आजको नेपाली कांग्रेसभित्र नियाल्दा

कुनै पार्टीको बर्वादीका लागि जुनकाम शत्रुबाट समेत असम्भव छ, ती सब हर्कत सोही पार्टीका सभापतिबाटै हुनपुग्छ भने त्यो पार्टीको सुरक्षित भविष्य केमा खोज्ने ? आजको नेपाली कांग्रेस यहीप्रश्नको उत्तर नपाएर बेहाल अवस्थामा रहेको छ । अपराध प्रवृत्तिबाट निर्देशित राजनीति कदापि सदाचारी हुँदैन । जुन पार्टीमा उसैको इतिहासको कसीले खारिएका विचारधारा, नीति र सिद्धान्तकै हत्या हुन्छ, त्यस पार्टीको भविष्य बाँकी रहँदैन ।

आजको कांग्रेसमा त्यस्तो भवितब्य उत्पन्न भइसकेको छ । कांग्रेसको आन्तरिक अवस्था अत्यन्त लथालिङ्ग र भताभुङ्ग अवस्थामा पु¥याइएको छ । पार्टीका विभागहरूको गठन नभएको वर्षौ भइसक्यो । भातृ संस्थाहरूलाई पक्ष घातपूर्ण र स्खलित अवस्थामा राख्ने हर्कत भएको छ । पार्टीका प्रचार–प्रसार र प्रकाशन संयन्त्रबारे त सोच्ने काम पनि हुन छोड्यो ।यस्तो अवस्थामा पार्टीको चौधौं महाधिवेशन गर्ने भनिँदैछ, तर महाधिवेशन गर्ने इच्छा सभापति शेरबहादुर देउबामै देखापरेन । उनलाई पार्टी कब्जा गर्नुमात्र छ ।

राजनीति नै दुस्साहस, अपराध, भ्रष्टाचार, कमिशनखोरी र सम्पूर्ण अनैतिक तथा फोहोरी तरिकाबाट चलाइन्छ भने त्यो मुलुकका राज्य–अंगहरू कसरी स्वच्छ र जनसेवीहुन् ? पार्टीहरूमा ब्याप्त भ्रष्टाचार, दण्डहिनता, आर्थिक अनुशासनहिनता, अपारदर्शी गतिविधि र छाडापनको एकमुष्ट प्रभाव मुलुकको शासन–प्रशासन र पार्टीका तल्ला निकाय सम्म पुगेको छ ।

कांग्रेस एउटा दल तर अनेकौँ दिलभएको र दिलनमिलेको पार्टी हो ।वीपी, गणेशमान, सुवर्ण शम्शेरहरूले स्थापना गरेको कांग्रेस स्वयं परिवर्तन, लोकतन्त्र, विधिको शासन, नागरिक स्वतन्त्रता, मुलुकको विकास र जनताको समृद्धिको स्रोत–शक्तिहो भन्ने भरोसा लाग्दथ्यो । यस्तो पार्टी आज शेरबहादुर देउबाको जिम्मामा आईपुग्दा बाटो बिराएका मानिसको भीड जस्तो मात्र लाग्दैछ,जहाँ‘शीर्ष नेता’हरू केवल आफ्नो अभिमान बढाउने र पार्टीको स्वाभिमान गिराउने खालका ठहर भए ।

संस्थापक नेताहरूले छोडेर गएको सिद्धान्त, मान्यता, विचार, आदर्श, सभ्यता र परम्परा आज कांग्रेसको नेतृत्व गरिरहेका दोपायाहरूमा हस्तान्तरण हुन नसकेको अवस्था नै नेपाली कांग्रेसको दुर्दशाहो । पार्टी फुटाएको आपराधिक मनोवृत्ति त्याग्न नसकेको चरित्रबाट ह्याकुल्लाले मिचेर पार्टी हाँक्ने कसरत भइरहेको छ, जसलाई साथ दिएका छन् एकदर्जन राजनीतिक लठैतहरूले । विभाजनकारी र भागबन्डाको कुसंस्कार कांग्रेस पार्टीमा यति नराम्रोसँग हावी भएको छ कि, योग्य, जनप्रिय, परिश्रमी र पराक्रमी कार्यकर्तालाई लत्याएर आसेपासेलाई अवसर दिने प्रवृत्ति अनियन्त्रित हुँदैछ ।

आफ्नो ४ पटकको प्रधानमन्त्रीत्व काल र पार्टी सभापतिको कार्यकालमा शेरबहादुर देउबाले जति कांग्रेस उपर जघन्य अपराध सायदै अरुले गरेका होलान् । २०५२ सालमा पहिलोपटक प्रधानमन्त्री भएका बेला संसद र संसदीय पद्धतिलाई नै बदनाम गर्ने हर्कतका श्रृङ्खलालाई लिएर तत्कालीन प्रधानन्यायाधीश स्व. विश्वनाथ उपाध्यायले एउटा रिसेप्सनमा पछुतो मान्दै भनेका थिए, “यति चुत्था गतिविधि भएको देख्दा मलाई आफ्नै फैसला प्रति थक्क थक्क लागिरहेको छ ।”

