बोर्डिङ स्कुल बन्द गर्नुपर्छ भनेर सरकार किन लागेको छ ?

रन्जना प्रधान, प्रिन्सिपल, नाइटिङ्गेल कलेज, काेपुण्डोल, ललितपुर 

कोरोनाको कारण शैक्षिक संस्थाको वर्तमान र भविष्य कस्तो होला ?

कोरोना (कोभीड–१९)को कारण कुनैपनि शैक्षिक संस्थाको भविष्यलाई भन्दा पनि वर्तमानमा नै ठुलो असर परेको छ । हामी सबै कोरोनाको कारण दुःखी छौं । संसारभरी लकडाउन छ । विशेषतः आफ्नो ज्यानको आफैंलाई बढी माया लाग्ने भएकाले हामी आफैं त्रसित छौं । जनजीवन असामान्य छ । आर्थिक समस्याहरु झनै गहिरिएर गएको छ । म यस स्कुलको प्रिन्सिपल भएको नाताले बच्चाहरुलाई कोभीडको कारण भएको पीडाहरु बुझेको छु ।

स्कुल बन्द भएपछि विद्यार्थी र शिक्षक बीचको भेटघाट र सिक्ने सिकाउने काम बन्द भएको छ । शिक्षकले सामान्य अवस्थामा जस्तै काम गर्न सक्ने अवस्था छैन । शिक्षकहरुको पनि पारिवारिक पाटो र आर्थिक पाटोका कारण उनीहरु तनावमा छन् । आफु बाँच्ने कि अरुलाई बचाउने ? के गर्ने, के नगर्ने भन्ने कुराले शिक्षक, विद्यार्थी  र अविभावकको समग्र अवस्था नै सुस्त– सुस्त हुँदै गएको छ । विद्यार्थीहरु पनि असामान्य दैनिकीका कारण सहज अवस्थामा छैनन् ।

म प्रिन्सिपल भएको नाताले हाम्रा विद्यार्थी, शिक्षक र अविभावकलाई मैले काउन्सिलिङ गरिरहेको छु । चार महिनासम्म बच्चाहरु विद्यालय, शिक्षक शिक्षिकासँग टाढा हुने वातावरण कोभीडले बनाएको छ । यस्तो कुराले हामी नडराउन भनिरहेको छु । भौतिक दुरी कायम गरेर हामी पुनः सामान्य अवस्थामा फर्किन सक्छौं । जुन पहिलाको वातावरण थियो त्यो वातावरण आओस् भन्ने कामना गरिरहेको छु । हामी आत्माविश्वासी हुनु जरुरी छ । हामी कोभीडलाई जित्न सक्छौँ । कोभीड १९ का कारण वर्तमानलाई असर पुगेको छ । हामीलाई असहज भएको छ ।

स्कुलहरुले वैकल्पिक सिकाइ प्रक्रिया थालेका छन् । अनलाईन कक्षाहरु चलाएका छन् । कत्तिको प्रभावकारी भएका छन् ?

हामीले वैशाखको पहिलो हप्ताबाट नै अनलाईन कक्षाहरु सुरु गर्यौं । अनलाईन कक्षाहरु प्रभावकारी बनेका छन् । चैत ११ देखि लकडाउन भएपछि चैत अन्तिम सातासम्म हामी मौन बस्यौँ । तर कोरोना महामारी नरोकिने छाँट देखिएपछि हामी प्रिन्सिपल लगातको टीम बसेर जुम मिटिङ गर्यौं । विद्यार्थीलाई पढाउने, विद्यालयको बारेमा सोच्ने र कसरी विद्यालयमा पठनपाठन हुने वातावरण बनाउने भन्नेबारे वैशाख ५ गतेबाट हामी एउटा निर्णयमा पुग्यौं ।

चैत दोस्रो हप्ताबाट सामान्यतः विद्यालय बन्द नै हुन्थ्यो । तर वैशाख दोस्रो साताबाट सामान्यतः खुलिसक्नुपर्ने विद्यालयहरु खुल्न नसक्ने देखेपछि हामीले अनलाईन कक्षा सुरु गर्यौं । नेपालमा अनलाईन कक्षा सुरु गर्न सजिलो रहेनछ । शिक्षकहरुलाई अनलाईन कक्षा चलाउन कुनै अनुभव थिएन । त्यसको लागि पनि शिक्षकहरुलाई हामीले तालिम र तयारी गर्न थाल्यौँ ।

