नेपाललाई चेप्ने र हेप्ने भारतीय रणनीतिको अन्त्य कहिले ?

♦ सचिता बुढाथोकी, पत्रकार

चीनको वुहानबाट शुरु भएको कोरोना भाईरस (कोभिड १९) महामारीको संकटमा विश्वका २ सय १५ भन्दा बढी देशहरु परेका छन् । विश्वका धेरै देशहरुमध्ये नेपाल पनि कोरोनाको संकटसँग संघर्ष गरिरहेको छ । यो विषम परिस्थितिमा छिमेकी देश भारतले विगतमा देखाउदै आएको हेपाहा व्यवहार फेरि पनि प्रकट गरेको छ ।

वर्षौदेखि भारतले नेपाललाई चेप्ने र हेप्ने गरेको यथावतै छ । नेपालका कयौं भु–भाग भारतले अझै पनि मेरो भनेर अतिक्रमण गर्दै आएको छ । कतिपय नेपालका भु–भागमा भारतले आफनो भन्दै नेपाली भुमि कब्जा गरेको छ । वर्षैदेखि नेपाल र भारतबीच सीमानाकाका विषयमा झगडा नभएको हैन । कोरोनाको कहरका बीचमा भारतले नेपाली भुमि मिचेर सडक विस्तार गरेको भन्दै सञ्चार माध्याम र सामाजिक सञ्जालमा विरोधका चर्का आवाज पनि सुनिएका छन् । विश्वका देशहरु यो भाईरसबाट बच्न संङघर्ष गरिरहेको समयमा भारत भने नेपालको भुमि मिचेर आफनो पुरानो प्रवृति हावी गरिरहेको छ ।

भारतले केही महिना पहिले मात्र आफनो नयाँ नक्सा सार्वजनिक गर्दै नेपालको भुमि आफनो भनेर दावी समेत गरेको थियो । यति मात्र हैन भारतले नेपालका केही भु भाग अतिक्रमण गर्दै आएको छ । अहिले नेपालको भुमिमा २१ बर्ष लगाएर भारतले ७८ किलोमिटर बाटो बनाई उद्घाटन गरेको छ । यसरी भारतले लामो समय लगाएर सडक विस्तार गर्दा समेत नेपाल चुप लागेर बसेको देखिन्छ । भारतको ज्यादतिमा नेपाल सरकार चुप लागेर बस्नु सरकारको नालायकीपन हाे ।

यो त १९९९ देखि शुरु भएको सीमाविद्हरुको भनाई छ । २१ बर्षसम्म यो परियोजना संचालन भयो, २१ बर्षसम्म विभिन्न परिवर्तन भए । ०६२। ०६३ को जनआन्दोलनदेखि लिएर त्यसअघि राजनीतिक परिवर्तन पनि देखियो ।

कालापानी, लिपुलेक र लिम्पियाधुरा जुन नेपालको तीन सय बहत्तर दशमलब १ वर्ग किलोमिटर भुभाग छ, यो विवाद भने आजदेखि सिर्जना भएको विवाद होइन । अहिले भारतले आफ्नो राजनीतिक नक्सामा नेपालको ३७२. १ वर्ग किलोमिटर अर्थात साढे तीन वटा भक्तपुर जिल्ला बराबरको नेपाली भूमि आफ्नो राजनीतिक नक्सामा हालिसकेपछि यो विवादले फेरी एकपटक नेपालको राजनीतिक माहोल तताएको छ ।

दुई पक्षका बीच वार्ताको आव्हान हुँदै थियो, परराष्ट्र सचिवस्तरिय नेपाल सरकार र भारतीय सरकार बीच गृहकार्य हुँदै थियो , फेरी अहिले आएर मे ८ को दिन भारतले ७८ किलोमिटर नेपाल कै भुभागमा जबरजस्ती २२ किलोमिटर बाटो राखेर अहिले सडक निर्माण गरेको छ । यो तत्काल बनेर उद्घाटन भएको भने होइन । यो त १९९९ देखि शुरु भएको सीमाविद्हरुको भनाई छ । २१ बर्षसम्म यो परियोजना संचालन भयो, २१ बर्षसम्म विभिन्न परिवर्तन भए । ०६२। ०६३ को जनआन्दोलनदेखि लिएर त्यसअघि राजनीतिक परिवर्तन पनि देखियो ।

सरकारमा नेपाली कांग्रेसदेखि लिएर तत्कालिन नेकपा एमाले, माओवादी केन्द्रका नेताहरु पटक पटक सरकार प्रमुख पनि भए । तर त्यो सीमा समस्यामा कसैको नजर पुगेन । त्यसैकारणले गर्दा अहिले भारतीय पुर्व गृहमन्त्री र वर्तमान रक्षामन्त्री राजनाथ सिंहले भीडियो कन्फ्रेन्समार्फत सडकको उद्घाटन गरेको कुरा टुइटरमार्फत सार्वजनिक गरे । धार्चुला हुँदै मानसरोवरको तीर्थयात्राको निमित्त मोटर बाटो बनाए । भारतले नेपालको ज्यादति कहिलेसम्म सहने हो ।

भारतले पटक पटक नेपालको भुमि आफनो भनेर प्रहार गरिरहँदा पनि नेपाल सरकारले भने आफनो नक्सा भारतसामु पेश गर्न सकिरहेको छैन । सरकार वार्ता र संवादबाट समस्याको समाधान गर्न पहल गरिरहेको देखिन्छ । तर भारत भने नेपाललाई जिस्काईरहको छ । नेपाललाई हेप्दै आएको भारत नेपाली सामु बलियो छु भनेर शक्ति प्रर्दशन गरिरहेको छ ।भारतको यस्तो व्यवहार नेपालले कहिलेसम्म सहने, फेरि भारतले एकपछि अर्का गर्दै नेपाली भुमि मिच्ने रणनीतिको कहिले अन्त्य होला ? कहिलेसम्म नेपालीहरु भारतले मिचेको भु भाग फिर्ता गराउन संङघर्ष गरिरहने हो ?