन आवश्यक छ । जीवन–मृत्यु रहस्यबारेको संशय मेटाउन चाहने जिज्ञासुका लागि राधामाधव समिति नेपालले ‘जन्म–मृत्यु रहस्य’ पुस्तक प्रकाशनमा ल्याएको छ ।
जगद्गुुरु कृपालुजी महाराजका नेपाली प्रचारक स्वामी हरिदासजीका शृङ्खलाबद्ध प्रवचनलाई लिपिबद्ध गरिएको यो पुस्तक केही दिनअघि कुलपति गङ्गाप्रसाद उप्रेतीका हातबाट नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानमा विमोचन भयो । पुस्तकमा ‘गीता’ र ‘वेद’का श्लोक उद्धरण गर्दै सरल भाषामा अथ्र्याइएको छ र व्यावहारिक दृष्टान्त र वैज्ञानिक आधारसहित पुनर्जन्म हुन्छ भन्ने तथ्य पुष्टि गर्न खोजिएको छ ।
स्वामीजी भन्छन्, यो आत्मा (जीवात्मा) मायाको वशमा छ अर्थात् अज्ञानयुक्त छ । महात्मा अर्थात् महान् आत्मा पहिले हामी जस्तै थिए । पछि महान् आत्मा बने । कसरी ? उनीहरुले मूलको ज्ञान जाने र अनुभवबाट जे चिज बताए त्यो अनुभवात्मक ज्ञान बन्यो । मायावी संसारमा भुलिरहेका अज्ञानीले जे बताए त्यो विज्ञान र जसले मूलको ज्ञान अनुभव गरेर बताए त्यो ज्ञान र यी दुवैको जनक, उद्गमस्थल जुन हो त्यो महाज्ञान, परमज्ञान, परमात्माको ज्ञान हो ।
जन्म–मृत्यु गम्भीर दार्शनिक विषय हो र बुझ्न दुष्कर छ तर स्वामीजीले यसलाई सरल र बोधगम्य भाषामा व्याख्या गरेका छन् । सनातन वैदिक धर्ममै सर्वोच्च ज्ञान गीता ज्ञान हो जहाँ बताइएको छ कि जो जन्मिन्छ त्यो अवश्यै मर्छ र जो मर्छ त्यो अवश्यै जन्मिन्छ । मृत्युपछि पनि जीवन रहन्छ र यही कुरालाई अन्य शास्त्रमा पनि समर्थन गरिएको जिकिर उनी गर्छन् । चौरासी लाख प्रकारको शरीरमा जीवात्मा घुमिरहन्छ, जन्म–मृत्यु भइरहन्छ तर आत्मा अजर, अमर छ । फेरि मृत्यु कसको हुन्छ त ? स्वामीले यसै कुरालाई खोतलेर जनसाधारणमा पस्कने सराहनीय प्रयास गरेका छन् ।
मृत्युपछि जीवन छैन, स्वर्ग छैन, नरक छैन, जे छ सबै शरीरै हो भन्ने चार्वाकको दर्शन छ । युनानी गणितज्ञ युक्लिडको स्टेट्रलाइट जोमेट्रीले मृत्युपछि जीवात्मा फेरि जन्मिने मान्दैन । विद्यमान जड पदार्थबाटै निर्जीव, सजीव वस्तु उत्पादन हुन्छन् र विनष्ट हुन्छन् । नष्ट भइसकेपछि फेरि त्यो अस्तित्वमा आउँदैन । ग्राभिटेशनल फोर्स सिद्धान्तका प्रतिपादक आइज्याक न्यूटनका अनुसार ब्रह्माण्ड यन्त्रसमान छ ।
जसरी यन्त्रले बिस्कुट छाप्छ त्यस्तै जीवलाई पनि छाप्छ र यो जड पदार्थले नै चेतन पैदा गर्छ । मेकानिस्टिक थ्योरी अफ युनिभर्सले पनि यसै कुरालाई समर्थन गर्ने स्वामीजी मान्छन् । वैज्ञानिक चाल्र्स डार्बिनको इभोलुशन थ्योरीले पनि चार्वाक दर्शनलाई नै व्याख्या गर्छ । यस सिद्धान्तको अन्तरनिहित भाव यही हो कि जड पदार्थबाट विकास हुँदै चेतन जीव बने, मृत्युपछि केही रहँदैन, पुण्यपाप केही छैन, जे गर्दा पनि हुन्छ ।
ज्ञानले पुनर्जन्म भन्छ र नैतिक र पुण्यका काम गर्न प्रेरित गर्छ । विज्ञानले यो मान्दैन, जे गर्न पनि छुट दिन्छ । यहीँ संशय भयो भन्ने तर्क स्वामीजीको हो । उनी भन्छन्, संशय रहेसम्म भगवद् क्षेत्र वा कुनै पनि क्षेत्रमा एक कदम पनि चाल्न सकिँदैन । त्यसले पतनतिर डो¥याउँछ मात्रै ।