शिक्षकहरुको समुह मिटिङमा छलफल गराउने, मोटिभेसन गर्ने, काउन्सिलिङ गर्ने काम हामीले गर्यौं । त्यही उर्जा हामीले हाम्रा विद्यार्थीहरुमा पुर्याउन सफल भएका छौँ । पहिले आफ्ना बच्चाले पढेको अभिभावकले देख्नुभएको थिएन तर अहिले अनलाईन कक्षामा बच्चासँगै घरमा अभिभावकले पनि बच्चाको पढाइ हेर्ने मौका पाउनु भएको छ । कहिले काहीँ अनलाईन कक्षा ढिला भयो भने बच्चाहरु नै ढिला भएन र ? भनेर चासो राख्ने गरेका छन् । अनलाईन कक्षाको प्रभावकारिता बढेको छ ।

उच्च शिक्षाको लागि नाइटिङ्गेल कलेज नै किन ?
उच्च शिक्षाका लागि हामीले कक्षा ११ र १२ लाई पनि अनलाईन कक्षा सुरु गरेका छौं । नाइटिङ्गेल कलेज व्यक्तिगत रुपमा मलाई असाध्यै राम्रो लाग्छ । मैले धेरै कलेजका मेरा साथीभाइहरुसँग पनि कुरा गर्ने गरेको छु । अन्य कलेजमा भन्दा हाम्रो कलेजमा अनुशासन प्राथमिकताको विषय हो । सिमित विद्यार्थी भर्ना गर्छौं । व्यक्तिगत रुपमा हरेक विद्यार्थीसँगै हामी निकटमा हुन्छौँ । कुनै पनि बच्चा अनुशासन बाहिर छ भने उसलाई पढ–पढ भनेर मात्रै पनि हुँदैन । पहिला विद्यार्थीलाई अनुशासनमा बस्न सक्ने बनाउँछौँ । अनुशासित विद्यार्थीलाई हामी थप कक्षाहरु दिएर पनि पढाउने गरेका छौँ । विद्यार्थीको रुची अनुसार पढाइमा कमजोर तर पढ्न इच्छुक विद्यार्थीलाई शनिवार पनि कक्षाहरु राखेर पढाउने गरेका छौँ । हाम्रो कलेजमा आउने विद्यार्थीलाई राम्रो अनुशासन सिकाउनुका साथै उनीहरुको शिक्षाको लागि पनि विशेषः महत्वका साथ सिकाउने गरेका छौं ।

बच्चाहरुको रुची, स्वतन्त्रतालाई हामी सम्मान गरेर सिकाउने गरेका छौँ । विद्यार्थीहरुको कुनै पनि रुची पुरा गर्न प्लस टु को रिजल्टले धेरै महत्व राख्छ । सोही कारण विद्यार्थीले लैजाने भनेको हाम्रो कलेजको मार्कसिट हो । हरेक विद्यार्थीलाई त्यो मार्कसिट कसरी राम्रो दिलाउने, उच्च स्कोरको रिजल्ट ल्याउन सक्ने र अनुशासित कसरी बनाउने भन्ने कुरामा हामी सक्षम छौँ ।

निजी विद्यालय खोल्न सरकारले गरेको पछिल्लो निर्णय र नीतिको सम्बन्धमा तपाईंको धारणा के छ ?

सरकारसँग म एक्लै रिसाएर पनि भएन । सारा नेपालमा संचालनमा रहेका निजी विद्यालयलाई सरकारले सौताको छोरा जस्तो व्यवहार गरेको छ । सरकारी विद्यालयमा विद्यार्थी जाँदैन त हामी के गरौँ ? के हामीले विद्यार्थीलाई ठेलेर सरकारी स्कुलमा पठाउने ? हरेक अभिभावकको इच्छा भनेको आफ्ना नानीबाबुले आफुको जति दुःख नपाउन् । अंग्रेजी फर्रर्र बोलोस् । राम्रो स्कुल कजेजमा पढाउन अभिभावक लालायित छन् । जस्तै दुःख गरेर भएपनि अभिभावक आफ्ना नानीबाबुलाई राम्रो र संस्कारयुक्त विद्यालयमा पढाउन तयार छन् ।

