यस्ता छन्, अबको नेबिसंघ र एजेण्डाहरु

◊ अजित क्षेत्री 

६ वैशाख, स्याङ्जा । लामो गौरवपुर्ण इतिहास बोकेको, लाखौं बिद्यार्थीको लोकप्रिय  संगठन नेपाल बिद्यार्थी संघ ‘नेविसंघ’ ले आज ‘बैशाख ६ गते’ आफ्नो स्थापना दिवस मनाउँदै छ । नेपाल बिद्यार्थी संघ आजको दिनसम्म आईपुग्दा राष्टियता ,लोकतन्त्र ,समाजवाद र बिद्यार्थी एकतालाई आफ्नो आदर्श मान्ने संघको गरिमामय झण्डा, ती शहिदको क्रान्तिकारी रगतको रातो छाप र पन्चायतको कालकोठरीमा २०२७ बैशाख ६ गते स्थापनादेखि नै महानतम संघर्ष, पसिना, इमान्दारिताले सिन्चित छ ।

जहाँ प्रजातान्त्रिक राजनीतिक आन्दोलनको निम्ति राष्ट्रप्रेमी बिधार्थीहरुले उठायको मसाल र सिर्जनाको प्रतीक बिद्यार्थीको कलम बिद्यार्थी आन्दोलन ,देशबासी र कांग्रेसको निम्ति आफ्नोपन दिइरहन सफल रह्यो । शैक्षिक रुपमा बिश्वबिद्यालयहरुमा शैक्षिक हिसाबले उठाउने एजेन्डाले नेबिसंघलाई बिद्यार्थीहरुको बीचमा लोकप्रिय बनाईरहन सहयोग गर्दथ्यो । स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियनको चुनावका नतिजाहरु नेबिसंघले उठाउने एजेन्डालाई अनुमोदन गर्ने माध्यम हुन, नेबिसंघले ठुला र महत्वपूर्ण कलेजमा सधैं जीत हासिल गर्दै पनि आयो ।

मुलतः मुलुकको आबश्यकताले राजनीतिक मुद्दा देखिने गरि उठ्दा पनि नेबिसंघले सधै शैक्षिक मुद्दामा कम ध्यान दिएको भान कहिलै भएन । मुलुकमा २००७ सालमा कांग्रेसको नेतृत्वदायी भुमिकासहित बीपी कोइरालाले सुरु गरेकाे प्रजातान्त्रिक आन्दोलन, २०४६ मा गणेशमान सिंह नेतृत्वमा बाम गठबन्धनसहितको प्रजातन्त्रको पुनर्बहाली, त्यसपछि सात राजनीतिक दलको आह्वानमा भएको लोकतान्त्रिक आन्दोलन ०६२/०६३ को सफलतासँगै शान्ति प्रक्रियापछि संबिधान सभामार्फत मुलुकमा सुशिल कोइरालाको नेतृत्वदायी भुमिकामा संबिधान जारी रहदा मुलपार्टी कांग्रेसको नेतृत्व मात्र होइन हरेक मुलुकको राजनैतिक परिदृश्यमा आम जनताले अनुभव गर्ने गरि नेपाल बिद्यार्थी संघ जनताको बीचमा आशलाग्दो संगठनका रुपमा परिचित रह्यो ।

विकासक्रम र राजनीतिक सिद्धान्तको आधारमा समाज तथा राज्यलाई सञ्चालन तथा व्यवस्थित गर्ने क्रम सुरु भएपछि विभिन्न विचार दर्शनको बीचमा बीपी कोइरालाले आफुलाई प्रजातान्त्रिक समाजवादी कित्तामा उभ्यायपछि सोको सबै भन्दा बैचारिक अनुयायीहरु उत्पादन नेपाल बिद्यार्थी संघबाट नै हुन्थ्यो । आजको कांग्रेसको नेतृत्व हाक्ने अधिकाशं नेताज्यूहरु नेपाल बिद्यार्थी संघकाे पृष्ठभुमिबाट नै रहेका छन । नेपाल बिद्यार्थी संघ आजपनि लाखौ बिद्यार्थी आवद्ध बिद्यार्थी संगठन हो । जसका हरेक गतिविधिबारे आम बिद्यार्थी ,नागरिक समाजका सचेत ब्यतित्वहरु, मित्रवत संगठन र सम्पुर्ण शैक्षिक क्षेत्रले नियालिरहेको हुन्छ । राजनीतिक परिवर्तनपछि अबको एजेन्डा के त समग्र बिद्यार्थी आन्दोलनको ? भन्ने गम्भीरता जनमानसमा उठेका प्रश्नहरुको जवाफ दिन नेपाल बिद्यार्थी संघले सधै सक्नुपर्छ ।