गीता’को चौथो अध्यायको चालीसौ श्लोकको सहारा लिँदै स्वामीजी भन्छन्, – जसको संशययुक्त आत्मा छ, त्यो पतन हुन्छ र त्यो यो मृत्युलोक र परलोकमा सुखदायी रहँदैन । सुख, आनन्द, भगवान् जे भने पनि एउटै हो । आनन्द चाहनु नै भगवान् हो, भवगत् क्षेत्रमा प्रवेश गर्नु हो । मायावी संसार कसैले चाहँदैन, त्यो दुःखदायी छ तर अज्ञानले गर्दा सबैजसो मायावी संसारमै भुलिरहेका हुन्छन् । जीवात्मा भगवान्कै अंश हो ।
जीवात्माका लागि भगवान् भेटाउने उपाय शरणागति हो भनेर उनी सुझाउछन् । त्यसो भएपछि मात्र भगवान्को कृपा प्राप्त हुन्छ जुन तीर्थ गरेर वा करोडौ दान गरेर पनि प्राप्त हुँदैन । मायिक जीवले दिव्य भगवान्लाई देख्न सक्दैन भन्ने उनको मान्यता हो ।
प्राणी मात्रमा इन्द्रिय छ, इन्द्रियमाथि मन, मनमाथि बुद्धि, बुद्धिमाथि आत्मा, आत्मामाथि माया र मायाभन्दा माथि परमात्मा छ । भगवान्लाई हामीले नदेख्नु, नभेट्नु र दर्शन नहुनुको कारण माया हो । हामी आफ्नै आत्मालाई त जान्दैनौ, परमात्मा त परको कुरा । मानव देह कुनै पनि बेला खोसिन सक्ने भएकाले त्यसको तुरुन्तै उपयोग गरिहाल्नुपर्छ, भोलि गरुँला नभन भन्ने उनको आग्रह छ । उनका अनुसार ‘म’ भगवान्को अंश हो र त्यो आत्मा हो । ‘मेरो’ शरीर भगवान्को अंश होइन । ‘म’ तत्वलाई भुलेर आफूलाई शरीर मान्दै मानिसले गल्ती गरिरहेको उनी ठान्छन् ।
स्वामीजीको प्रवचनलाई जस्ताको जस्तै उतार्ने प्रयास पुस्तकमा भएको छ । पढ्दै जाँदा कतै रोकिनु पर्दैन । गहन विषयमाथिको चर्चा भएकाले पाठकलाई थुप्रै ठाउँमा घोत्लिन बाध्य पार्छ । वाक्य गठन कता कता नमिलेको आभास भए पनि व्याकरणगत त्रुटि छैन भन्नुपर्छ । पुस्तकमा मूल्य राखिएको छैन ।
नेपालबहस संवाददाता
नेपालबहस डटकमको अंग्रेजी संस्करणका साथै अनलाइन टिभी पनि सञ्चालित छ । फेसबुक र ट्वीटरमार्फत पनि हामीसँग जोडिन सकिनेछ । नेपालबहसमा प्रकाशित कुनै सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई [email protected] मा पठाउनु होला । धन्यवाद ।
लेखकबाट थपचित्रकलामा भविष्य खोजिरहेकी निर्मला
बैशाख १३, २०८१ बिहिबार
जर्मनीको फ्रयान्कफर्टमा रन्जु यादवको एकल चित्रकला प्रदर्शनी
बैशाख ११, २०८१ मंगलबार
गाजाको समर्थनमा लेखकहरुले नाम फिर्ता लिएपछि पेन अमेरिका साहित्यिक अवार्ड समारोह स्थगित
बैशाख ११, २०८१ मंगलबार
राज्यकोषबाट १-२ अर्ब निकालेर सहकारी पीडितलाई दिने गृहमन्त्रीको मुड !
नेपालबहस संवाददाता
बैशाख ११, २०८१ मंगलबार
अमिर शेखको भ्रमणलाई लिएर सुरक्षामा कडाई
नेपालबहस संवाददाता
बैशाख १०, २०८१ सोमबार
इलाम उपनिर्वाचनमा कांग्रेस
बैशाख १२, २०८१ बुधबार
नेपाल र कतारबीच सरकारी ६ र निजी क्षेत्रका दुई सम्झौतामा हस्ताक्षर
बैशाख १२, २०८१ बुधबार
कम्युनिष्ट नेताको उत्तरी भ्रमण, नेपालमा बामपन्थी मिलाउने चीनको कसरत
बैशाख १२, २०८१ बुधबार
पोखरामा एसिया कप तथा साउथ एसियन ट्रायथोलन च्याम्पियनसिप हुँदै
बैशाख १३, २०८१ बिहिबार
प्रिमियम लिगका दुइ खेलाडीमाथि बलात्कारको आरोप
बैशाख १३, २०८१ बिहिबार
अमेरिकाले युक्रेनलाई गोप्य रुपमा दिएका लामो दुरीको मिसाइलको प्रयोग
बैशाख १३, २०८१ बिहिबार
डढेलोले खोटाङमा तेह्र घर खरानी
बैशाख १३, २०८१ बिहिबार
बजेटबारे अर्थमन्त्रीलाई ७ पूर्वअर्थमन्त्रीको सुझाव, पपुष्लिट नभई यथार्थपरक बजेट ल्याउनुस्
बैशाख १३, २०८१ बिहिबार