कमजोर हिमालयन बैंकको इन्भेष्टमेन्ट बैंकसँग मर्जर, दशरथ प्रवृत्तिले इन्भेष्टमेन्ट बैंकका शेयरधनीलाई झट्का

२८ बैशाख, काठमाडौं । ग्लोबल आइएमई बैंक र जनता बैंकले मर्जमा गएर पुँजीका हिसाबमा निकै ठूलो बैंक बनेपश्चात नेपाली बैकिङ बजारमा बाणिज्य बैंकहरु मर्जरमा जानुपर्ने बाध्यता आएको जस्तो अवस्था देखिएपनि मर्जले खोजेको सिर्नजी भने प्राप्त हुन सकेको छैन् ।

तैपनि एकथरी बैंकरहरु मिडियामार्फत बिग मर्जको हल्ला चलाएर खेती गर्नमै व्यस्त छन् । ठूलो बैंक बनेपश्चात प्राप्त हुनुपर्ने सिर्नजी, आक्रामक व्यापार विस्तार तथा कर्मचारीहरुमा उत्साह र उर्जा विपरित सबै पक्ष उल्टो गतिमा देखिन थालेको छ ।

यसै मेसोमा पछिल्लो समय बिग मर्जको नजिकै पुगेका हिमालयन बैंक र नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंक पनि एक हुन् । बजारमा चलेको हल्ला, विभिन्न मिडिया र बैंक स्रोतका अनुसार दुई बैंकहरु एक बराबर एकको स्वापमा मर्जरमा जादैछन् । अन्य महत्वपूर्ण धेरै कुराहरु भने अझै मिलाउन बाँकी नै छ ।

दुई बैंक मर्जरमा जानुपर्ने कारण के थियो ?

नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंक भन्दा मर्जरमा जानुपर्ने दवाव हिमालयन बैंकलाई थियो । खराब कर्जा बृद्धिले केही समय इन्भेष्टमेन्ट बैंकलाई समस्या आएपनि त्यसमा सुधार ल्याउँदै उसले अहिले राम्रो व्यापार राम्रै गर्दै आएको छ । तर हिमालयन बैंकको अवस्था भने दिन प्रतिदिन घट्दो क्रममा रहेको छ । यसैबीच आफ्नो नाम जोगाउन पनि हिमालयन बैंकलाई जसरी पनि मर्जरमा जानुपर्ने बाध्यता रहेको छ । बैंकको ब्राण्ड अहिले संकटमा परेको छ भने अझै केही वर्ष एक्लै अघि जाँदा नेपालकै कमजोर वाणिज्य बैंकको रुपमा हिमालयन बैंक रहने आंकलन गर्न सकिन्छ ।

हिमालयन बैंकका संस्थापक शेयरधनी व्यापारिक घराना बीचको टकराव तथा उच्च व्यवस्थापनको कारणले गर्दा बैंकको वित्तीय स्वास्थ्य निकै नराम्रो हुँदै आएको छ । हिमालयन बैंकको प्रमुख कार्यकारी अधिकृतमा प्रथम गर्भनर हिमालयन शमशेर राणाका छोरा अशोकशमशेर जबरा लामो समयदेखि कार्यरत छन् । हिमालयन बैंकको स्थापना नेपालका प्रथम गर्भनर हिमालय शमशेर राणाको पहलमा भएको थियो । अहिले भने उनी संचालक समितिको सल्लाहकारको रुपमा कार्यरत छन् ।

हिमालयन बैंकमा हबिब बैंकको सर्वाधिक २० प्रतिशत संस्थापक शेयर छ भने दोस्रोमा कर्मचारी संचय कोषको १४ प्रतिशत शेयर स्वामित्व छ । तर पनि हिमालय शमशेरको बैंकमा निकै राम्रो पकड छ । यसैको कारणले गर्दा उच्च व्यवस्थापनको दिन प्रतिदिन असफलताका कहानी हुँदाहुँदै, बैंक दिन प्रतिदिन कमजोर हुँदै गर्दा पनि संचालक समितिले उच्च व्यवस्थापनलाई कुनै एक्सन लिन सकेको छैन् ।

