कुलमान र गोविन्दका जनताहरु
विनोद त्रिपाठी
कात्तिक १६, २०७७ आइतबार २१:३१:२०
सन् २०११ अगस्त १६ मा भारतका चर्चित अभियन्ता अन्ना हजारेले दिल्लीमा अनशन शुरु गर्दा भारतीय सरकार झनझन कठोर बन्दै थियो । हजारेको अनसनमा दिनप्रतिदिन भारतीय जनताको साथ बढ्दै गयो । अन्ततः हजारेकै माग बमोजिमको भ्रष्टाचार विरुद्ध तयार गरिएको लोकपाल विधेयक संसदमा पेश गर्न सरकार राजी भयो । हजारेको जोडवलले सन २०१३ मा ‘लोकपाल विधेयक’ भारतको संसदबाट पारित भयो । जुन विधेयक भारतमा अहिलेसम्मकै भ्रष्टाचारीलाई कारबाही गर्न बनेको कठोर कानुन मानिन्छ ।
हजारेले यो अभियान आफु नेता हुनका लागि गरेका थिएनन् । आफु मन्त्री हुने स्वार्थमा अनशन बसेका थिएनन् । बरु, त्यो आन्दोलनमा सहयात्री बनेका युवा नेता अरविन्द केजरीवाल दिल्लीमा तीन पटकसम्म मुख्यमन्त्री बने । हजारेको आन्दोलनमा सहभागी नभएको भए सायद केजरीवालको आम आदमी पार्टीले दिल्ली राज्यमा पकड जमाउन नसक्ने अड्कलबाजी धेरैको छ ।
केजरीवालले हजारेको माग बमोजिम युवा वर्गलाई समेटेर दिल्लीमा केही सुधारका प्रयास जारी राखेका छन् । दिल्लीमा जब केजरीवाल नेतृत्वमा आए, तब अन्य पार्टी भन्दा आम आदमी पार्टी निकै लोकप्रिय बन्यो । यसको कारण थियो, अन्ना हजारेको निस्वार्थपुर्ण अभियानमा केजरीवालको सहभागिता । जीवनभर आन्दोलन र भोक हड्ताल गरेपनि हजारे सरकारी लाभको पदमा गएनन् । दर्जनौं पटक अनशन र जीवनभर सामाजिक सुधारमा खटिएका हजारे सधैं सरकारको विपक्षी बनिरहे ।
हजारेले जुन–जुन कालखण्डमा अभियान चलाए, सरकारमा हुने हरेक दलले उनलाई विपक्षीको उक्साहटमा हजारेले जनता उचालेको आरोप लगाउँथे । भारतीय शासकले उनलाई स्वार्थी व्यक्तिको रुपमा चित्रण गथ्र्यो । तर, ८३ बर्षको यो उमेरसम्म उनले कुनै पद हाँसिल गरेका छैनन् । राज्यले उनीमाथि लगाएका आरोपहरु झुठ सावित भइसकेका छन् ।
सडकमा सामान्य अभियन्ताहरुका पछि जनता कुदेका छन् । तर, नेताका पछि जनता टाढिएका छन् । फाइदा लिन सकेका मुठ्ठीभरका कार्यकर्ता मात्र नेतासँग छन् । अन्यथा सारा जनता अहिले सबै नेताबाट आजित छन् । नेपालको पछिल्लो राजनीतिमा नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीको भुमिका जनहित विपरित रह्यो ।
समाजमा अधिकांश व्यक्तिको स्वभाव एकअर्कासँग मिल्दैन । व्यक्तिपिच्छेकाे सोच्ने शक्ति र मनसाय फरक–फरक हुन्छ । तर, केही व्यक्तिका सोचहरु संयोगले जोडिएका हुन्छन् । विश्वका इतिहासलाई केलाएर हेर्ने हो भने कुनै एक भुगोलको एउटा पात्र अर्को भुभागको व्यक्तिको स्वभावसँग दुरुस्त हुने गरेका उदाहरण छन् । दुरीले टाढा भएपनि ती व्यक्तिका मनसाय एकाकार हुने गर्छन् ।
यस्तै अपवादका पात्रहरु हुन्, डा.गोविन्द केसी र अन्ना हजारे । भारतका अन्ना हजारेसँग नेपालका डा. गोविन्द केसीका शैली मिल्दाजुल्दा छन् । सत्तास्वार्थ भन्दा टाढा रहेर केसीले १९ पटकसम्म अनशन बस्दा जनता उनका पक्षमा जुट्दै गए । तर, शासक झन–झन कठोर बन्दै गयो ।मानौं, केसीका माग उनका व्यक्तिगत लाभका लागि हुन् भने झैं सरकारले निकै उपेक्षा गर्दे गयो । पछिल्लो पटक १९ औं चरणको अनशन तोड्न सरकारले गोविन्द केसीसँग गरेका सम्झौता कार्यान्वयनमा अझै जनता विश्वस्त देखिएका छैनन् । किनकी, १८ औं चरणसम्मका अनशनमा भएका सम्झौतालाई सरकारले पुरै उपेक्षा गरिसकेको विगतको तितो अनुभव छ ।
जनता किन नेताबाट बिच्किए ?
