आखिर लकडाउन कहिलेसम्म ?

समाचार विश्लेषण

५ जेठ, काठमाडौं । नेपालमा आजबाट छैटौं चरणको लकडाउन समाप्त हुँदैछ । तर भोलिबाटै सातौं चरण अन्तर्गतको १५ दिने अर्काे लकडाउनको थालनी पनि हुँदैछ । गत चैत ११ बाट जारी लकडाउन निरन्तर जारी छ । तर कोरोना संक्रमण थामिएको छैन । बरु पछिल्लो चरणमा त बिरामीले मृत्युवरण नै गर्नु परिरहेको छ । त्यसैले भोलिबाट थपिएको लकडाउनप्रति नागरिक तहमा ठूलो आक्रोश वा निराशा नहोला । तर लकडाउन नै संक्रमणको अन्त्य गर्ने उपाय चाहिं पक्कै होइन ।

केपी ओली यतिबेला राजनीतिक रुपमा ठूलै तनावमा छन् । जनताले प्रचण्डमत दिएर उनको पार्टीलाई सत्तामा पु¥याएको छ, तर महामारीमा समेत राजकीय सत्ताको लुछाचुँडीमा नेतृत्व निर्लिप्त छ । त्यसले आम नागरिकलाई दुखी तुल्याउने काम त भएकै छ, पार्टी पंक्तिमा समेत षडयन्त्रपूर्ण गतिविधि भएका छन् । त्यसले गर्दा ओलीको शासकीय ताकत कमजोर भएको छ । पार्टीभित्रको रडाको मिलाउन उनलाई हम्मेहम्मे परिरहेको प्रष्टै छ । जसले गर्दा ओली यतिबेला प्रतिरक्षात्मक अवस्थामा घचेटिएका छन् । राजनीतिक रुपमा भएको क्षति परिपूर्ति गर्न कतै ओली लकडाउन लम्ब्याउन उद्यत् भएका त हैनन् ? कतिपयको यस्तो आशंका पनि छ ।

तर नेपालमा भने सरकारले जनतालाई घरमा थुन्ने र आफू चाहिं सत्ताको लुछाचुँडीमा जाकिने काम गरेको छ । अहिले पनि कोरोनाबिरुद्ध अग्रपंक्तिमा युद्ध लड्ने स्वास्थ्यकर्मी, सुरक्षाकर्मी र सञ्चारकर्मीलाई ढुक्कसँग काम गर्ने वातावरण बनाइएन । जसले गर्दा आम नागरिकमा निराशा व्याप्त छ ।

लकडाउन कोरोनासँग भिड्ने प्रभावकारी उपाय अवश्य पनि हो । किनभने यो भाइरस मार्ने खोप तयार भइसकेको छैन । त्यसैले रोग लाग्नै नदिन मानिससँगको घुलमिल कम गर्न लकडाउन अचुक अस्त्र त हो । तर लकडाउन मात्रै गरेर समस्याको हल खोज्न सकिन्न । यो त केवल तयारी गर्ने समय मात्र हो । छिमेकी भारतले लकडाउन गरेपछि स्वास्थ्यकर्मीको मनोबल उँचो बनायो । कोरोनाबिरुद्ध फ्रण्टलाइनमा बस्न हिम्मत दियो । सरकारले पर्याप्त पीपीई र स्वास्थ्य सामग्रीको जोहो गरिदियो । तर नेपालमा भने सरकारले जनतालाई घरमा थुन्ने र आफू चाहिं सत्ताको लुछाचुँडीमा जाकिने काम गरेको छ । अहिले पनि कोरोनाबिरुद्ध अग्रपंक्तिमा युद्ध लड्ने स्वास्थ्यकर्मी, सुरक्षाकर्मी र सञ्चारकर्मीलाई ढुक्कसँग काम गर्ने वातावरण बनाइएन । जसले गर्दा आम नागरिकमा निराशा व्याप्त छ ।

लकडाउन नगरेको भए अवस्था अझै भयावह हुने थियो, त्यो पक्का हो । तर लकडाउनको सदुपयोग किन भएन र भईरहेको छैन भन्ने प्रश्नको उत्तर सरकारले दिन सकेन । महामारीलाई समेत कमिशन र भ्रष्ट्राचार गर्ने अवसरका रुपमा सत्ताधारीले लिए । भारतबाट आउनेबाटै धेरै जसो संक्रमण फैलिएको छ । तर सरकार तिनीहरुलाई व्यवस्थित गर्न सकिरहेको छैन । यसको दोषी को हो ? सर्वेसर्वा ओली नै मु्ख्य दोषी र जिम्मेवार हुन् ।

भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी चाहिं भन्छन्– जान हैं तो जहान हैं । हाम्रा प्रधानमन्त्री ओली चाहिं जुन अवधारणाले सत्ता लम्बिन्छ, त्यही उचित ठान्छन् । नभए दुई साताअघि उनकै मन्त्रीमण्डलले अर्थतन्त्रलाई चलायमान गराउन लकडाउन केही खुकुलो पार्ने निर्णय गरे । लगत्तै सडकमा भीडभाड बढ्यो । ओलीबिरुद्ध सडकमा नारा जुलुस नै हुनथाले ।