त्यसैले पनि हिमालयन बैंकलाई अन्य बैंकसँग मर्जरमा जान सजिलो थिएन । आफु भन्दा धेरै कान्छा बैंकहरुले पनि हिमालयन बैंक भन्दा राम्रो व्यापार गर्दै आएकोमा अरु बैंकसँग मर्जरमा जाँदा स्वापमा समस्या हुने, अशोक राणालाई प्रमुख कार्यकारी अधिकृत नपत्याउने अवस्था र हिमालयन बैंकको नाम नै नरहला की भन्ने समस्या थियो । हिमालयन बैंकसँग एक मात्र विकल्प थियो, नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंक ।

हिमालय शमशेर र नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंकका अध्यक्ष पृथ्वीबहादुर पाँडे बीच पारिवारिक सम्बन्ध छ । हिमालयन शमशेरका छोरीज्वाई हुन् पृथ्वीबहादुर पाँडे । पारिवारिक कारणले गर्दा मात्र यो मर्जरको प्रक्रिया अघि बढेको देखिन्छ । नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंक आजको दिनमा १६ अर्ब पुँजी भएको बैंक हो । पुँजीका हिसाबले नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंक टप ५ भित्र पर्ने गर्छ ।

नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंक र हिमालयन बैंक मर्जरमा जाँदा हिमालय शमशेरलाई दुई कुरा जोगाउन निकै सहज छ । आफ्नै ज्वाईको बैंकसँग मर्जरमा जादाँ एक त आफुले स्थापना गरेको बैंकको नाम बच्ने र अर्को छोरा अशोक राणाको करियर ।

स्वाप एक बराबरको एकको चर्चा :

हिमालयन र नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंकबीच मर्ज हुँदाएक बराबर एकको स्वापमा जान प्रयास भैरहेको चर्चा सुनिदै आएको छ। कम्पनीको व्यापार, आम्दानी, नेट्वर्थ हेर्दा नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंक हिमालायन बैंक भन्दा धेरै माथि रहेको छ । तर डीडीए प्रतिवेदनमा भने नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंक भन्दा हिमालयनको  धेरै मूल्य आएको बताइएकाे छ । याे कसरी भयाे ,शेयरधनीहरू बीच खुल्दुली चलेकाे छ ।

मर्जरमा दशरथ प्रवृत्ति :

हिमालयन बैंकको दिन प्रतिदिन घट्दो व्यापार पछाडीको मुख्य जिम्मेवारी हिमालयन बैंकका सीईओ अशोक शमशेर राणा नै हुन् । बैंकको घट्दो व्यापारको जिम्मा प्रमुख कार्यकारी अधिकृत कै हुन्छ । सानो पुँजी भएकाे र कमजोर बैंकका प्रमुख कार्यकारीलाई मर्जरपश्चात बन्ने ठूलो बैंकको पुन प्रमुख कार्यकारी अधिकृतको जिम्मा दिँदा बैंक भित्रको माहोल राम्रो हुने अवस्था छैन ।

भाेलिका दिनमा नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंकको उच्च व्यवस्थापन बीच आउने टकरावले बैंकलाई राम्रो गतिमा लग्न अप्ठेरो पार्न सक्छ । सफल प्रमुख कार्यकरीलाई साईड लगाएर पारिवारिक स्वार्थमा अघि जाँदा मर्जर पश्चात बन्ने बैंकको भविष्य के भन्ने विषय अन्योलता रहने छ । दशरथले सही गलत थाहा हुँदा हुँदै एक व्यक्तिको लागि मात्र निर्णय लिँदा राम जङ्गल जानु पर्यो, रावण सँग ठूलो लडाई भयो । त्यस्तै अवस्था नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंक र हिमालयन बैंकको मर्जरपश्चात देखिने सम्भावना छ।

हबिबलाई निल्नु र ओकल्नु :

हबिब बैंकको हिमालयन बैंकमा २० प्रतिशत लगानी रहेको छ । हिमालयन बैंकमा सबैभन्दा धेरै लगानी नै पाकिस्तानको हबिब बैंकले गरेको छ । बैंकको ठूलो निर्णयमा हबिब बैंकको स्थान कम हुनु, बैंकले राम्रो प्रदर्शन गर्न नसक्नुले पनि अब हबिब बैंक शेयर बेचेर निस्किन खोज्दैछ । अहिलेको हिमालयन बैंक र हिमालायन बैंकको व्यवस्थापन हबिबका लागि निल्नु र ओकल्नु भएको छ ।