अहिले सबै दलका नेताहरुसँग जनताको भरोसा टुटेको छ । कसैप्रति जनताको विश्वास छैन । सडकमा सामान्य अभियन्ताहरुका पछि जनता कुदेका छन् । तर, नेताका पछि जनता टाढिएका छन् । फाइदा लिन सकेका मुठ्ठीभरका कार्यकर्ता मात्र नेतासँग छन् । अन्यथा सारा जनता अहिले सबै नेताबाट आजित छन् । नेपालको पछिल्लो राजनीतिमा नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीको भुमिका जनहित विपरित रह्यो ।
खासगरि, अध्यक्ष तथा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले पार्टी संचालन र सरकार चलाउने प्रक्रियामा जनतालाई केन्द्रमा राखेर काम गर्न चाहेनन् । उनको शैली निरंकुश बन्दै गयो । अहिले सत्तारुढ नेकपा विवादको दलदलमा फसिसकेको छ । नेकपाको विवादले देशलाई कहाँ पुर्याउने हो कसैले भन्न सक्ने अवस्था छैन् ।
उता प्रमुख प्रतिपक्ष नेपाली कांग्रेस निरन्तर अन्धकारमै रुमल्लिएको छ । जब चुनावमा नराम्रोसँग पराजित बन्यो, तबदेखि कांग्रेसको पाइला अघि बढ्न सकेन । कांग्रेसले आत्ममुल्यांकन गर्ने प्रयास थालेन । प्रतिपक्षमा कुनै गतिलो भुमिका बन्न सकेन । बरु, जनहित विपरित काम गर्ने सत्तारुढ नेकपाको सहयोगी बन्दै गयो ।
सत्ता संचालनमा नेकपा र प्रमुख प्रतिपक्षमा नेपाली कांंग्रेस असफल भइसकेका छन् । यो अवस्थामा जनता पुरै निराश बनेका छन् । अबको दुई बर्ष भित्र स्थानीय निकायको चुनाव शुरु हुनेछ । देशका दुई ठुला दलहरुको कार्यप्रति जनताले दिने मत अब विभक्त हुने निश्चित छ । यो अन्योलको अबस्थामा अहिलेसम्म कुनै वैकल्पिक शक्ति तयार भइसकेको छैन । नयाँ जुझारुका साथ आएको साझा पार्टी पनि पुरानै पार्टीहरुका शैलीमा अघि बढेको आभास जनताले गरेका छन् ।
अर्को विवेकशील पार्टी त खास दलको रुपमा उदाउनै सकेको छैन । यी दुवै समुह एकिकरण हुने संकेत यिनका नेताहरुले देखाएका त छन् । तर, भावी दिनमा कुन दिशातर्फ लाग्ने हुन्, कुनै खाका तयार भइसकेको अहिलेसम्म कुनै सार्बजनिक भएको छैन ।
उता, पुराना पञ्चहरुको गठजोडबाट बनेको राप्रपा भित्रको मतभिन्नता झन् बल्झिंदो छ । तीनजना अध्यक्ष कमल थापा, पशुपतिशमशेर जबरा, प्रकाशचन्द्र लोहनीको दम्भले पार्टीको विस्तार हुन सकेको छैन् । अर्कोतर्फ, मधेशवादी दलहरु झन् अधोगतितर्फ उन्मुख छन् । पुर्वप्रधानमन्त्री बाबुराम भट्टराई मधेशवादीहरुसँग मिलेपनि पार्टी संचालनका प्रक्रियामा उनको कुनै भुमिका छैन् ।
अब नेपालमा पनि भारतमा झैं कुनै नयाँ अभियानमा सरिक शक्ति राजनीति दलको बिकल्पको रुपमा आउनैपर्ने हुन्छ । यसले दुई प्रकारले जनतालाई फाइदा हुन्छ । पहिलो, यी दुई ठुला दललाई संच्चिने मौका र अर्को जनतामा देखिएको नैराश्यता हटाउने विकल्प । यसले देशलाई नयाँ दिशा दिनेछ । नयाँ आउने शक्तिबाट देश भित्र बढेको चरम बेथितीलाई सही ट्रयाकमा ल्याउने सहयोगी बन्नेछ ।
अहिले नेपालको राजनीति आकाशमा जनताले इच्छाएको पार्टीको स्थान खाली जस्तै छ । अब नयाँ विकल्प नसोच्ने हो भने आउने चुनावी परिणाम फेरि पनि देश र जनताका लागि प्रत्युपादक हुने निश्चित छ । यसको उदाहरण भारतको राजधानी दिल्लीलाई हेर्न सकिन्छ । भारतीय कंग्रेसले जनताको पक्षमा काम नगर्न नसक्दा एकाएक उदाएको भारतीय जनता दल पछिल्लो पटक लगातार दुई कार्यकाल सत्तामा कायम रहेको छ ।
