सलह किराको संकट प्रवेश नगराउनको पूर्व तयारी गरौ
नेपालबहस संवाददाता
जेठ १८, २०७७ आइतबार २२:१८:४०
१८ जेठ, काठमाडाैं । करिब ३ दशक अगाडी नेपालमा पनि बुढापाकाले सलह किरा आयो, सुर्य ढाकेर आयो, मध्यदिनमा नै रात पर्यो भन्ने गर्थे, त्यो भन्दा २० गुणा ठुलो र खतरनाक सलह किराको भागेदार अहिले विश्वमा परिरहेको छ। अफ्रिकाको प्रकोपको रुपमा उत्पती लिएको भनिएको किरा सलह अहिले साेमालिया, केन्या, तान्जेनिया गर्दै साउदी अरब ‘जहाँ पेनिनसुलालमा भयको ठूलो बर्षा बाट प्रजनन भएको मानिन्छ’ । पाकिस्तान हुँदै भारतका विभिन्न राज्यहरु राजस्थान, गुजरातमा ठूलो भोकमरीको समस्या निम्ताउनको लागि यो बिस्तार भएको छ।
कोरोनाले महामारी फैलाए जस्तै सलह किराले महामारीसँगै भोकमरीको महासंकट जन्माउन सक्छ, विशेष गरि गहुँ ,तोरि, कपास, मकै, मसला लगायत अन्य बालिलाई हानी पार्ने गर्दछ। सलह फटयांग्रोको एक प्रजाती हो । यो एक किसिमको फौजी किरा भएता पनि यसको असर धेरै मात्रामा देखिएको पाइन्छ । यो समुहमा बस्ने, लामो दुरिमा उड्ने प्रजाती यो हरिया सबै बोटबिरुवालाई सखाप पार्दछ । करोडौंको सङ्ख्यामा हुने यो छोटो समयमा पात डाठ गरेर सबै बिरुवा खाइदिन सक्छ ।
दिनप्रतिदिन जलबायु परिवर्तन हुँदै जानू, जलस्रोतका मुहानहरु सुख्खा हुनु, बनजङल फडानी हुनु, हास, माकुरा, छेपारो ,सर्प जस्ता यसको सत्रुजिबको नष्ट हुनु नै यसको उत्पति र बिस्तार मानिएको छ। सयुक्त राष्ट्र संघको कृषि तथा खाध संगठनले यसलाइ सलह ( locust) किराको नाम दिएको छ। संगठनका अनुसार यसले दिनमा २ ग्राम भन्दा बढी खाने,१ बर्ग कि मि मा ८-१० करोड संख्यामा हुने र ३५००० मानिसलाइ पुग्ने खाधान्न नष्ट गर्न्र गर्दछ ।
एक दिनमा करिब १००-१३५ कि मि टाढा उड्ने किरा हेर्दा पहेलो फटयांग्रो जस्तो, सानो सिङ भएको अमेरिकी फौजी किरा भन्दा खतरनाक र महासंकट निम्ताउने सम्भावना रहेको छ। बिरुवाका पातहरु खाएर हागा र बोक्रा समेत सखाप पार्ने सलह रातमा आराम गर्न दिनमा देखा पर्ने र बिस्तार हुने गर्दछ। बिज्ञहरु भन्छन अमेजनमा बर्षा बिहिनमा रुपान्तरण हुनु, जैविक बिबिधता नष्ट हुनु ले अहिले यसको संख्या ८ ह्जार times बढेको छ। १० दिन देखि बाट नै अन्डाबाट बच्चा १ देखि ३ महिनामा बयस्क र ४-५ महिना सम्म बयस्कको उमेर हुने गर्दछ ।
यसले प्राय बालुवामा अण्डा पार्दछ । सामान्यतया ३ पटक सम्म यो कार्य गर्दछ। अहिले देखा परेको ठाउमा १० हजार भन्दा बढी हेक्टरमा बिसादी छर्किएको छ, तर त्यो कार्य कुरु क्षेत्र को लडाइ जस्तै हो। विभिन्न ड्रोन, मेसिनको प्रयोग गरिएता पनि यसको नियन्त्रण भने हुन सकेको छैन। यदि हामिले पनि समयमा यसको नियन्त्रण गर्न सकियन भने पक्कै पनि कृषि क्रान्तिको राष्ट्र भोकमरीमा परिणत हुन सक्छ।