कस्तो छ नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंक र हिमालयन बैंककाे वित्तीय अवस्था ?
नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंकको चुक्ता पुँजी १६ अर्ब २५ करोड रहेको छ भने हिमालयन बैंकको चुक्ता पुँजी १० अर्ब ६८ करोड मात्र रहेको छ । त्यस्तै नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंकको संचित मुनाफा १ अर्ब १४ करोड रहेकोमा हिमालयन बैंकको संचित मुनाफा १ अर्ब ४७ करोड रहेको छ । जगेडाकोष हेर्दा नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंकको जगेडामा १२ अर्ब ९४ करोड हुँदा हिमालयन बैंकको जगेडामा जम्मा ६ अर्ब १९ करोड मात्र छ । प्रतिशेयर नेट्वर्थ हेर्दा नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंकको प्रतिशेयर नेट्वर्थ १८६ रुपैयाँ छ भने हिमालयन बैंकको १७१ रुपैयाँ मात्र छ । यसरी किताबी मूल्यमा नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंक नै धेरै अघि रहेकाे  छ।

व्यापारमा नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंक निकै तगडा : नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंकले १ खर्ब ६५ अर्ब निक्षेप संकलन गरी १ खर्ब ५६ अर्ब कर्जा प्रवाह गरेको छ भने हिमालयन बैंकले १ खर्ब ३२ अर्ब निक्षेप संकलन गरी १ खर्ब २१ अर्ब कर्जा प्रवाह गरेको छ ।

आम्दानीमा  पनिनेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंक धेरै अघि :

इन्भेष्टमेन्ट बैंकले तेश्रो त्रैमाससम्म ४ अर्ब २९ करोड खुद व्याज आम्दानी गर्दा हिमालयन बैंकले २ अर्ब ७१ करोड मात्र खुद व्याज आम्दानी गरेको छ। समिक्षा अवधिमा इन्भेष्टमेन्ट बैंकको व्याज आम्दानी ५ प्रतिशतले घट्दा हिमालयन बैंकको २९ प्रतिशतले घटेको छ।

त्यस्तै खुद मुनाफाको कुरा गर्दा तेश्रो त्रैमाससम्म इन्भेष्टमेन्ट बैंकले २ अर्ब ८४ करोड खुद मुनाफा गरेकोमा हिमालयन बैंकले १ अर्ब २८ करोड मात्र खुद मुनाफा गरेको छ । इन्भेष्टमेन्ट बैंकको खुद मुनाफा समिक्षा अवधिमा १४ प्रतिशतले वृद्धि हुँदा हिमालायन बैंकको मुनाफा भने ४४ प्रतिशतले घटेको छ । वितरणयोग्य मुनाफा इन्भेष्टमेन्ट बैंकको ४६० प्रतिशतले वृद्धि हुँदै १ अर्ब ३८ करोड पुग्दा हिमालयन बैंकको मात्र २ प्रतिशतले वृद्धि हुँदै ८४ करोड ७६ लाख पुगेको छ ।

नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंकको वार्षिक प्रतिशेयर आम्दानी २३ रुपैयाँ हुँदा हिमालयन बैंकको जम्मा १६ रुपैँया छ । इन्भेष्टमेन्ट बैंकको एक मात्र समस्या भनेको बैंकको खराब कर्जा हो । बैंकको खराब कर्जा २ दशमवल ३२ प्रतिशत रहेको छ । तर त्यो प्रतिशत पनि विस्तारै घट्दै गएको देखिन्छ।

एक बराबर एकको मर्जरमा जानु भएको नेपाल इन्भेष्टमेन्टलाई धोका जस्तै हो । वित्तीय रुपमा आफु भन्दा निकै कमजोर हिमालयन बैंकसँग मर्जरमा जाँदा मर्जरपश्चात इन्भेष्टमेन्ट बैंकलाई अप्ठेरो पर्ने देखिन्छ । हिमालयन बैंकलाई मर्जर पश्चात काईदा नै हुने देखिन्छ । समान स्वापमा आफुभन्दा निकै बलियो बैंकसँग मर्जरमा जाँदा त्यो भन्दा धेरै खुशी अरू के हुन सक्छ र ?

नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंक र हिमालयन बैंकको आर्थिक वर्ष ७७/७८ को तेश्रो त्रैमासको आधारमा गरिएको वित्तीय विवरण :