बोर्डिङ र निजी शैक्षिक संस्थाले विद्यार्थीलाई अधिकतम समय दिन्छन् । सिकाउन, पढाउन र उनीहरुको शैक्षिक क्रियाकलापमा शिक्षकहरु सँधै साथमा रहेर सिकाउँछन् । त्यसो भन्दैमा सरकारी स्कुल राम्रो छैन भन्न खोजेको होइन । सरकारी स्कुलमा पनि राम्रा शिक्षकहरु, राम्रो पूर्वाधारहरु छन् । तर सरकारीमा भन्दा निजी शैक्षिक संस्थामा विद्यार्थीको हेरचाह राम्रो छ ।

सरकारी स्कुलले पनि निजी स्कुलले जस्तै वातावरण बनाउन सक्ने हो भने निजीमा पढ्ने विद्यार्थी स्वतः घटिनै हाल्छन् नि । निजी कलेज र स्कुल धनी भए भनेर सरकारले भन्नु राम्रो कुरा होइन । सरकारले निजी स्कुलमा पढाउने शिक्षक शिक्षिकालाई सरकारी स्कुलमा पढाऊ, व्यवस्थापन सम्हाल भन्ने हो भने हामी तयार छौँ । अहिले खाएको तलब सुविधा भन्दा पनि कम तलब सुविधामा हामी सरकारी स्कुल कलेजमा कामगर्न तयार छौँ ।

सरकारी स्कुलमा काम गर्ने शिक्षक शिक्षिकाहरूकाे जागिर सुरक्षित छ । योग्यता, क्षमता, दक्षता अद्यावधि, चुस्त र दुरुस्त राख्न र विद्यार्थीलाई सन्तुष्ट पार्न सकेन भने निजीमा पढाउने शिक्षक शिक्षिकाको जागिर सुरक्षित हुँदैन । मैले राम्रो पढाउन सकिन भने निस्कनु पर्छ, व्यवस्थापनले निकाल्छ भन्ने डरले पनि निजी शैक्षिक संस्थामा पढाउने शिक्षक शिक्षिकाले बच्चालाई राम्रो पढाउने, सिकाउने गरेका छन् । सरकारीमा जस्तो हाजिर गरेको भरमा नै जागिर खाए जस्तो निजी शैक्षिक संस्थामा काम गर्ने शिक्षक–शिक्षिकालाई सजिलो छैन ।

अर्को कुरा भनेको निजी शैक्षिक संस्थामा काम गर्ने हजारौं शिक्षक शिक्षिकाले सरकारी स्कुलमा जागिर पाउने र खाने अवस्था छैन । लोकसेवा लड्दा लड्दै उमेरले ३५ वर्ष काटिहाल्छ । उदाहरण नै हेरौं न । मेरो स्कुलमा नै २० वर्ष उमेर पुगेका मानिस शिक्षक हुनुहुन्छ । उहाँले अहिले नै २५–३० हजार कमाउन सुरु गरिसक्नु भएको छ । उहाँको क्षमताले कमाउनु भएको हो त्यो पैसा । क्षमता बढाउँदै जाने शिक्षकले महिनामा नै लाखौं कमाउने गर्नुभएको छ । यस्तो क्षमतावान् शिक्षक शिक्षिका कार्यरत रहेको निजी शैक्षिक संस्थालाई बन्द गराउँछु भन्नु सरकारको सहि कुरा र काम होइन । निजी शैक्षिक संस्थाले सिकाउने विद्यार्थीहरु पनि हाम्रो देशको बच्चा हो, व्यक्ति हो । हाम्रो देशका बच्चालाई राम्रो शिक्षा पढाउने नाउँमा भारत, चीन, अमेरिका, बंगलादेश लगायत विदेशी मुलुकमा नपठाउँ ।

नेपालीले खोलेको, नेपालीले नै पढाउने र देशभित्रै बसेर विद्यार्थीले उच्च शिक्षा लिनसक्ने वातावरण हामीले किन नबनाउने ? यहाँका निजी विद्यालय बन्द गरेर राम्रो शिक्षाको लागि विद्यार्थीलाई विदेश पठाउने र शिक्षाको नाउँमा नेपाली मुद्रा बाहिरने वातावरण नबनाऔं । विदेशमा उच्च शिक्षाको लागि जाने विद्यार्थीका लागि सरकारले नो अब्जेक्सन लेटर दिन हिचकिचाउँदैन । तर बोर्डिङ स्कुल बन्द गर्नुपर्छ भनेर सरकार किन लागेको छ ? यो मेरो सरकारलाई प्रश्न हो । शैक्षिक क्षेत्रको उत्थानका लागि राजतन्त्रमा जतिको पनि यस गणतान्त्रिक सरकारले सकारात्मक भुमिका खेल्न सकेको छैन ।

निजी शैक्षिक संस्थाहरुका मुख्य चुनौतीहरु के हुन् ?