गतवर्ष भएका राज्यकाती नै तहका निर्वाचनमा कांग्रेसले सर्मनाक पराजय भोग्नुप¥यो । सर्वोपरि कारण थियो, स्वयं पार्टी सभापति शेरबहादुर देउबा । उच्च सदाचार भएका प्रधानन्यायाधीश सुशीला कार्कीका बिरूद्ध माओवादीसँग मिलेर संसदमा महाअभियोग प्रस्ताबदर्ता गर्नु, सांसदका टिकटदेखि राजदूत पदसम्म करोडौँ असुलेर बेच्नु, आईजीपी नियुक्तिमा देखाएको हदैसम्मको आशक्ति, प्रचण्डकी छोरीलाई मेयरमा जिताउने भोट माग्न आफैँ माओवादीको चितवन चुनाबी सभामा गएर भाषण गर्नु, पार्टीमा गुटबन्दीलाई प्रश्रय दिनु, मूल्य र मान्यतामा आधारित सैद्धान्तिक तथा वैचारिक राजनीतिलाई तिलान्जली दिनु देउबाका राजनीतिक अपराध हुन् ।

यिनले काँग्रेसको नेतृत्वमा रहेर केमात्र अपराध गरेनन् ! पार्टीलाई बदनाम गर्ने, माथिदेखि तलैसम्म फुटाएर दुई चिरा पार्ने, पजेरो कु-संस्कार भित्य्राउने, सांसदहरूलाई होटलमा राखेर सुरा, सुन्दरी र सम्पत्तीमा फसाउने आदि काम सम्झिँदा जनताले हाईहाई गर्ने सत्कार्य यिनले कहिल्यै गर्दै गरेनन् । राजाको सक्रिय शासनलाई टेको–पुँडो लगाउने सूर्यबहादुर, लोकेन्द्र बहादुर मध्येका ‘तीनबहादुर’ शेरबहादुर एक हुन् ।

नेताहरूले नलिनु भन्दा भन्दै राजाबाट गोरखा दक्षिण बाहु (तक्मा) लिएको, जुद्ध शम्शेरकी नातिनीसँग बिहे नगर भन्दा भन्दै त्यसलाई पनि धोती लगाएर विवादास्पद आईमाईलाई भित्य्राएको, राजा वीरेन्द्रको नागरिक अभिन्दन गराएको आदि कारणले कांग्रेसभित्र शेरबहादुर देउबालाई ‘शाही कांग्रेस’ भन्ने गरिएको थियो ।

देउबालाई जस्तो रामचन्द्र पौडेललाई खोट लगाउने त्यस्ता कमजोरी देखिन्नन् । सुरा, सुन्दरी जस्ता मानिसको छवि ध्वस्तपार्ने विषयमा यिनी लम्पट पनि छैनन् । पैसाका मामिलामा आफूलाई यिनी ‘कन्जुस सम्राट’ भन्ने गर्छन् ।‘रामचन्द्रलाई राजकाज’ को संयोग मिलेजस्तो अहिले पनि लाग्दैन ।उनलाई पार्टी सभापति बनाइदिनु अर्को दुर्दशा निम्त्याउनु हो । बनाईदिए त हुन्छ उनी मात्र किन जुनसुकै गाफ्लेलाई ल्याएर विराजमान गराए पनि चाकरी गर्ने दासदासीको कांग्रेसमा कमी छैन । कांग्रेसहरू नै उनलाई प्रधानमन्त्रीको रुपमा पत्याउँदैनन् । दुईटा कमजोरीका कारण उनलाई नपत्याएको देखिन्छ । पहिलो कमजोरी यिनी साह«ै संकीर्ण मानसिकताका छन् भन्ने आरोप छ । दोस्रो, यिनी आफ्नो चिन्ता गर्ने बाहेक अरू कसैको परवाह गर्दैनन् ।

विदेशीहरूको आ–आफ्नै स्वार्थ छ । चीन नेपालमा अमेरिकी चलखेल नहोस् र तिब्बत विरोधी गतिविधि हुन नपाओ भन्नेमा पहिले भन्दा निकै सचेत र सतर्क भइरहेको छ । ने.क.पा. र कांग्रेसलाई ‘माले’ र ‘तारे’ बनाई जोतेको भेउ नपाउने हुस्सुहरूको नेतृत्वमा ठसमस छ । उसको नेपाल भित्रयही कारणले गर्दा चलखेल बढिरहेको छ । भारतले नेपाललाई आफ्नो प्रभावक्षेत्र र सुरक्षा–छाता भित्रको इलाका भन्ने ब्रिटिश कालीन धारणा र ह्याङ्ओभरबाट मुक्त छैन ।

