कागती खेतीमा किसानहरुको आकर्षण बढ्दै

२० माघ,कैलाली । कैलालीको टीकापुर नगरपालिका–५ की दुर्गादेवी कुमाल परम्परागत कृषिखेती गर्दै आएकी थिईन् । अहिले उनी आफ्नो मनस्थिति बदल्दै कागती खेती गर्न थालेकी छिन् ।

गत आर्थिक वर्षमा रानी जमरा कुलरिया सिंचाइ आयोजना कृषि कार्यक्रम कार्यान्वयन इकाइले दिएको अनुदानमार्फत् १० कठ्ठा जग्गामा कागतीखेती शुरु गरेकी उनी यसलाई व्यावसायिक रुपमा सञ्चालन गर्ने योजनामा छिन् । “मैले कृषिमा केही फरक गर्नकै लागि कागतीखेती शुरु गरेकी हुँ”, दुर्गाले भनीन्, “कागती लगाएको करीब एक वर्ष पुग्नै लागेको छ । अर्को वर्षमा उत्पादन शुरु हुनेछ ।” कृषि जेटिए अध्ययन गरी कृषि व्यवसायमा लागेकी दुर्गाका अन्य परिवारका सदस्य भने जागिरे पेशामा छन् ।

उनले कागतीखेतीको शुरुआतसँगै मौसमी तथा बेमौसमी तरकारी खेतीसमेत गर्दै आएकी थिईनन् । “उत्पादन र आम्दानी राम्रो छ । मेरो अध्ययनको विषय पनि कृषिसम्बन्धी नै भएको हुँदा अरुको भन्दा राम्रो उत्पादन गर्न सफल भएकी छु”, दुर्गाले भनीन्, “बजारीकरणमा समस्या छ । सरकारले उचित बजारीकरणको व्यवस्था गर्न सके कृषिबाटै सफलता हासिल गर्न सकिन्छ ।”

टीकापुर नरगपालिका–३ की खेमा विकले रु १० हजार ५१० को लगानीमा दुई कठ्ठा क्षेत्रफलमा कागती रोपेकी छिन् । रु छ हजार ३८२ आयोजनाको अनुदान र अन्य आफ्नो लगानीमा शुरु गरिएको कागतीखेती राम्रो हुँदै गएको खेमा बताउछिन् । उनले छाडा चौपायाका कारण कागतीका बोट बचाउन समस्या भएको बताउँदै अहिले कागतीखेतीलाई आफूले परीक्षणको रुपमा लिएको बताएकी छिन् ।

“मेरो लागि यो नयाँ व्यवसाय हो । यसले उत्पादन कस्तो दिन्छ रु त्यसपछि मात्र थप गर्न सकिने अवस्था छ ।” खेमाले भनीन् , “कागतीको बजारीकरणमा समस्या छैन । अहिले पनि प्रतिदाना पाँचदेखि १० रुपैयाँ तिरेर हामी आफैँ पनि प्रयोग गर्दै आएका छौँ ।”

त्यस्तै लम्कीचुहा नगरपालिका–३ व्यवस्थित नगरका शङ्कर विष्ट होटल व्यवसाय गर्दै आएका छन् । होटलमा भविष्य नदेखेपछि शङ्कर कुखुरापालनतर्फ आकर्षित भएका थिए । उनले कुखुरापालनसँगै छ कठ्ठा क्षेत्रफलमा कागती खेतीको शुरुआतसमेत गरेका छन् ।

‘‘अनुदानबाट रु १९ हजार ८४५ अनुदान पाएसँगै कागतीखेती शुरु गरेको हुँ । अहिलेसम्म हेर्दा राम्रै होला जस्तो छ ।” शङ्करले भने ,“त्योसँगै मैले सल्यानबाट समेत कागतीका बिरुवा मगाएर थप गरेको छु ।” उनले स्थानीय र कडकनाथ कुखुरासँगै बङ्गुरपालनसमेत शुरु गरेका छन् । चार जनाको परिवारमा शङ्कर र उनकी श्रीमती कृषि क्षेत्रमै लागेका छन् ।

जानकी गाउँपालिका–४ मुनुवाका सन्देशकुमार कठरियाले पनि कागतीखेती शुरु गरेका छन् । कामकै सिलसिलामा दुई वर्ष कुवेत बसेका सन्देश विदेशमा पनि सोचेको आम्दानी नभएपछि स्वदेश फर्केर कृषि पेशामै लागेको बताउछन् । “मेरो १९ जनाको परिवार छ । हामी सबै कृषि पेशामै छौँ”, सन्देशले भने, “कोही व्यावसायिक कृषि खेतीमा छौँ भने कोही परम्परागत खेतीमै जोडिएका छौँ ।”

उनले आठ वर्षदेखि व्यावसायिक तरकारी खेती गर्दै आएको बताउछन् । “तरकारी खेतीबाट पनि राम्रो आम्दानी गर्न सकिँदो रहेछ । मैले दुई वर्ष विदेशमा सिकेको सीपलाई आफ्नै क्षेत्रमा प्रयोग गरिरहेको छु”, सन्देशले भने, “अहिले सन्तुष्ट छु । अहिले कागतीसँगै अन्य फलफूल खेतीको विस्तारमा पनि लागेको छु ।”

टीकापुर नरगपालिका–४ बाघमाराका कर्णबहादुर थापाले एक बिघा क्षेत्रफलमा कागतीखेती विस्तार गरेका छन् । उनले कागती खेतीसँगै बाख्रा र कुखुरापालनलाई पनि सँगै लैजाने बताए । “हामीसँग सबै छ । नभएको इच्छाशक्ति मात्र हो”, थापाले भने, ‘एउटै व्यवसायले सफलता प्राप्त गर्न नसकिएला । त्योसँग थप व्यवसाय पनि जोडिनु पर्दछ ।” आयोजनाले अनुदान दिए पनि त्यसपश्चात् किसानको निगरानी नगर्दा समस्या भएको उनले बताए ।

‘‘अनुदान दिएपछि त्यसको परिणाम कस्तो हुँदैछ भनी अनुगमन पनि हुन आवश्यक छ”, थापाले भने, “किसानले थुप्रै सहयोग पाएका छन् तर त्यो सहयोगको परिणाम आयोजनाले पनि खोज्नु पर्दछ ।” राष्ट्रिय गौरवको आयोजनाअन्तर्गत रहेको कृषि कार्यक्रम कार्यान्वयन इकाइले किसानलाई कृषि क्षेत्रको लागि वार्षिक करोडौं रकमको अनुदान दिँदै आएको छ ।

गत आर्थिक वर्ष आयोजनाले २७ जना कृषकलाई रु पाँच लाख १८ हजार ७०० मूल्यका फलफूल, बगैँचा प्रदर्शन कार्यक्रममार्फत् अनुदान वितरण गरेको छ ।