हाम्रा चुनौति धेरै छन् । निजी स्कुलका संस्थापकहरु लकडाउन भएर चार महिनादेखि पीडामा छन् । निजी स्कुलका संस्थापकहरुले सानो स्कुल, त्यही पनि भाडाको भवन संचालन गरेर बसेका छन् । जति पनि स्कुलको आयआर्जन छ, त्यो सबै आम्दानीहरु स्कुलमा नै लगानी गरेका छन् । निजी स्कुलले पैसा जम्मा गरेर बैंकमा तलब खुवाउनको लागि भनेर राखेको हुँदैन । म पनि यस विद्यालयको एउटा स्टाफ नै हो । तर मेरो संस्थापकलाई यो समयमा देख्दा म आफुलाई पनि पीडा महशुस भएर आउँछ । निजी विद्यालयले पनि आफ्नो भौतिक संरचना, त्यहाँ पढ्ने विद्यार्थीका भविष्य राम्रो होस् भनेर हेरेका छन् । निजी शैक्षिक संस्था खोलेर संस्थापकहरुले विलासी जीवन विताएका छैनन् । कतिपय स्कुलका संस्थापकहरु स्कुलको फीस उठाएर स्कुलमा नै लगानी गर्ने र स्कुुलमा नै बस्ने गरेका छन् । आफुसँग भएको जग्गा र घर बेचेर पनि विद्यालय चलाउने संस्थापकहरु मैले देखेको छु । मेरो २८ वर्ष लामो शैक्षिक क्षेत्रको अनुभवले पनि शिक्षा क्षेत्रमा काम गर्ने मानिसले विलासी जीवन विताएको देखेको छैन । राज्यको सहयोग निजी शैक्षिक संस्थालाई छैन ।

शिक्षक शिक्षिका एवं शैक्षिक क्षेत्रमा काम गर्ने मानिसको मनोबल र उत्प्रेरणा बढाउन के–के गर्नुपर्छ होला ?

हाम्रो स्कुल र मेरो उदाहरण यहाँ प्रस्तुत गर्न चाहन्छु । पढाउने र यस संस्थामा कामगर्ने सबै कर्मचारीहरुलाई हामी उत्प्रेरणा भर्ने काम गर्छाैं। म आफै पनि शिक्षक, लेखाशाखा, प्रशासन प्रमुख हुँदै प्रधानाध्यापक भएकी हुँ । मलाई के थाहा छ भने यदि यस स्कुलबाट अन्य स्कुलमा जाँदा पुनः शुन्यबाट सुरु गर्नुपर्छ । त्यही कुरालाई मनन गर्दै हामीले हाम्रो शिक्षक र कर्मचारीहरुलाई यस संस्थामा आबद्ध भएपछि यसै संस्थामा रहिरहन सक्ने वातावरण बनाउँछौँ । २०–२५ वर्ष देखि यसै संस्थामा काम गरिरहेका शिक्षक तथा कर्मचारी साथीहरु हामीसँग हुनुहुन्छ । एक वर्ष खटिसकेपछि यहाँ शिक्षक पनि हो र यहाँको स्टाफ पनि हो । सकेसम्म र भएसम्म हामी पुराना शिक्षकहरु नै कायम राख्छौ । हरेक वर्ष तलब वृद्धि गरिरहेका छाैं ।