लकडाउनमा पर्याप्त परीक्षण गरिएको भए यस्तो दुर्दशा हुने थिएन । किनभने समयमै पहिचान गरी उचित व्यवस्थापन गर्न पाइन्थ्यो । त्यो भएन । अहिले परीक्षणको दायरा बढाइएको छ । त्यसैले संक्रमितको संख्या पनि ज्यामितीय ढंगले उकालो लाग्दो छ । लकडाउन सुरु भएको तीन सातासम्म संक्रमण दर केही बढ्यो । फेरि दुई साता संक्रमित संख्या खुम्चिएको पाइयो । तर पछिल्ला केही सातामा भने संक्रमितको संख्या ह्वात्तै बढ्यो । किनभने पछिल्लो चरणमा परीक्षणको दायरा बढाइएको छ । यसैले पनि बुझ्न सकिन्छ जति परीक्षण भयो, संख्या पनि थपिने निश्चित छ ।

अब के गर्ने त ? सधैं लकडाउन तन्काइरहने ? यो सवाल हाम्रा लागि ज्यादै पेचिलो बनेको छ । एकथरि मानिस भन्छन्, अर्थतन्त्र पहिलो रोजाई । अर्का थरि भन्छन, हैन– जीउ रहे घीउ खान पाइन्छ । यी दुई अवधारणामा अहिले सारा संसार नै विभाजित छ । अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको रोजाईमा अर्थतन्त्र पहिलो प्राथमिकता हो । उता, भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी चाहिं भन्छन्– जान हैं तो जहान हैं । हाम्रा प्रधानमन्त्री ओली चाहिं जुन अवधारणाले सत्ता लम्बिन्छ, त्यही उचित ठान्छन् । नभए दुई साताअघि उनकै मन्त्रीमण्डलले अर्थतन्त्रलाई चलायमान गराउन लकडाउन केही खुकुलो पार्ने निर्णय गरे । लगत्तै सडकमा भीडभाड बढ्यो । ओलीबिरुद्ध सडकमा नारा जुलुस नै हुनथाले । नेकपाकै कतिपय नेताहरुले ओली प्रवृत्तिको विरोधमा आन्दोलनकारीलाई बल प्रदान गरे । लगत्तै ओलीले भने– काठमाडौंमा पनि लकडाउन छ र ? त्यसैले उनको नीति ताक परे तिवारी नत्र गोतामे देखियो ।

किनभने लकडाउनको विकल्पमा ओली सरकारले कुनै योजना नै बनाएन । लकडाउन नगरौं, संक्रमण नियन्त्रण बाहिर पुग्ने, निरन्तर गरौं मानिस खानै नपाउने गरी भोकमरीको अवस्था निम्त्याउने । यस्तो विचित्रको अवस्थामा हामी उभिएका छौं ।

लकडाउनका बेला पर्याप्त तयारी गर्नेतिर ओली सरकारको अरुचि देखिएको छ । यो क्रम आगामी दिनमा पनि कायमै रहने बुझ्न सकिन्छ । लकडाउन खुकुलो हुने वित्तिकै फेरि संक्रमण थाम्नै नसक्ने अवस्थामा पुग्ने निश्चितै छ । त्यसैले हामीले लकडाउन बिनातयारी खोल्यौं भने के होला ? प्रश्न बढो संगीन छ । कोरोना भाइरसबिरुद्धको खोप तयार नभएसम्म कुनै न कुनै रुपमा यो विश्वभरि नै रहन्छ । खोप पत्ता लाग्दासमेत नेपालमा आउन अझै समय लाग्छ । सर्वसाधारणको पहुँचमा सहजै पुग्न त कति हो कति । यस्तो जोखिमपूर्ण अवस्थामा लकडाउन कायमै राख्ने कि खोल्ने भन्ने प्रश्न आफैंमा अनुत्तरित छ ।

लकडाउनबारे विश्वमत नै विभाजित भएकाले नेपालले एउटा अवधारणा बनाउन मुश्किल छ । अमेरिका र युरोपले लकडाउन विस्तारै खुकुलो पारेका छन् । तर त्यहाँका जनता भने घरबाट बाहिर निस्कन डराइरहेका छन् । कतै कोरोनाले विश्व अर्थतन्त्रमा अमेरिकालाई चीनले पो उछिन्ने हो की भन्ने त्रास ट्रम्पमा परेको भान हुन्छ । उता, भारतले चाहि लकडाउन जारी पनि राख्ने र अर्थव्यवस्थालाई पनि गति दिने नीति अख्तियार गरेको छ । तैपनि लकडाउन पूरै हटाउने पक्षमा भारत पनि देखिएको छैन । यसरी हेर्दा लकडाउनबारे विश्व मत दुई ध्रुवमा रहेको प्रष्ट हुन्छ ।

यस्तो विषम अवस्थामा नेपालले चाहिं के गर्नुपर्ला ? भन्ने प्रश्नको उत्तर पाउन सजिलो छैन । किनभने लकडाउनको विकल्पमा ओली सरकारले कुनै योजना नै बनाएन । लकडाउन नगरौं, संक्रमण नियन्त्रण बाहिर पुग्ने, निरन्तर गरौं मानिस खानै नपाउने गरी भोकमरीको अवस्था निम्त्याउने । यस्तो विचित्रको अवस्थामा हामी उभिएका छौं । त्यसैले अबको केही समय विश्वका अरु मुलुकले अपनाउने रणनीति नै हाम्रो यात्राको आधार बनाइनु पर्छ । अमेरिकाले लकडाउन खोलेपछि कस्तो प्रभाव पर्ला, वा भारतले अपनाएको नीतिको असर कस्तो आउला ? यो हेरेर नै हामीले कदम चाल्नुको विकल्प छैन । किनभने जनताप्रति जिम्मेवार सरकार हामी कहाँ छैन ।