तर, दिल्ली राज्यमा यी दुवै दलप्रति जनताको विश्वास टुट्दै गयो । फलस्वरुप, अन्ना हजारेको सहयोगमा केजरीवालको आम आदमी पार्टीले पकड जमायो । यसको खास कारण थियो, मंहगी बढ्नु । यी दुई ठुला दलले जनताको पक्षमा कामै गर्न सकेनन् भन्ने एजेण्डाले दिल्लीमा प्रभाव पार्दे गयो । केजरीवालले चुनाव जितेपछि विभिन्न सरकारी महशुललाई गरिबीको रेखामुनीका जनताका लागि सस्तो बनाईदिए । पछिल्लो पटक दिल्लीको शासनमा केही न केही सुधार आएको दिल्लीबासीले महसुस गरेका छन् ।
अब नेपालमा पनि भारतमा झैं कुनै नयाँ अभियानमा सरिक शक्ति राजनीति दलको विकल्पको रुपमा आउनैपर्ने हुन्छ । यसले दुई प्रकारले जनतालाई फाइदा हुन्छ । पहिलो, यी दुई ठुला दललाई सच्चिने मौका र अर्को जनतामा देखिएको नैराश्यता हटाउने विकल्प । यसले देशलाई नयाँ दिशा दिनेछ । नयाँ आउने शक्तिबाट देश भित्र बढेको चरम बेथितिलाई सही ट्रयाकमा ल्याउने सहयोगी बन्नेछ ।
जनता भनेको खास युवा वर्ग हो । युवाको तप्काले देशलाई सही मार्गमा लान सक्छ । अहिले सडकमा युवाहरूको जमात अभियन्ताहरुको पछि छन् । यी युवाहरूलाई ठूला दलहरूको पटक्कै भरोसा छैन । देशको पक्षमा र जनताको लागि कसले के बोल्छ र काम गर्छ भन्ने यो युवा जमात पर्खाइमा छ । यी युवाहरु कहिले कुलमानको पक्षमा आवाज उठाउँछन्, कहिले गोविन्द केसीको पक्षमा बोल्छन् ।
दलरहित यो आवाजको जनमत ठुलो छ । यसलाई समेटेर नयाँ शक्तिको उदय तत्काल आवश्यक छ । यसका लागि, तमाम राजनीतिका जानकार, बुद्धिजीवी, समाज सेवी, अभियन्ताहरु र सबै युवाहरू एक स्थानमा जुट्नुपर्छ । अहिलेको आवश्यकता यही हो । नत्र, कांग्रेस र कम्युनिष्टको अकर्मण्यता शैलीबाट दलदलमा भासिएको मुलुक फेरि कहिल्यै उठ्न सक्ने छैन ।
विनोद त्रिपाठी
लामो समय व्यवसायिक पत्रकारितामा डटेर लागेका पत्रकार त्रिपाठी विभिन्न मुलधारका राष्ट्रिय दैनिक, टेलिभिजन र अनलाइनहरुमा सम्पादकको भुमिका निर्वाह गरिसकेका छन् । हाल त्रिपाठी नेपालबहसका नियमित स्तम्भकार हुन् ।
लेखकबाट थपलोकतन्त्र दिवसको सान्दर्भिकता
बैशाख ११, २०८१ मंगलबार
लोकतन्त्रमा लोकको कल्याण होस्
बैशाख ११, २०८१ मंगलबार
राज्यकोषबाट १-२ अर्ब निकालेर सहकारी पीडितलाई दिने गृहमन्त्रीको मुड !
नेपालबहस संवाददाता
बैशाख ११, २०८१ मंगलबार
अमिर शेखको भ्रमणलाई लिएर सुरक्षामा कडाई
नेपालबहस संवाददाता
बैशाख १०, २०८१ सोमबार
इलाम उपनिर्वाचनमा कांग्रेस
बैशाख १२, २०८१ बुधबार
नेपाल र कतारबीच सरकारी ६ र निजी क्षेत्रका दुई सम्झौतामा हस्ताक्षर
बैशाख १२, २०८१ बुधबार
कम्युनिष्ट नेताको उत्तरी भ्रमण, नेपालमा बामपन्थी मिलाउने चीनको कसरत
बैशाख १२, २०८१ बुधबार
अमेरिकाले युक्रेनलाई गोप्य रुपमा दिएका लामो दुरीको मिसाइलको प्रयोग
बैशाख १३, २०८१ बिहिबार
डढेलोले खोटाङमा तेह्र घर खरानी
बैशाख १३, २०८१ बिहिबार
बजेटबारे अर्थमन्त्रीलाई ७ पूर्वअर्थमन्त्रीको सुझाव, पपुष्लिट नभई यथार्थपरक बजेट ल्याउनुस्
बैशाख १३, २०८१ बिहिबार
सरकारको स्थायित्वबारे चलाइएका हल्ला निराधारः विष्णु पौडेल
बैशाख १३, २०८१ बिहिबार
रौतहटमा सवारी दुर्घटनाबाट एक वर्षमा ४१ जनाको मृत्यु, १७ हजार सवारी कारवाहीमा
बैशाख १३, २०८१ बिहिबार