संचय कोषको व्यवस्था पनि गरेका छौं । सिनियर शिक्षकहरुको बीमा पनि गरेका छौँ । दशैं र सरकारी बिदा बाहेक १८ दिन बिदाको व्यवस्था गरेका छौँ । व्यवस्थापन राम्रो छ । प्रत्येक ब्लकमा इन्चार्ज राखेका छौँ । ६ वटा ब्लकमा ६ जना इन्चार्ज र प्रत्येक कक्षामा सुपरभाइजर रहनुभएको छ । प्रत्येक कक्षामा सुपरभाइजर भएपछि विद्यार्थीको व्यक्तिगत हेरचाह र माया हुने नै भयो । यसरी काम गर्ने शिक्षक कर्मचारीलाई हामी आत्मबल उच्च बनाउन व्यवस्थापनबाट नै विभिन्न कार्यहरु गरिरहेका छौँ । गत चैतसम्म सबै स्टाफको तलब पुरा दिएका छौं भने लकडाउनमा पनि हामीले सबै उच्चदेखि निम्न पदमा काम गर्ने सबै कर्मचारी साथीहरुलाई ५० प्रतिशत तलब दिएका छौँ । बैशाख महिनाको विद्यार्थी शुल्क नलिने निर्णय गरेका छौँ । लकडाउन खुलेपछि हामी हाम्रा स्टाफहरुलाई पुरै तलब दिन्छौँ । हाम्रो व्यवस्थापनको कारण सबै कर्मचारी र शिक्षक साथीहरु खुशी नै हुनुहुन्छ ।

लकडाउनको समयमा विद्यार्थीहरुलाई सिर्जनात्मक कुराहरुमा लाग्न र व्यस्त रहन कसरी सहयोग गर्दै हुनुहुन्छ ?

अहिले हामीले अनलाईन कक्षा भनेर किताब मात्रै पढाउने काम गरेका छैनौं । हामीले हप्ताको रुटिन बनाएर सिकाउने पढाउने गरेका छौं । निबन्ध लेखन, चित्र बनाउने, हाजिरी जवाफ, स्पेलिङ कन्टेस्ट, कोभीडका बारेमा कुराकानी गर्ने जस्ता काम हामीले गरेका छौं । विद्यार्थीलाई व्यस्त बनाउने काम हामीले गरेका छौ । अभिभावकहरु ५–६ घण्टा नै कक्षा भइदिए हुन्थ्यो भन्ने कुरा गर्नुहुन्छ । विद्यार्थीहरुलाई कक्षा सुरु हुनुभन्दा पहिला काउन्सीलीङ तथा मोटिभेसन गराउँछौँ । हामीले प्रत्येक कोर्षको एक घण्टा कक्षा लिन्छौँ । त्यस पछि केहीबेर ब्रेक राख्छौँ । विद्यार्थीहरुलाई खेल्दै, रमाउदै सिक्ने वातावरण बनाउँछौँ ।

कोभीड–१९ले शैक्षिक संस्थाहरुको आर्थिक व्यवस्थापनमा कस्तो असर पर्ला ?
अभिभावकले जतिसक्दो चाँडो फिस तिरिदिनुभयो भने चाँडै रिकभर हुन्छ । तर सबै अभिभावकले अहिले नै विद्यार्थीको विद्यालय शुल्क तिर्ने अवस्था नहुन सक्छ । कतिपय अभिभावकको होटल, पसल चलेको छैन । कतिपय अभिभावकलाई आफ्नै दुःख छ । यातायात, होटल, रेष्टुरेन्ट खुलेको छैन । कोही विदेशमा हुनुहुन्छ होला । कति अभिभावकको बैंकमा ऋण होला । कतिको जागिर गुमेको होला । यस्तो परिस्थितिमा जसरी पनि स्कुलमा शुल्क तिर्नै पर्छ भनेर हामीले भनेका छैनौं । तर भविष्यमा अभिभावकको अवस्था हेरेर, बुझेर शुल्क लिने तयारी गरेको छौँ । सबैलाई शुल्क मिनाहा गर्ने कुरा पनि संभव भएन । सकेसम्म विद्यार्थी र अभिभावकको अवस्था हेरेर केही हदसम्म छात्रवृत्ति दिने व्यवस्था पनि मिलाउने सोचमा छौँं ।

अर्को कुरा विद्यालयको भाडा घरबेटीलाई दिनु नै पर्छ । त्यसपछि स्कुलमा काम गर्ने स्टाफको तलब दिने हो । स्टाफको घरभाडा र खाइखर्च नै रोक्ने कुरा पनि भएन । अर्को कुरा विद्यालयको बेन्च, डेक्स, कुर्सी विग्रिए भने त्यसलाई बनाउने कुरा हाम्रो प्राथामिकतामा अहिले परेको छैन । दैनिक स्कुलको चिया, खाजा खर्चमा कटौती गर्ने कुरा पनि हामीले सोचेका छाैं । कोभीडका कारण सबैलाई असर परेको छ ।

सरकारले विद्यालय तहमा पुनः संस्कृत शिक्षा लागू गर्ने कुरा आइरहेको छ । यस विषयमा तपाईंको विचार के छ ?