सुचना प्रबिधिको आजको युगमा सामाजिक न्यायलाई नेपाल बिद्यार्थी संघले आफ्नो दायित्व सम्झनुपर्छ, समाजमा कोही पनि बिद्यालय जाने उमेरका बिद्यार्थी बिद्यालय बाहिर नरहुन भन्नका लागि अनिबार्य व्यबहारिक, बैज्ञानिक र जीवन उपयोगी शिक्षा राज्यको जिम्मेवारी हुनुपर्छ भन्ने बिषय बिद्यार्थी संगठनका लागि पहिलो एजेन्डा हो । साथैसंगै बिद्यालयमा भर्ना भएका १०० बिद्यार्थी मध्य करिब ३० मात्र विद्यालय तहको अन्तिम खुड्किलाेसम्म पुग्छ्न । यसको मुल कारण के हुनसक्छ ? के बिद्यालयमा पढेर भोलिको जीवनमा रोजगारी, सीप, योग्यता, ज्ञानको आधारमा जीवनयापन गर्न सकिँदैन त भन्ने नै हो त ?

त्यसो हो भने बिद्यालय तहको शिक्षा प्रणालीमा कमजोरी फेर्ने कुरामा हाम्रो तत्परता किन छैन ? गरिबी लगायतको कारणले हो भने उचित बिद्यार्थी सहयोग भत्ता किन नदिने, बास्तबिकतामा बिद्यालय तहमा हुने अनावश्यक राजनीतिकरण, नयाँ संघीय शिक्षाको ब्यबस्था अनुसार व्यबहारिक जीवन उपयोगी शिक्षा र प्रणालीगत पुर्नगठन नेबिसंघले अबको दिनमा उठाउनुपर्ने एजेण्डा हुन् । राष्ट्रिय शिक्षा नीतिले नीतिगत रुपमा बिधालय तहलाई ९१-१२० सँगै सीटीईभीटीई प्राबिधिक एसईई, १५ र २४ महिने तालिमहरु र डिप्लोमा कोर्श सन्चालन हुँदै आएका छन ।

यी तालिममा लक्षित बर्गको पहुँच कतिको छ ? अझ धेरै प्राबिधिक सिटमार्फत नेपालमै रोजगारी, व्यवसायिक युवाहरू उत्पादन वा परम्परागत अदक्ष कामदार बिदेश पठाउनु भन्दा दक्ष श्रमिक रोजगारीमा पठाउदा बैयक्तिक र राज्यलाई नै फाइदा मुलक हुनसक्छ । दक्ष जनशक्ति कति हो, मुलुकमा ब्यवसायिक कृषि क्रान्ति गर्ने हो भने कृषि बिज्ञ, भेट्नरी प्राविधिक कति आवश्यक हो, ब्यबस्थापन पढेका वा शिक्षक कति चाहिने हो भन्ने बिषय बहस र उनीहरुलाई उपयुक्त शिक्षाको बाताबरण , छात्रवृत्ति, प्रयोगात्मक ज्ञान लगायत शैक्षिक बाताबरण र रोजगारीको अबसर लगायतमा बृहत् बहस र यसलाइ एजेन्डा बनाउनेतर्फ नेपाल बिद्यार्थी संघ अग्रसर हुनुपर्ने छ।

राष्ट्रिय आवश्यकता अनुसारको दक्ष जनशक्ति निर्माण मात्रै होइन हाम्रो श्रोत साधन परिचालनमार्फत अन्तर्राष्टिय शैक्षिक हब बनाउन विश्वविद्यालय तहको शिक्षालाई अझ अनुसन्धान मुलक विशिष्टिकृत गर्ने बिषयमा राष्ट्रिय बहस सिर्जना पनि नेबिसंघले गर्नुपर्छ । २१ औ शताब्दीको विश्वबजारसँग प्रतिस्पर्धा गर्ने जनशक्ति तयार गर्न सकोस तर अहिले नेपालमा सबैजसो विश्वविद्यालय चरम राजनीतिक हस्तक्षेपको शिकार छन, गाउँका स्कुलका व्यबस्थापन समिति गठन, शिक्षक नियुक्ति लगायत स्थानिय सरकारको गलत हस्तक्षेपको समस्या पनि कम सकसपुर्ण छैन ।

यो बारेमा बोल्ने मात्र हैन राष्ट्रिय एजेन्डा बनाई बृहत छलफल र बहसका माध्यमले शिक्षा क्षेत्रमा गलत नियतसहित गरिने राजनैतिक हस्तक्षेपप्रति प्रश्न उठाई शैक्षिक बाताबरण कायम गराउनु पर्दछ । अहिले विश्वभर कोरोनाले विश्व आतंकित पारेको अबस्थामा देशभरका लाखौं नेबिसंघ सदस्यलाई स्वयंसेवकको रूपमा परिचालित गर्दै सामाजिक दुरि कायम राख्ने, नियमित साबुनपानीले हात धुने, मास्कको प्रयोग गर्ने, लगायत साबधानी र लकडाउन पालन गराैं ।

लेखक : नेपाल विद्यार्थी संघ स्याङ्जाका सभापति हुन ।