‘ग्राहकको सन्तृष्टि नै नबिलको उत्कृष्ट बैंक बन्ने आधार हो’:- बैंकर कृष्ण सुवेदी

कोरोना कहरका कारण बैंकिङ क्षेत्रमा अधिक तरलता बढेर गएको छ । कुनै समय तरलता अभावको चर्को समस्या झेलेका बैंकहरू संस्थागत र व्यक्तिगत निक्षेप तान्न तछाडमछाड गर्थे । अहिले अवस्था फरक छ । कोरोना महामारीका कारण नयाँ लगानी गर्ने ठाउँ छैन् । त्यसो हुँदा बैंकमा निक्षेप बढेको बढ्यै छ ।

बैंकमा निक्षेप थुप्रिएको छ । कुनै समय १५/१६ प्रतिशतसम्म पुगेको कर्जाको ब्याजदर घटेर एकल अंकमा झरेको छ । बैंकहरूको सीसीडी रेसियो (कर्जा र निक्षेप अनुपात) सहज अवस्थामा छ । अझ सकारात्मक पक्ष, कर्जा भन्दा निक्षेपको ब्याज महँगो देखिएको छ । नयाँ लगानीको ठाउँ नपाएर तरलता थुप्रिएको बेला बैंकहरू किन महँगो निक्षेप योजनाहरू पस्किरहेका छन् त ? यो विषय निकै पेचिलो देखिएको छ ।

बैंकर कृष्ण सुवेदीसँग यिनै विषयमा केन्द्रीत रहेर नेपालबहस डटकमले संवाद गरेको छ । संस्थागत बैंकिङ र बाह्य मामिलामा जानकार उनी अन्तर्राष्ट्रिय तथा अन्तर बैंकिङ व्यवस्थापन र प्रणाली सुधारमा पनि उतिकै दख्खल राख्छन् । सुवेदी हाल नबिलको प्रमुख दायित्व व्यवस्थापन तथा सञ्चार विभाग प्रमुख छन् । बैंकिङ क्षेत्रको तरलता, निक्षेपको महँगो ब्याज तथा लगानी व्यवस्थापन लगायत विषयमा सुवेदीसँग गरिएको कुराकानी :-

कोभिड–१९ महामारीकै बीच बैंकहरूमा तरलता बढेको, ऋण लगानी नभएकोले नबिलले कर्जामा भन्दा निक्षेपमा राम्रा योजना ल्याइरहेको छ, किन यसो गरियो ?

हाम्रो बैंकको आन्तरिक निक्षेपको म्याचुरिटी प्रोफाइल, कल तथा चालू खाता, मुद्दति तथा बचत निक्षेप लगायत पक्ष मिलाउनुपर्नेछ । त्यसैले हामी लचिलो भएका हौं । बैंकले सँधैभरि नाफा कमाइरहेकै हुन्छन् । ऋण लगानी गरेर नै नाफा कमाउने हो । अहिले व्यवसाय गरेर नाफा कमाउने अवस्था छैन ।

यस्तो बेलामा पैसा भएका तर रोजगारी गुमेका मानिसहरूको ढुकुटी हुन्छ, त्यसैलाई प्रयोग गरेर थोरै भएपनि आम्दानीको वातावरण होस् भन्ने हेतुले ‘निक्षेप योजनाहरू’ ल्याएका हौं । मानिसलाई ढुक्कसँग नबिलमा पैसा राखेर आम्दानी होस् भन्ने हाम्रो उद्देश्य हो । सम्भावित क्षेत्रमा भने लगानी भइरहेकै छ ।

यो साँच्चै ग्राहकप्रतिको सदभाव हो वा कोभिडपछि तरलता अभाव बढ्छ भन्ने अनुमानले अहिले नै निक्षेप सोहोर्न थालिएको हो ?

त्यसरी विश्लेषण गर्न नमिल्ला । पहिलो, हामीले हाम्रो बैंकको आन्तरिक क्षमता अनुसार निक्षेप व्यवस्थापन गर्न यो रणनीति लिएका हौं । दोस्रो, हामीले यो काम पुस-माघपछि पनि गर्न सक्थौं । तर, अहिले बजारमा तरलता फालाफाल भएको हुँदा सुरु गरिएको हो ।