संस्कृत त पढ्नै पर्छ । संस्कृत आधारभूत भाषा हो । अहिले समाचारमा सुने अनुसार भारतमा मातृभाषालाई कक्षा ५ सम्म अनिवार्य गरिएको छ । अहिले पनि मलाई संस्कृत भाषा पढौं–पढौं लाग्छ । संस्कृतले बच्चाहरुलाई अनुशासनमा राख्छ, सकारात्मक कुरा सिकाउँछ । यस विषयलाई कक्षा १० सम्म १०० पूर्णङ्कको राख्ने हो भने हाम्रो संस्कार र संस्कृति बचाउन सकिन्छ । जतिपनि रेडियो-टेलिभिजनमा सुनिने र हेरिने सांस्कृतिक र धार्मिक कार्यक्रमले हामीमा सकारात्मक भावको विकास गराउँछ । यहि कुरा हामीले कक्षामा पढाउने हो भने हाम्रो नानीबाबुहरुलाई गलत बाटोमा लाग्नबाट बचाउन सकिन्छ ।

विद्यार्थीहरुलाई यौन शिक्षा दिनु कतिको आवश्यक छ ?

विद्यार्थीहरुलाई यौन शिक्षा दिनुपर्छ । कक्षा सातदेखि नै बच्चाहरुलाई यौन शिक्षा बारे जानकारी गराउनु पर्छ । मैले पनि छात्राहरुलाई महिनावारी हुँदाका समय सम्झाउने बुझाउने गरेको छु । महिनावारी एउटा प्राकृतिक प्रक्रिया हो । कतिपय विद्यार्थी र स्टाफहरु केटीहरुलाई मात्रै यौन शिक्षाको बारेमा जानकारी दिनुपर्छ भन्ने धारणा राख्ने गर्नुभएको पाएको छु । तर, केटाहरुलाई पनि यौन शिक्षाको बारेमा जानकारी दिनुपर्छ । बच्चाहरुलाई हरेक कुराको जिज्ञासा हुन्छ । उनीहरुलाई नयाँ केही देखेपछि त्यतातिर लाग्ने, छुने, हेर्ने जस्ता क्रियाकलाप गर्न थाल्छन् । त्यस्तो समयमा हामी शिक्षक अभिभावकले नै विद्यार्थीहरुको जिज्ञासालाई मेटाउन सक्नु पर्छ ।

कतिपय बच्चाहरु अभिभावकले भनेको नमान्ने तर शिक्षकले भनेको मान्ने खालका पनि हुन्छन् । त्यस्ता विद्यार्थीलाई शिक्षक शिक्षिकाले सम्झाएर, फकाएर बुझाउन सक्नुपर्छ । जस्तो कुनै बच्चा कौतुहुलता र देखेको भरमा चुरोट खाने लतमा लाग्यो भने उसलाई सुरु सुरुमा जिज्ञासा मेटाउन र अनुभव गर्न त सजिलो होला तर लत लाग्यो भने भोलि सामाजिक समस्याको रुप लिन सक्छ । त्यसैले आमाबुबाले बालबच्चालाई साँचो कुरा बताउने, सिकाउने गर्नुपर्छ । शिक्षक शिक्षिकाले पनि आफ्नो विद्यालयमा पढ्ने बालबालिकाको बारेमा हरेक कुरा जानकारीमा राख्ने गर्नुपर्छ । सही बाटोमा हिँड्न विद्यालयले उत्प्रेरित गर्नुपर्छ ।

विद्यालय संचालक एवं शिक्षिकाको हिसाबले प्लस टू पढ्ने र अहिले एसईई दिएर बसेका विद्यार्थीलाई के सन्देश दिन चाहनुहुन्छ ?

