आन्दोलन कि सत्ता: कांग्रेसको गैरजिम्मेवारी

२७ माघ, काठमाडौं । प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेपाली कांग्रेस अहिले नेपाली राजनीतिको केन्द्रमा हुने बेला हो । कारण, प्रधानमन्त्री केपी ओलीले संविधानमा हुँदै नभएको अधिकार प्रयोग गरेर प्रतिनिधिसभा विघटन गरेका छन् । त्यसको प्रत्यक्ष प्रभाव विपक्षी दलको राजनीतिक उपस्थितिमा हुने हो । यतिबेला देशैभरि कांग्रेसको चारतारे झण्डा फहराएर आन्दोलनको आँधीवेहरी आउनुपर्ने बेला हो । तर सडकमा कांग्रेसको उपस्थिति नगण्य मात्रामा छ ।

अर्कातिर कांग्रेस आफ्नो चौधाैँ महाधिवेशन गर्नपनि आनाकानी गरिरहेको छ । पछिल्लो तालिका अनुसार, कांग्रेसको महाधिवेशन आउने फागुन ७ देखि १० गतेसम्म गर्ने भन्ने छ । उक्त मिति आउन अब केवल दुई साता बाँकी छ । तर कांग्रेसले यसबारे कुनै निर्णय गर्न सकेको छैन् । तोकिएको मितिमा निर्वाचन नहुने अब निश्चित छ । तैपनि नयाँ कार्यतालिका बनाउन कांग्रेसलाई कुनै हतारो छैन् ।

कांग्रेस नेतृत्वको यो बेवास्ताले गर्दा न हाँसको चाल न कुखुराको भने जस्तो देखिएको छ । कांग्रेस नेतृत्वले यस्तो गम्भिर विषयमा कुनै चिन्ता र चासो राखेको देखिंदैन । पार्टी सभापति केवल सत्ता र शक्तिको भक्तिमै तल्लिन देखिएका छन् । यस्तै असन्तुष्ट पक्षले समेत अहिले कांग्रेसले कसरी आफूलाई स्थापित गर्ने भन्ने विषयमा प्रष्ट धारणा बनाउन सकेको पाइँदैन् ।

ओलीका राजनीतिक दुश्मनहरु भने कांग्रेससँग मिलेर आन्दोलन चर्काउने बताइरहेका छन् । नेकपा प्रचण्ड–माधव समूहका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल हिजोआज भन्दैछन्–फागुन लागेपछि कांग्रेससँग मिलेर आन्दोलनको आँधीवेहरी ल्याउँदैछौं । यसको अर्थ, सर्वाेच्चले संसद पुनस्थापना गर्दैन भन्ने ठम्याई प्रचण्डको हो ।

कांग्रेस एउटा धारमा खुल्यो भने देशको राजनीतिक परिदृश्य नै फरक हुने अवस्था छ । सर्वाेच्च अदालतले प्रतिनिधिसभा विघटन सम्बन्धी मुद्धामा के फैसला दिन्छ भनेर कांग्रेस नेतृत्व अल्झिएको छ । तर समस्या के छ भने कांग्रेसले ओलीको कदमलाई असंवैधानिक र सर्वसत्तावाद उन्मुख भनिसकेको छ । अब त्यो कांग्रेसको दस्ताबेजमा दर्ज भइसक्यो ।

सभापतिको चाहना भने सत्ताधारी पक्ष अर्थात प्रधानमन्त्री केपी ओलीसँग गठबन्धन बनाएर जाने देखिएको छ । सत्ता पक्ष र प्रमुख प्रतिपक्ष नै मिलेर गठबन्धन बनाउने नयाँ परिपाटी र प्रणाली स्थापना गर्न देउवा अग्रसर भएको बुझ्न कठिन छैन् । कदाचित यस्तो गठबन्धन बन्यो भने लोकतन्त्र र संसदीय प्रणालीको धज्जी उड्नेतिर चाहिं ध्यान पुगेको छैन् ।

अर्कातिर असन्तुष्ट पक्षले पनि यो विषयलाई राम्ररी समीक्षा गरेको छैन् । कांग्रेस एक्लै आन्दोलन गर्न सक्षम छ मात्रै भन्दैछ । तर कांग्रेसलाई पूर्ण रुपमा आन्दोलनमा होम्न सक्ने सामथ्र्य चाहिं राख्न सक्दैन । संस्थापन इतर पक्षको चाहनालाई नकार्न सक्ने ल्याकत देखिएको छैन । त्यसैले लुरे आन्दोलन मात्र कांग्रेसको शक्तिका रुपमा देखापरेको छ ।