तरलता व्यवस्थापनमा एक प्रकारको अन्योलता छ । अहिले जुनसुकै बैंक तथा वित्तीय संस्थाको ब्याज सस्तो छ । जग्गाको कारोबार (बेचबिखन) छैन । मानिसहरूको रोजगारी गुमेको छ । यो अवस्थामा हामीले अरू वित्तीय संस्थाले नगरेको भूमिका निर्वाह गरेका छौं ।महामारीको समयमा पनि जिम्मेवार बैंक हुनुपर्छ भन्ने हाम्रो ध्येय हो ।

समाजप्रति हामी जिम्मेवार छौं भनेर निक्षेप मागिरहेका छौं । हामीले संस्थागत निक्षेप उठाएका छैनौं, व्यक्तिगत मात्र हो । यसबाट बैंकलाई कुनैपनि बेला एकैपटक ठूलो भार पर्न सक्ने सम्भावना कम हुन्छ । महामारीको बेलामा पनि ‘नबिलले सर्वसाधारणको निक्षेपमा आकर्षक ब्याज दिएको छ’ भन्ने सन्देश जावस् भन्ने हो ।

बैंकमा व्यक्तिगत निक्षेपकर्ता कति प्रतिशत छन् ?

हामीसँग लगभग ७ लाखको हाराहारीमा व्यक्तिगत निक्षेपकर्ता छन् ।

निक्षेपमा कति प्रतिशत व्यक्तिगत निक्षेपको योगदान छ ?

त्यो करिब ७० प्रतिशत छ ।

शेयर कर्जा नै ७.७५ प्रतिशतमा लगानी भइरहेको छ । यसले बैंकको मुनाफा, बोनस, लाभांश जस्ता वित्तीय पक्षमा असर गर्दैन ?

बैंक सञ्चालनको पहिलो स्रोत वा कच्चापदार्थ भनेको निक्षेप हो । निक्षेपको स्रोत दुई वटा हुन्छ, पहिलो व्यक्तिगत र दोस्रो संस्थागत । नेपाल राष्ट्र बैंकको नियमअनुसार संस्थागत निक्षेपलाई कूल निक्षेपको ५० प्रतिशतमा लगेर (क्याप) गरेको छ । तर, राष्ट्र बैंकले ‘व्यक्तिगत निक्षेप जति सक्छौ उठाउ’ भन्ने कुरा निर्दिष्ट गरेको छ ।

दीर्घकालीन निक्षेप पनि व्यक्तिगत नै हो । त्यसकारण, हाम्रो ९ प्रतिशत निक्षेपको ‘अफर’ ग्राहकमुखी बनाउने लगानीको अवसर हो । अहिलेको अवस्थामा निक्षेप संकलन मास बैंकिङमा जाने ठूलो हतियार र बजारमा बैंक चिनिने आधार पनि हो । अहिले बैंकमा ग्राहक आउने क्रम बढेको छ । हाम्रा कल सेन्टरहरू व्यस्त छन् ।

हाम्रा ब्रान्चहरू र स्टाफहरू अहिलेको समयमा पनि व्यस्त छन् । यो कुराले हामीलाई हौसला बढेको छ । ग्राहकको आगमनले हामीलाई झनै उत्साह थपेको छ । ग्राहकहरूले हाम्रो बैंकप्रति देखाउनु भएको मायाले हामीलाई काम गर्न झन जाँगर थपेको छ । यसो हुँदा प्रतिकूल समयमा पनि ‘हामीले गलत निर्णय गरेका छौं’ भन्ने लाग्दैन । हामीले बैंकमा ग्राहक बढ्ने, मिश्रित निक्षेपको अवस्था कायम गर्न सकिने र महामारीको बेला निक्षेपकर्तालाई आम्दानी पनि हुने वातावरण मिलाएका छौं ।

घर कर्जा पनि ७.४९ प्रतिशतमा दिइएको छ । यो त आधारदर भन्दा पनि सस्तो भयो । कुनै बेलाको पहिलो नम्बरको बैंकलाई पनि ऋण खोसाखोस गर्नुपर्ने अवस्था आएको हो ?