प्लस टू पढ्न आउने र एसईई पास गर्ने भाइबहिनीहरुलाई के भन्न चाहन्छु भने, कसैको पछि नलाग । मेरो ग्रेड ए प्लस आयो । मैले एकदमै नाम चलेको र महंगो स्कुलमा पढ्नुपर्छ भन्ने धारणा बनाउनु पर्दैन । सबै प्लस टू हेरेर घुमेर कुन प्लस टू मा राम्रो वातावरण छ ? अभिभावकले पनि शिक्षक शिक्षिकाले गर्ने व्यवहार कस्तो छ भन्ने कुरा विचार गर्नुपर्छ । सकेसम्म आफ्नो बसोबास स्थानबाट नजिकको विद्यालय/कलेजमा पढ्दा नै राम्रो हुन्छ । व्यवसस्थापन र मानविकी संकाय पढ्ने विद्यार्थीलाई भन्दा विज्ञान संकाय पढ्ने विद्यार्थीको लागि समय अधिक आवश्यक पर्छ । जस्तै कुपोण्डोलमा बस्ने बच्चाले आफ्नो घर, डेरा भन्दा टाढाको स्कुल कलेज पढ्दा बाटोमा समय धेरै समय र पैसा खर्च हुन्छ । यसले पढाइमा दिने समय कम हुन पुग्छ । अर्को कुरा भनेको अभिभावकको चिनजान भएको स्कुल कलेजमा बालबच्चाहरुले पढ्ने हो भने उनीहरुको अनुशासनमा पनि कमी हुँदैन भने पढाइमा पनि कमजोर हुन पाउँदैन ।

प्लस टू मा पढ्ने भाइबहिनीहरुले घरमा मात्र होइन कलेजमा पनि कोही कसैले निगरानी गरिरहेको भन्ने थाहा पाए भने कुलतमा र नराम्रो काममा लाग्न पाउँदैनन् । सकेसम्म अभिभावकले पनि आफ्ना बालबच्चालाई आफुले चिनेजानेको कलेजमा भर्ना गर्नुभयो भने बच्चाको राम्रो नराम्रो कुराहरुको बारेमा कलेज प्रशासनबाट जानकारी लिन सजिलो हुन्छ । अभिभावकले कतै मेरो बच्चा पढ्न जाने बहानामा फिल्म हल, डिस्को, बार, रेष्टुरेन्ट, क्याफे तिर गयो कि भनेर चिन्ता लिनु पर्दैन । भौतिक पूर्वाधार मात्रै हेरेर प्लसटु कलेज भर्ना गर्ने होइन । संस्कार, सिकाई, शिक्षक शिक्षिकाको व्यवहार र व्यवस्थापनलाई हेरेर प्लसटु भर्ना गर्ने हो । राम्रो नतिजासहितको सर्टिफिकेट, संस्कार दिने कलेजमा पढ्ने हो । नयाँ व्यवस्थापन, नयाँ साथी, नयाँ शिक्षक नयाँ ठाउँमा गएर मात्रै विद्यार्थीको पढाइमा नवीनता आउँदैन ।

जीवनशैली

तपाइलाई स्कुल पढ्दा के खेल्न मन पर्दथ्यो ?
बास्केटबल । डान्स र संगीतमा पनि मेरो रुची थियो ।

मन पर्ने फिल्म ?
बागवान र नेपाली चलचित्रहरु दर्पण छायाँ र कान्छी

मन पर्ने नेता ?
ओबामा र मोदी । देशलाई माया गर्ने नेता मनपर्छ । वास्तवमा भन्दा मलाई राजा मन पर्छ । किन कि देशलाई माया गर्ने भनेको राजा मात्रै हो । देशमा संस्कार र संस्कृति राजसंस्था हुँदा बँचेको थियो । तर अहिले न संस्कार छ न संस्कृति नै छ ।

मन पर्ने ठाउँ ?
पोखरा । नेपालको कुनै पनि ठाउँ नराम्रो छैन । प्रकृतिको रानी नेपाल विचरण गर्न बाटो र मन्दिर बनाइदिन म सरकारलाई आग्रह गर्छु ।

मन पर्ने अभिनेता र अभिनेत्री ?
राजेश हामाल र झरना वज्राचार्य

मन पर्ने पुस्तक ?
धार्मिक पुस्तकहरु पढ्न मन पर्छ ।

मनपर्ने गीत ?
न विर्से तिमीलाई न पाएँ तिमीलाई।।।।

पनपर्ने गायक/गायिका ?
अन्जु पन्त र मेलिना राई

मनपर्ने अर्वपति ?
मलाई धनी मानिस मन पर्दैन । तर गरिब मानिसलाई धनी बनाउन पाए, उनीहरुको सेवा गर्न पाए खुशी लाग्छ ।

मनपर्ने आध्यात्मिक व्यक्ति ?
रामदेव, विके शिवानी

मनपर्ने पहिरन ?
साडी, चोली ।