नियन्त्रण का उपायहरु
१.नेपाल सरकारले प्रत्येक प्रदेशमा plant क्वारेन्टाइन र बिषादी नियन्त्रण केन्द्र संचालन मा ल्याउनु पर्दछ।
२.अफ्रिका,साउदी , पाकिस्तान र भारत मा फैलिएको रुटको अध्ययन अनुसन्धान गरि नियन्त्रण को उपाय अपनाउनु पर्छ ।
३. कृषि मन्त्रालय ,कृषि कार्यलय,सम्पुर्ण कृषि संकायको एकीकृत रुपमा किरा विशेषज्ञ हरुको समन्वय समिती बनायर नियन्त्रणलाई जोड दिनु पर्छ।
खेतबारीमा नियन्त्रणको लागि
१.समुहलाइ हटाउनको लागि आगो बाल्ने,धुवा उडाउने,हावाको प्रभाव परिवर्तन गर्ने
२.चरा, सर्प, छेपारो, भगेरा, माकुरा जस्ता जिबित शत्रुको प्रयोग गर्ने
३.बोट बिरुवामा लसुन पानी प्रयोग गर्ने,पातमा पिठो दल्ने
४.ULV को प्रयोग बाट बायुमण्डलमा डिस्ट्रब सिर्जना गर्ने
५.विभिन्न स्रोत र साधनको प्रयोगबाट ध्वनि उत्पादन गरेर ट्राक खलबल गराइदिने
६.रासायनिक रुपमा(डाइजिनन,फ्रीपिनिल,मालाथिन,र अफ्रिकाको जस्तै Green musle प्रयोग गर्ने।
७.यदि यो कुरा हामीले समयमा सोचेनौ भने कोरोना सगसगै भोकमरी ले सताउने छ,त्यसैले बेलामा नै सचेत बनौं ।
जय कृषि ,जय देश ।
सुजन सापकोटा
कृषि बिद्यार्थी, कृषि तथा बन बिज्ञान विश्वविद्यालय
नेपालबहस संवाददाता
नेपालबहस डटकमको अंग्रेजी संस्करणका साथै अनलाइन टीभी पनि सञ्चालित छ । फेसबुक र ट्वीटरमार्फत पनि हामीसँग जोडिन सकिनेछ । नेपालबहसमा प्रकाशित कुनै सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई [email protected] मा पठाउनु होला । धन्यवाद ।
लेखकबाट थपजब चिनी तीतो हुन्छ: डा. अरुणा उप्रेती
चैत १२, २०८० सोमबार
अर्थतन्त्र दलाल र कमिसनखोरको चंगुलमा, अर्थमन्त्री खर्च गर्ने क्षमताको खोजीमा
चैत ९, २०८० शनिबार
८ सय ७७ प्रहरी काजबाट फिर्ता
चैत १५, २०८० बिहिबार
आईजीपी परिर्वतनको तयारीमा गृहमन्त्री लामिछाने, पुग्ला त चलाउनेको भविष्यवाणी ?
चैत १५, २०८० बिहिबार
सरकारले तोक्यो चैते धानको समर्थन मूल्य
चैत १५, २०८० बिहिबार
‘बिराट गोल्ड कप फुटबल’ काे मुख्य प्रायोजनमा एनआईसी एशिया बैंक
चैत १५, २०८० बिहिबार
स्काउटको जग्गा कब्जामा गृहमन्त्रीको चासो, मन्त्रालयमा आयुक्तसँग छलफल
चैत १५, २०८० बिहिबार
कोशी प्रदेशले आगलागी पीडित सन्थाल समुदायका लागि स्थायी घर निर्माणमा पहल गर्ने
चैत १५, २०८० बिहिबार
सादा पोशाकमा प्रहरी परिचालन नगर्न हेडक्वार्टरको पत्र
चैत १५, २०८० बिहिबार