यो होइन । बजारमा माग र आपूर्तिको अभ्यास सँधै चलिरहेको हुन्छ । बैंकहरूले सीसीडी रेसियो ७९ प्रतिशत पुगेको बेला रणनीतिहरू बदले जस्तै रेसियो कम हुँदा पनि बदल्ने गर्छन् । अहिले हामीले संस्थागत निक्षेपको ब्याज घटाएका छौं । यसले पनि एउटा सन्तुलन मिलाएको छ ।

कुनै सानो व्यापार, समूह, घरपरिवार र व्यक्तिलाई प्रवद्र्धन गर्न खोजेको हो, हाम्रो बैंकले । एउटा मानिसको जीवनमा परिवारको ठूलो आशा र भरोसा हुन्छ । जीवनभर कमाएको पैसाले एउटा घर बनाउन खोजेको हुन्छ । बैंकको ब्याज १२–१४ प्रतिशत पुगेको बेला व्यक्तिले कुनै पनि मनोवैज्ञानिक निर्णय गर्न सक्दैन ।

अहिले रेट घटेको वा ७ प्रतिशत हाराहारी ब्याज भएको बेला मानिसले त्यो मनोवैज्ञानिक निर्णय गर्न सक्छ । गरिब तथा मध्यमबर्गीय मानिसलाई समेत होस् भनेर बैंकले यो ब्याजदर निर्धारण गरेको हो । फेरि, यो ब्याज रातारात बढेर १२ प्रतिशत पुग्ने पनि होइन । १/२ प्रतिशत तलमाथि हुने हो, त्यो पनि समग्रमा ।

यो सबै कुरा समग्रमा बुझ्ने हो भने बैंकको सहुलियत प्रयोग गरेर व्यक्तिले चाहेको बेला सस्तो ब्याजमा ऋण लिएर घर बनाउन, जनजीवन चलाउन सकुन् । अर्कोतर्फ, पैसा हुनेहरूले बैंकमा राखेर थोरै भए पनि ब्याजमार्फत आम्दानी गरुन् भन्ने नै हाम्रो सोच हो । यस्तै बर्गलाई हामीले उत्प्रेरित गर्न खोजेका छौं ।

संस्थागत निक्षेपको ब्याज कति दिइरहनु भएको छ ?

७ प्रतिशत हाराहारी छ ।

बिनाधितो १ लाख अनलाइन अफर नबिलको कस्तो स्किम हो ?

हामीले व्यक्तिगत निक्षेपकर्तालाई ध्यानमा राखेर ल्याइएको प्रोडक्ट हो । जागिरे जीवन बिताउने धेरै मानिसको जीवन तनावयुक्त हुन सक्छ ।उनीहरूले जागिर त खान्छन् तर भनेको बेलामा २०–५० हजार, १ लाखसम्मको कारण तनाव झेलेको हुन सक्छ । यति रकम साथीभाइ, आफन्त वा कोहीसँग माग्न नसक्ने अवस्था हुन सक्छ । जीवनमा आउने यस्तै समस्यासँग सामान गर्न यो स्किम ल्याइएको हो । यो सबैमा लागू हुँदैन । जसले हाम्रो बैंकमा तलबी खाता खोलेर ६ महिनासम्म कारोबार गरेका छन्, त्यस्तालाई दिइन्छ ।

स्किमअनुसार पैसा चाहिए हामीले कम्प्युटर प्रद्धतिबाट सुक्ष्म निरिक्षण गर्छौं । जसले कम खर्च गरेको छ, न्यूनतम ब्यालेन्स राखिरहेको छ ।त्यसको आधारमा कम्प्युटर सिस्टमले तत्कालै डाटा एनलाइसीस गरेर ५० हजार वा एकलाख लागि योग्य ठहर्याउँछ । त्यसलाई सिस्टमबाट एसेप्ट गर्नासाथ सम्बन्धितको खातामा रकम जम्मा हुन्छ । त्यो रकम झिक्न र चलाउन सकिनेछ ।

यसो हुँदा एक लाख रुपैयाँसम्मको ऋण बिनाकागजी प्रक्रिया बैंकबाट पाइन्छ । जसका कारण उसको आवश्यकता पूरा गर्न सहज भयो । ऋण लिन झन्झटिलो कागजी प्रक्रिया पनि मिलाइरहनु परेन । खास गरी जागिरे व्यक्तिगत निक्षेपकर्ताका व्यवहारिक कठिनाइ कम गर्न यो स्किम ल्याइएको हो ।

यहाँ भर्खरै नबिलमा प्रमुख दायित्व व्यवस्थापन तथा सञ्चार विभाग प्रमुख बनेर आउनुभएको छ । यही बीचमा कोरोना महामारी फैलियो । आफ्नो जिम्मेवारी कसरी बहन गरिरहनु भएको छ ?

