कोरोना त्रासका बीच के हाेला अर्थतन्त्रको आगामी बाटो ?

♦ यज्ञप्रसाद भट्टराई

११ चैत्र, काठमाडौं । भोलिका दिनमा मानववस्ती समाप्त पनि हुनसक्छ । संसारभरी रोग, भोकमरी, महामारी, सुनामी, भुकम्प, बाढीपहिरो, हुरीबतास आदिको कहालीलाग्दो अवस्था पनि सृजना हुनसक्छ । अहिले सिङ्गो मानव त्राहीमाम भैरहेको वर्तमान अवस्थामा हामीले लिएका सामान्य सावधानीहरुले पनि भोलिको मानवजातिको संरक्षणमा कोषेढुंगा सावित हुनसक्छ ।

हेर्दा र सुन्दा सामान्य जस्तो लागेपनि अहिले देखिएको कोरोना नामको भाईरसका कारण यसले विश्वका शक्तिशाली राष्ट्रहरुलाई समेत नराम्रो गरि थर्काइरहेको छ । सिङ्गो मानववस्ती यहि रोगका कारण डराएर घरभित्रै बस्नुपर्ने अवस्था सिर्जना हुँदैछ । मान्छेदेखि मान्छे डराउनु पर्ने अवस्था सिर्जना हुदैछ । यसले कति समय लिने हो ? यसले तत्काल कस्तो असर देखाईरहेको छ ? अझ भविष्यमा कल्पना गर्नपनि नसकिने कस्तो खण्डहर सिर्जना होला ? विश्व मानव सुरक्षाका लागि विज्ञानले औषधि पत्ता लगाउला या नलगाउला ? औषधि पत्ता लागिहाल्यो भनेपनि औषधि किन्नसक्ने क्षमता आर्थिक रुपले सम्पन्नले मात्र सक्ने हुन या विश्वले सिङ्गो मानवजीवन रक्षाका लागि निशुल्क रुपमा प्रदान गरिने हो ? सिङ्गो मानव समुदायले कुन आशामा आफ्ना आउँदा दिन बिताउलान ? भन्ने यावत कुराहरु दिमागमा बारम्बार आईरहन्छन् । तर अहिलेसम्मको नेपालको अवस्था हेर्दा लाग्छ, योपनि आम नेपालीले झर्ला र खाँउला भन्दा अर्को कुनै अवसर देखिन्छ र ?

रोग लाग्नुभन्दा रोगको बाटो छेक्नु अति उत्तम कार्य हो । यसका लागि सरकारले पनि चरणबद्ध रुपमा विभिन्न रोकथामका उपायहरु गर्दै आईरहेको छ । विश्वले रोगसँग जुध्न अपनाएका उपायहरुलाई नेपालले पनि अनुशरण गर्दैछ, गर्नुपनि पर्दछ । यसैको परिष्कृत रुपमा सरकारले आजदेखि एकहप्तासम्मका लागि सिङ्गो मुलुकभर लकडाउन गरेको छ । यस अघिदेखि विभिन्न चरणमा क्रमश बन्द गर्दै आईएको दुई देशबीचका सिमानाहरु पुर्णरुपमा बन्द गरिएका छन् । मानव आवतजावतमा पुर्णरुपमा बन्देज तथा रोक लगाईएको छ । घरबाहिर ननिस्कन देशभरिका सम्पुर्ण नागरिकलाई आव्हान गरिएको छ । यसको पालनामा कही कसैले पनि कन्जुस्याइँ गर्नु हुदैन । सरकारले लिएका हरकदमहरु आफ्ना नागरिकका सुरक्षाका लागि अभिप्रेरित भएको महशुस आम नागरिकले गर्न पाउनु पर्छ ।

आज फेरि सम्पुर्ण नेपालीले एकपटक सिङ्गो विश्वलाई आपदविपदमा नेपालीको धैर्यता, साहस, आँट र हिम्मतको उदाहरण पनि दिनुछ कि नेपालीहरुले जस्तोसुकै कठिन परिस्थितिमा पनि एकसाथ जुटेर सामना गर्न सक्षम छन् भन्ने । विश्वब्यापी महामारीबाट सरकारले आफ्ना नागरिकलाई बचाउनु पनि छ ।

अहिले सामाजिक सञ्जालमा आउने गरेका डरलाग्दा चित्रसहितका कोराना भाईरसका समाचारहरुले जन्मदैदेखि मोवाइलमा झुन्डिएर बस्ने बालबालिकाहरुलाई नकारात्मक असर पुर्‍याउन सक्ने संभावना बढेर गएको देखिन्छ । घरपरिवारमा कुरा गर्दा होस् या मोवाइलमा एकआपसमा कुरा गर्दा सुनिने सांकेतिक या यथार्थ कुराकानीबाट बिद्यालय जाने उमेरका सानासाना बालबालिकाहरुलाई मनोवैज्ञानिक असर पर्नसक्छ । त्यसैले यदि बालबालिकाहरु नजिकै छन् भने बिर्सिएर पनि यस्ता डर, त्रास र बाल मनोविज्ञानमा असर पार्ने कुराहरु गर्दै नगरौं । सामाजिक सञ्जालमा पनि सकभर बालबालिकाहरुलाई असर पर्ने श्रव्यदृष्य र पठनीय सामाग्रीहरु प्रयोग नगरौ भन्ने मेरो व्यक्तिगत अनुरोध हो ।

अहिले जनताको व्यापक दवाव र आम नागरिकको मागप्रति सरकारको ध्यान गएको देखिन्छ । केही समय रोगलाई नजिक आउन नदिने या एक व्यक्तिबाट अर्को व्यक्तिमा रोग सर्न नदिने यो एउटा तरिका हुनसक्छ । यदि भोलिका दिनमा देशमा लकडाउनको समयसीमा बढाउनु पर्यो भने, श्रमजीवी वर्ग, बालक, बृद्धा, अशक्त नागरिकका लागि राज्यले प्याकेजमा राहत कार्यक्रम ल्याउनुपर्ने हुन्छ ।

लामो समयको लकडाउनले मुलुकको सिङ्गो अर्थतन्त्र धरासायी बन्न सक्छ । यस्तो अवस्थामा देशलाई समस्याबाट बाहिर ल्याउने एकमात्र आशा सरकारमा रहेको हुन्छ । यस्तो अवस्थामा व्यापार, व्यवसाय, उद्योग, बैंक, बित्तीय संस्था, सार्वजनिक संस्थान, लगायतलाई कसरी व्यवस्थापन गर्ने हो ? राजस्व संकलनमा आउने कमीलाई समेत समन्वयात्मक रुपमा लिएर अगाडि बढन आम नागरिकको तर्फबाट सरकारलाई हार्दिक अपिल गर्दछु ।