सन्ततिका हातमा सीप छाडेर कहाँ जान चाहन्छन् कुम्हालेहरु ?
नेपालबहस संवाददाता
चैत ३, २०७७ मंगलबार २१:३३:२८
३ चैत,भक्तपुर । लोप हुँदै गएको माटाका भाँडा बनाउने परम्परालाई निरन्तरता दिँदै आएका छन्, भक्तपुर पोटरी स्क्वायरका कुम्हालेहरुले । हरेक दिन बिहानैदेखि यहाँका कुम्हालेहरु माटाका भाँडा बनाउन तल्लीन रहेको भेटिन्छन् ।
पैंतालीस वर्षीया मायादेवी प्रजापति आफ्ना श्रीमान् बुद्धिरामसँगै एकाबिहानै माटो खेलाउन थाल्छिन् । सासूसहित दुई छोरा र दुई छोरी गरी ७ जनाको प्रजापति परिवारको घरखर्च यसै कामले धानेको छ । बाजेबराजुदेखि नै चलिरहेको माटाको भाँडाकुँडा बनाउने यो पेशालाई आफूले निरन्तरता दिँदै आएको बुद्धिराम सगर्व बताउँछन् । यस पुख्यौली पेशाप्रति उनीहरुको ठूलो लगाव छ । त्यसकारण आफू भन्दा पछिका सन्ततिलाई त्यो सीप सुम्पेर जाने सोच प्रजापति दम्पतीले बनाएको छ । “बाबुबाजेदेखि चलिआएको परम्परा जोगाउनु हाम्रो धर्म हो,” बुद्धिराम भन्छन् ।
स्नातक तह अध्ययन गरिरहेका उनका छोरीहरुले पनि फुर्सदको समयमा माटाका भाँडा बनाउने काममा सघाउने गर्छन् । मायादेवी माटाका भाँडा बेचेर महिनाको २५ हजारदेखि ३० हजार रुपैयाँसम्म आम्दानी हुने बताउछन् । सिभिल इन्जिनीयरिङ्मा स्नातक उत्तीर्ण मायादेवीका छोरा रुपेशले आफ्ना भाइ रुपेनसँग मिलेर माटाका भाँडा बनाउने आफ्नो पुख्र्यौली पेशालाई निरन्तरता दिँदै आएका छन् ।
पोटरी स्क्वायरमै विष्णुप्रसाद प्रजापतिले पनि माटाको भाँडा बनाउने कामलाई मुख्य पेशाको रूपमा अङ्गाल्दै आएका छन् । उनका पुर्खाले पनि यसैलाई पेशा बनाएका थिए । दश वर्षको उमेरदेखि नै माटो र चक्रसँग खेल्दैआएको छु भन्छन् विष्णुप्रसाद । उनका बुबा गणेशकुमार प्रजापति अझै पनि माटाको भाँडा बनाउने काम गछैन् । सानो आकारका भाँडा भए दुबैजना खट्दा दिनमा ५०० वटा जति बन्दोरहेछ । विष्णुप्रसादका अनुसार महिनाको आम्दानी पचास हजार रुपैयाँ जति हुुन्छ र ती भाँडाहरु पोखरासम्म पुग्छ ।
पोटरी स्क्वायरका कुम्हालेहरुले हाँडी, अम्खोरा, खुत्रुके, करुवा, गमला, दियो, पानस, घ्याम्पा, गाग्री, गिलास, झुमर, धूपौरो र देवदेवी मूर्तिहरु बनाउँछन् । पोटरी स्क्वायरका अतिरिक्त यहाँको च्याम्हसिंह र ठिमीमा पनि माटाको भाँडा बनाइन्छ । सजावटका सामानहरुको ठूलो हिस्सा विदेश निर्यात हुन्छ । विगतमा अत्यधिक मात्रामा घरायसी प्रयोगमा आउने यस्तो भाँडाहरुको ठाउँ विस्तार विस्तारै प्लास्टिकका सामग्रीले ओगट्न थालेको पाइन्छ । नेपाली समाजमा पर्व र धार्मिक क्रियाकलापमा कतिपय माटाका भाँडाहरु नभै हुँदैन ।