अमेरिकालाई नेपालमा लोकतन्त्र र मानवअधिकार होस् वानहोस्, तर नेपालबाट तिब्बत मामिलामा चीनलाई सताउन पाइन्छ कि पाइन्न भन्ने ध्याउन्न मात्र छ । चीनको बेल्ट एन्ड रोड रणनीतिका विरुद्ध अमेरिकाले इन्डो प्यासिफिक कमाण्डतिर नेपाललाई तान्न कोशिश गरिरहेको छ । बेलायत तथा युरोपेली मुलुकहरू यहाँ गैरसरकारी संस्थाहरूलाई घाँस हालेर जातीयता र धर्म परिवर्तनका गुप्त गतिविधि मच्चाइरहेका छन् । सुशासनको नारा उनीहरू नै उराल्छन्, तर गैरसरकारी संस्थाका नाममा समानान्तर सरकार चलाएर द्वैध शासनको प्रत्याभूति दिइरहेका छन् । त्यसकारण नेपालको आन्तरिक राजनीतिक परिस्थिति विथोल्नमा विदेशीहरूको प्रत्यक्ष हात रहेको छ ।

बीपीले कांग्रेसलाई जनताकावीच क्रियाशील हुने वैचारिक र प्रजातान्त्रिक संस्कार युक्त कार्य दिशा सिकाउनु भयो । पार्टीको मध्यमार्गी यात्रा र जनताको उच्चतम हित जन्य गन्तब्य तय गर्नुभयो । राजतन्त्र, राष्ट्रियता, लोकतन्त्र, समाजवाद, संविधान, दक्षिण एशियामा नेपालको भूमिका, राजनीतिक कार्यकर्ताको जनतामा भूमिका, विदेशी खतरा, उग्रवाद, अधिनायकवाद, अर्थतन्त्रको ढाँचा, विरोधी पक्षसँगको सम्बन्ध भारत, चीन, साहित्य, कला, धर्म, संस्कृति, आदि यावत पक्षमा उहाँले सुस्पष्ट विचारधारा छोडेर जानुभएको थियो ।‘ बीपीका विचार आ पनि उत्तिकै सान्दर्भिक छन्’ भन्ने कांग्रेस नेताहरू ‘उहाँका सपना साकार पार्छौ’ चाहिँकिन भन्दैनन् ? यही प्रश्नमा बीपीबारे कांग्रेस नेताहरूको नियत उदाङ्गिन पुग्छ ।

आर्थिक अनुशासनको अभाव, भ्रष्टाचार, दण्डहिनता जस्ता मुलुकको वर्वादीका मूख्य रोगले पार्टीहरूलाई सुरक्षित आश्रयस्थल र कतिपय नेतालाई त संरक्षक बनाएका छन् । कुनै पार्टीले पनियस्ता रोग भित्य्राउने आफ्नो कुनै नेता वा कार्यकर्तालाई पार्टीगत कारवाही गरेको अपवाद पनि छैन, बरू उनीहरू नै नेतृत्व र निर्णयकर्ता बन्न पुगेका छन् । कुनै पनि पार्टीको सामथ्र्य,उपयोगिता र लक्ष्य प्राप्तिलाई अनुशासनले मात्र सम्भव बनाउँछ । तर कांग्रेसभित्र अनुशासन नै छैन भने हुन्छ । पदाधिकारी नेताहरूलाई रौँ जति पनि मतलब छैन । उनीहरू यतिखेर कार्यकर्तालाई थाङ्नामा सुताएर पार्टी कब्जा गर्ने ध्याउन्नमा दौडिरहेका छन् ।

राजनीतिक दलको आन्तरिक पतन सबभन्दा घातक हुने धरातलीय यथार्थलाई नेपालका ठूला राजनीतिक दलहरूमा भइरहने जोड र तोड, गुटबन्दी र तानातानका परिणामहरूले देखाइरहेका छन् । पार्टीभित्रबाट निस्किरहने फोहोरी राजनीतिको दुर्गन्धित झोल जनतामा पुग्ने गरेको छ, जसबाट कांग्रेस जोगिएको छैन । पार्टीभित्र मौलाएका विकृति र असंगति प्रति कडाइका साथ उपचारात्मक कदम चलाइएन भने ‘रूखभन्दा ऐँजेरु ठूलो’ भएर रूखलाई मार्छ अनि ऐँजेरु पनि मरेर जान्छ ।आजसम्म कांग्रेसमा नेताको युग थियो ।

अब कार्यकर्ताको युग आउनुपर्छ, जसमा जन-भावना र चाहनाको प्रतिबिम्बहोस् । नेतृत्वले नेताप्रेमी कार्यकर्ता होइन, जनताप्रेमी कार्यकर्तालाई अवसर दिउन् । सिद्धान्त, नीति, मूल्य–मान्यता र नैतिक शक्ति निर्णायक हुन पाओस् । पार्टीको चौधौँ महाधिवेशन कहिले हुने हो यसै भन्न सकिन्न, तर त्यो महाधिवेशनमा नेताहरू होइन क्रान्तिकारी कार्यकर्ताहरूको निर्भिक र निर्णायक सक्रियता कांग्रेसका लागिअति जरुरी भईसकेको छ । चेतना भया ।

