धर्मनिरपेक्षता, बोक्सीतन्त्र र पीडित जनता

कतै बाबुले छोरीलाई बलात्कार गरेको, कतै लोग्नेले स्वास्नीलाई भारतमा लगेर बेचेको, कतै विदेशमा काम लगाइदिने भनी ललाइफकाइ लगेर विदेशमा अलपत्र पारेका समाचार त दिनहूँ आइरहन्छन् । तीन वर्षअघि बलात्कारपछि हत्या गरिएकी १३ वर्षे किसोरी निर्मला पन्तजस्ता हजारौँ निर्मलाहरू अत्याचारमा पिसिइरहेका छन् । मध्य र सुदूरपश्चिम नेपालको छाउपडी प्रथाका दर्दनाक घटनाहरू समाचार बनिरहेका छन् ।

दिनहुँजसो महिलाले आफूजस्तै महिलालाई बोक्सीको आरोप लगाएर दिसा खुवाएको र सिस्नुपानी लगाएको समाचार पनि सुन्नुपरिरहेको छ । बोक्सी भनेको असम्भव एवं अन्धविश्वास हो भनेर ठूलै प्रचारवाजी भइरहेको पनि छ । शहरमा हुने यस्तो प्रचारवाजी झारा टार्ने र रकम हसुर्ने चालवाजीमात्र हो भनेर किन ठोकुवा गर्न सकिन्छ भने लक्षित समुदायमा त्यो प्रचार पुगेकै छैन । गाउँकी एक महिलाले त यतिसम्म भनिन् कि बोक्सीको मान्यता फगत अन्धविश्वास हो भनी रेडियोमा प्रचार गरिएको मसाला, शहरका बोक्सीले गाँउका बोक्सी जोगाउन गरेको हल्ला मात्र हो ।

काठमाडौंको म्हैँपिँ मन्दीर बोक्सीको दीक्षा लिने प्रख्यात थलो हो भन्ने किंवदन्ति अहिले पनि सुनिन्छ । एक अर्थमा भन्ने हो भने बोक्सीहरू गाउँमा होइन, शहरमै र छद्मभेषमा होइन हाक्काहाक्की रुपमा घुम्नथालेको देखिन्छ । त्यो कसरी ? यसबारे यहाँ प्रकाश पारिने नै छ । ‘बोक्सी’ सर्वत्र अनुभव गरिएको तार्किक अस्तित्व हो । बोक्सीको विश्वासबाट अँग्रेजहरू पनि अलग छैनन् । बोक्सी बुझाउने उनीहरूका यी शब्दले यही तथ्यलाई पुष्टि गर्दछ । ( Witch, enchantress, sorceress, wiccan, hag, crone, harpy, harridan, she-devil, battleaxe, hellcat ) .

नेपालीमा बोक्सीका साथै डङ्किनी, डाइनी, कुछेद, मुर्दार, असति, छौँडा (बोक्सीकी दूत) भन्ने शब्द छन् । धर्मनिरपेक्ष राज्य त्यसमाथि गणतन्त्र पनि आएपछि त बोक्सी–सोक्सी नहुनुपर्ने हो, तर अहिले त बोक्सीतन्त्र नै चलेको छ भन्यो भने अन्यथा नहोला । जनता “बोक्सीले चुसेजस्ता” शक्तिहिन, सामथ्र्यहिन, स्खलित, उद्भ्रान्त, सोचविहिन र त्रसित किन भए भने सत्तामा समेत प्रकारान्तरले बोक्सीतन्त्र भएर नै हो । शासनका कारण जनता कष्ट तथा होस उडेको स्थिति भोगिरहेका छन् । डरको मानसिकतामा जनताले बाँच्नुपरेको छ र त्यसको स्रोत राजनीतिक दलका क्रियाकलाप र चरित्रभन्दा अरू होइन । अनि यसलाई बोक्सीतन्त्र नभनेर के भन्ने ? रामराज्य भन्ने ?

बोक्सीतन्त्र हुनाको अर्को विशेषता पनि छ । अहिलेका अधिकांश नेता भनाउँदाहरू भूत–प्रेत, वायु, पिशाच, तन्त्रमन्त्र, ज्योतिषी, धामीझाँक्री, अघोरी आदिका परमभक्त छन् र तिनीहरूले हातका दशै औँलामा सून, हिरा, मुगादेखि फलामसम्मका औँठी लगाएका छन् । उनीहरूलाई अलिकति राजनीतिक चिन्ता प¥यो भने जति ठूलो खर्च गरेर पनि तान्त्रिक, अघोरी, बाबा आदि खोज्नथाल्छन् र तिनका कुरा अत्यन्त ध्यान दिएर सुन्छन् । त्यस्ताले भनेका कुरा आज्ञाकारी बालकले झैँ खुरूखुरू पालन गर्छन् । त्यस्ता मानिसहरूलाई नेताहरू खुट्टैमा ढोग्ने गर्छन् ।

उनीहरूका बैठकमा यस्ता ब्यक्तिका सिद्धि र साधनाको प्रख्याति र दैवीशक्तिको बखान चल्नेगरेको हुन्छ । यस काममा कम्युनिष्ट नेताहरू पनि कम छैनन् । नेकपा (एकीकृत समाजवादी) का बरिष्ठ नेता (पूर्वएमाले अध्यक्ष) झलनाथ खनालले रातीतिर एकजना ज्योतिषीलाई आफ्नो जन्मकुण्डली देखाएर ग्रह–दशा हेर्न लगाएछन् । ती ज्योतिषीसँग उनले दुईघण्टा बिताए भन्ने समाचार आयो । ज्योतिषीले पनि २०७४ सालयता झलनाथ प्रधानमन्त्री हुनै नसक्ने बताउँदै बरू प्रचण्ड नै राष्ट्रपति हुनसक्ने सम्भावना प्रबल रहेको भविष्यवाणी गरे रे ! यो सबै बोक्सेरो मानसिकताको द्योतक हो र यही मानसिकताले शासन चलाउने काम भएको छ भने नेपालमा बोक्सीतन्त्र छैन भनेर कसरी भन्ने ?