यहाँका कुम्हालेहरुले भाँडा पोल्न भट्टा निर्माण समिति बनाएका छन् । पोटरी स्क्वायरमै तीनवटा सामूहिक भट्टा छन् । सानो भट्टा प्रयोग गर्दा सात सय रुपैयाँ र ठूलो भट्टामा नौ सय रुपैयाँ शुल्क तिर्नुपर्छ । पहिला माटोको भाँडा बनाएर घरखर्च चलाउन निकै गा¥हो महसुश गरेका यहाँका कुम्हालेहरु आजभोलि आफ्नो पेशाप्रति सन्तुष्ट देखिन्छन् । माटाका भाँडाहरुको खुद्रा र थोक बिक्री दुबै चल्ने भएकाले बजारको त्यत्ति ठूलो चिन्ता उनीहरुलाई छैन ।
यस परम्परागत पेशालाई जोगाउनतर्फ सरकारले ध्यान दिन ढिलो भइसकेको र त्यस नभए यो पेशा कालान्तरमा गएर लोप हुने चिन्ता भने उनीहरुको छ । भाँडा बनाउन चाहिने कच्चा पदार्थ माटोको सहज उपलब्धता उनीहरुले सामना गर्दै आएको समस्या हो । भक्तपुरको दुवाकोट, साँखु र ललितपुरबाट उनीहरुले माटो ल्याउने गरेका छन् । सरकारका तर्फबाट कुनै एक निश्चित ठाउँको माटो मात्र प्रयोग गर्न सुझाएको छ । तर, त्यसरी आफ्नै लगानीमा जग्गा लिन संभव नभएको उनीहरु बताउँछन् ।
नेपालबहस संवाददाता
नेपालबहस डटकमको अंग्रेजी संस्करणका साथै अनलाइन टिभी पनि सञ्चालित छ । फेसबुक र ट्वीटरमार्फत पनि हामीसँग जोडिन सकिनेछ । नेपालबहसमा प्रकाशित कुनै सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई [email protected] मा पठाउनु होला । धन्यवाद ।
लेखकबाट थपनिजी विद्यालयको नाम नेपालीकरण गर्न काठमाडौं महानगरको अल्टिमेटम
चैत १६, २०८० शुक्रबार
बालेनले राखेको बोर्ड कसले हटायो ?
चैत १४, २०८० बुधबार
उच्च रक्तचाप र मधुमेहका बिरामीलाई नगरपालिकाद्वारा आर्थिक सहयोग
चैत १३, २०८० मंगलबार
डीएसपी बढुवा सिफारिसमा किन विवादमा आए प्रधानमन्त्री प्रचण्ड र अध्यक्ष ओली ?
चैत १६, २०८० शुक्रबार
पृथ्वीबाट अचानक रक्सी पूरै गायब भयो भने के हुन्छ ?
चैत १६, २०८० शुक्रबार
उप निर्वाचनलक्षित एजेन्डा पास गर्दै किसान महासंघ केन्द्रीय समितिको बैठक इलाममा सम्पन्न
चैत १६, २०८० शुक्रबार
यस्ता छन् बिहीबारको मन्त्रिपरिषद् बैठकको निर्णय
चैत १६, २०८० शुक्रबार
सेती नदीमा डुबेर डोटीमा एक किशोरको मृत्यु
चैत १६, २०८० शुक्रबार
कम्युनिष्टसँग सहकार्य गर्दा कांग्रेसले गुमाएको गौरव
चैत १६, २०८० शुक्रबार
बङ्गलादेशी नागरिकलाई नेपाल ल्याई बन्धक बनाउने पक्राउ
चैत १६, २०८० शुक्रबार
दार्चुलामा भिरबाट लडेर एक वडा सचिवको घटनास्थलमै मृत्यु
चैत १६, २०८० शुक्रबार