हाम्रो सीईओले पनि बेला–बेला भन्ने गर्नुभएको छ, सामान्य अवस्थामा जस्तो नबिल बैंक होइन । देशका सम्पूर्ण नागरिकले महसुस गर्नसक्ने गरी हामी उनीहरूको भावनामा समेत छौं । यसो हुँदा त्यही अनुसार काम गर्नुपर्छ । काम गर्दा विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ), स्वास्थ्य मन्त्रालय, राष्ट्र बैंकले तोकेका सावधानी अपनाएर व्यवसायलाई निरन्तरता दिइएको छ । हामीसँग अरू विकल्प पनि छैन ।

कठिनाइसँग जुध्दै र सामाजिक दूरी कायम राख्दै हामीले आफ्ना योजनाहरू कार्यान्वयन गरिरहेका छौं । ‘वर्क फर्म होम’ पनि अपनाइएको छ । यही बीचमा पनि कति वित्तीय संस्थाले व्यवसाय विस्तार गर्न सकेका छैनन् । हामीले गर्न सकिन्छ, प्रतिकूल अवस्थामा पनि अवसर छ/हुन्छ भन्ने हिम्मत गरेका छौं । प्रतिकूल अवस्थामै अनुकूलता हेरेर काम गर्नुपर्छ भन्ने बैंक रणनीति हो । सबै शाखाले यसअनुरूप काम गरिरहेका छन् ।

कोरोना महामारी अन्त्य भएन र अझै बढेर गए बैंकिङ क्षेत्रको अवस्था कस्तो रहला ? नबिलले आफ्नो स्थान कसरी सन्तुलित बनाउँदै लैजान सक्ला ?

अत्यन्तै गम्भीर प्रश्न गर्नुभयो । म यसको जवाफ दिने आधिकारिक व्यक्ति होइन । तर, मेरो विचारमा यो बैंकिङ उद्योगभित्रकै समस्या हो ।यसमा राष्ट्र बैंकको भूमिका रहन्छ । राज्यले नै बैंकिङ क्षेत्रका लागि कस्तो नीति लिने ? के गर्ने भन्ने कुराले नै महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्ला ।
हामीले गर्ने भनेको आन्तरिक व्यवसाय विस्तार हो ।

त्यसमा प्रणाली महत्वपूर्ण हुन्छ । त्यसैलाई कसरी अनुशरण गर्ने ? कसरी कार्यन्वयन गर्ने ? भन्नेमा टिमलाई अभ्यस्त बनाउनुपर्छ । आफू पनि आत्मविश्वासका साथ लाग्नुपर्छ । जुनरूपमा महामारीका कारण खराब अवस्था आउला भनेर सोचिएको छ त्यस्तो नहुन सक्छ । वा यो भन्दा अझ खराब अवस्था पनि आउला । यी दुवै परिस्थितिलाई मनन् गरेर पूर्वयोजनाका साथ काम गर्नुपर्छ । यसो गर्न सकियो भने अप्ठ्यारो परिस्थितिमा पनि ठूलो असर पर्दैन ।

नबिलसँग जोडिएका र जोडिने ग्राहकलाई के भन्नुहुन्छ ?

सम्पूर्ण ग्राहकवर्गमा म के अनुरोध गर्न चाहन्छु भने– नबिल बैंकले थुप्रै किसिमका योजना, निक्षेप, कर्जा र स्किमहरू ल्याएको छ । यस्ता स्किमहरूको भरपुर फाइदा उठाउनुहोस् । नबिललाई सेवा गर्ने मौका दिनुहोस् । हामीबाट केही त्रुटीहरू भएका छन् भने औंल्याइदिनुहोस् ।

हामीले शाखा कार्यालयहरूलाई भनेका छौं– भोलिका दिनमा हामीले आफ्नो तरिकाले होइन ग्राहकले मागे अनुसारका योजना बनाउने हो । हामी ग्राहकमैत्री योजनाहरू ल्याउने तयारीमा छौं । हामीले कलसेन्टर स्थापना गरेका छौं । कल सेन्टरमार्फत आएका कुरालाई सुन्छौं । हामी ग्राहकसँगै छौं र ग्राहकमै समर्पित हुन्छौं ।

नबिलले आफूलाई एक नम्बरमै उभ्याउन खोजिरहेको छ ?

होइन, यो नम्बर १ वा २ मा हामी लाग्दैनौं । यो बजारको कुरा हो । हामी के भन्छौं भने नम्बरभन्दा ठूलो कुरा ग्राहक हुन् । हिजो पनि ग्राहकमा नै समर्पित थियौं । आज छौं र भोलि पनि हुनेछौं । ग्राहकको सन्तृष्टिले हामीलाई नम्बर १ भन्दा माथि पुर्याउँछ भन्नेमा म विश्वस्त छु ।