बोक्सीतन्त्रका सबभन्दा ठूलो भक्त पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र नै हुन् । २०६२ को चैतभरि नारायणहिटी दरबारमा नबस्दा राम्रो हुने भनेर कुनै तान्त्रिकले भनिदिएका कारण उनले त्यो अवधिभरि पोखरामा बसेर बिताए । २०६२ को गढीमाई मेलामा उनले सेतो मुसासहित सबै जीवको बली चढाए । तान्त्रिकले भनेअनुसारका धार्मिक अनुष्ठान त देशभरि कति भए, कसले गन्नसक्ने ? शासन अवधिमा उनी देशभरिका ढुङ्गालाई पूजा गर्दै हिँडे, तर आपूmलाई इमानदारीका साथ साथ दिने मानिस खोज्नतिर लागेनन् । शासनको ठेक्का तुल्सी गिरिजस्ता नेता र तान्त्रिक सम्राट सागर तिमल्सिना प्रभृत्ति सचिवहरूले पाएकै थिए । त्यसैले राजाको प्रत्यक्ष शासन पनि बोक्सीतन्त्रबाटै वशिभूत भयो ।

भारतमा सङ्कटकालीन शासन लागु हुनुभन्दा पहिले धीरेन्द्र ब्रम्हचारी नामका एक जोगी सञ्जय गान्धीमार्फत शासनमा हावी भएका थिए । उनले सञ्जयलाई योगाभ्यास गराउनेदेखि अनेक तान्त्रिक र बाबालाई भेट गराईदिने काम पनि गरे । सञ्जय शासनमा हावी हुनु पनि भारतमा बोक्सीतन्त्र हावी भएको हो । त्यही बोक्सेरोले भिन्द्राँवाले जन्मायो र आखिर इन्दिरा गान्धीले उसैको अनुयायीका हातबाट मर्नुप¥यो ।

बोक्सीतन्त्रले विभिन्न अवतारमा सर्वप्रथम जनतालाई यातना दिने र सताउने काम गर्दछ र आखिर जुन शासकमाथि हावी भएको हो त्यही शासकको ज्यान लिन्छ वा उसलाई शासनबाट मरेतुल्य बेइजतिका साथ च्यूत गराउँछ । गिरिजाप्रसादले मरणोपरान्त भोग्नुपरेको चौतर्फी आलोचना, जनताको धिक्कार र धक्का बोक्सीतन्त्रकै कारणले हो । यदि साँच्चै बोक्सी खोज्ने हो भने विचरा ग्रामीण महिलाका वीच होइन, जनताका त्रसित झुपडीमा होइन, सत्ताका ग्यालरी, कोठा–चोटा र सरकारी निवासमा खोज्नुपर्छ । बोक्सीतन्त्र जहाँ छ त्यहीँ छन् बोक्सी पनि । सत्तामा ढलिमली गरिरहेको बोक्सी प्रवृत्तिलाई नदेखेजस्तो गरेर गाउँमा तल्लोघरकी महिलाले माथ्लोघरकी आपूmजस्तै महिलालाई बोक्सी देख्नु महापाप भइरहेको छ ।

नेपाली जनतामाथि बोक्सीतन्त्र हावी भएको छ । बोक्सी लागेपछि शासकमा सद्बुद्धि आउँदैन विपरित बुद्धि आउँछ, जनताले शान्ति र सुविस्ता पाउन सक्दैनन् । राजनीतिक दलहरू, तीमध्ये तीन मूख्य पार्टीलाई सहमतिबाट विद्यमान समस्या सुल्झाउन र शान्ति र अमनचैनको वातावरणमा आ–आफ्ना मान्यता र बाटोको राजनीतिमा लाग्न केले छेक्यो ? जनताले ? सेनाले ? विदेशीले ? कसैले पनि छेकेको होइन, तर छेकिरहेकै छ ।

नेपालमा लोकतन्त्र, गणतन्त्र, धर्मनिरपेक्षता केही पनि आएको छैन । आएको छ त बोक्सीतन्त्र आएको छ । बोक्सीतन्त्रबाट मुक्त हुन सर्वप्रथम नेता, सत्ताधारी र उच्चपदस्थ कर्मचारीहरूका मानसिकतामा परिवर्तन ल्याउनु पर्दछ । राज्यको पुनःसंरचना गर्न यिनीहरूको दिमागको पुनःसंरचना हुनुपर्दछ । मानसिकतामा तान्त्रिक, धामीझाँक्री, पिशाच, वायु आदिको भूतसवार गराएर एक्काइसौँ शताब्दीअनुकूल शासन बन्दैन, बोक्सीतन्त्रमात्र चल्दछ । त्यसैले नेताहरूलाई बोक्सेरो प्रवृत्तिबाट जोगाउनु परेको छ ।