भारतीय संस्थापन पक्षले पछिल्लो अवस्थामा प्रधानमन्त्री ओलीसँग सम्बन्ध सुधारेको बुझ्न सकिन्छ । त्यसको प्रभाव अहिले विघटनसँग जोडेर समेत देखापरेको छ । ओली जस्तै भारतीय संस्थापन पक्षले देउवासँग पनि दोस्तीको हात अघि बढाएको छ । भारतीय पक्षले गरेको विश्वास कायमै राख्न देउवा प्रतिबद्ध रहेकाले नै आन्दोनल लगायत धेरै विषय ओझेलमा परेको हो ।

यद्यपि ओलीका राजनीतिक दुश्मनहरु भने कांग्रेससँग मिलेर आन्दोलन चर्काउने बताइरहेका छन् । नेकपा प्रचण्ड–माधव समूहका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल हिजोआज भन्दैछन्–फागुन लागेपछि कांग्रेससँग मिलेर आन्दोलनको आँधीवेहरी ल्याउँदैछौं । यसको अर्थ, सर्वाेच्चले संसद पुनस्थापना गर्दैन भन्ने ठम्याई प्रचण्डको हो ।

पुनस्थापना नगर्दा कांग्रेस भित्र दुई धार देखिने अवस्था छ । सभापति देउवा पक्षले चुनावको सामना गर्ने इच्छा प्रकट गरिसकेको छ भने असन्तुुष्ट पक्ष जसरी भएपनि लोकतन्त्र र संविधानको रक्षा गर्न पुनस्थापना हुनैपर्ने तर्क अघि सारेको अवस्था छ । त्यसैले सर्वाच्चले गर्ने निर्णयले कांग्रेसको आन्तरिक राजनीतिलाई समेत प्रभावित पार्ने अवस्था देखिएको छ ।

प्रचण्डले आन्दोलनबारे देउवासँग छलफल भएको सार्वजनिक गरेका छन् । तर देउवा यसबारे मौन छन् । उनले मुख खोलेको अवस्था छैन । प्रचण्ड – माधव समूहले सर्वाेच्चबाट प्रतिकूल फैसला आउने अनुमान गरेकाले नै कांग्रेसलगायत नागरिक समाजसँग मिलेर आन्दोलनकै बलमा ओली फाल्ने योजना बनाएको बुझ्न सकिन्छ । प्रचण्डले बुझेको जति देउवाले पनि पक्कै बुझेकै हुनुपर्छ । चार चारपटक प्रधानमन्त्री भइसकेका देउवाको पनि सूचना संयन्त्र पक्कै बलियो छ । त्यसैले देउवा भने यतिबेला पुनस्थापना भन्दा चुनावैको पक्षमा अडिग देखिन्छन् ।

भारतीय संस्थापन पक्षले पछिल्लो अवस्थामा प्रधानमन्त्री ओलीसँग सम्बन्ध सुधारेको बुझ्न सकिन्छ । त्यसको प्रभाव अहिले विघटनसँग जोडेर समेत देखापरेको छ । ओली जस्तै भारतीय संस्थापन पक्षले देउवासँग पनि दोस्तीको हात अघि बढाएको छ । भारतीय पक्षले गरेको विश्वास कायमै राख्न देउवा प्रतिबद्ध रहेकाले नै आन्दोनल लगायत धेरै विषय ओझेलमा परेको हो ।

स्रोतका अनुुसार, दुई साता अघि संयुक्त आन्दोलन गर्ने विषयमा सहमत गराउन प्रचण्ड र माधवले प्रधानमन्त्रीको अफर दिंदा देउवाले यस्तो धारणा राखेका थिए । छलफलका क्रममा देउवाले भारतले बल्ल पत्याएको भन्दै अहिल्यै आन्दोलन नगर्ने जनाउ दिएका थिए । तर उनले प्रष्टसँग यसो भनेका छैनन् ।

बरु नेकपा आधिकारिक रुपमा एउटै पार्टी रहेकाले दुबै पक्षलाई आफूले साथ र समर्थन नगर्ने जनाउ दिएका थिए । देउवाको यस्तो कूटनीतिक भाषाले ओलीको गैरसंवैधानिक कदमलाई स्वीकारेको हो की भन्ने आशंका गर्ने ठाउँ भने प्राप्त भएको छ ।

यसरी समग्रमा हेर्दा नेपाली कांग्रेसले आफ्ना दुईवटै महत्वपूर्ण जिम्मेवारी पूरा गर्न नसकेको देखिन्छ । प्रतिपक्षीय भूमिकामा त विलुप्त देखिएकै हो कांग्रेस, तर आफ्नै दलको महाधिवेशनसमेत नगरी गैरजिम्मेवार बनेको कांग्रेसप्रति आम जनताले अब कस्तो अपेक्षा गर्ने ?