सभामुख अग्नि विरुद्ध किन आगो बाल्दैछ संसदमा एमाले !

प्रतिनिधिसभाका बैठकहरू संसदको प्रतिपक्षी एमालेले जबरजस्ती रोकेर ठप्प बनाईरहेको छ । संसदविरुद्धको जोरजुलुम उसको नयाँ कार्यशैली होइन । विगतमा एउटा सिंगो हिउँदे अधिवेशन नै उसले चल्न नदिएर ठप्प बनाईदिएको थियो गिरिजाप्रसाद कोइराला प्रधानमन्त्री हुँदा । संसदमा एकताका एमालेको विरोधको शैली संसदका टेबुल–कुर्सी र माइक भाँच्ने, झगडा गर्ने, सभामुखको आसन अगाडि पुगेर नारावाजी गर्ने, संसदको कारवाही ठप्प पार्ने र संसद सचिवालयबाट त्यसबापतको तलब–भत्ता, बैठक भत्ता, ट्याक्सी खर्च सबै लिने गर्दथ्यो ।

अहिले पनि त्यो स्तरको चरित्रबाट एमाले माथि उठ्न सकेको छैन । यतिबेला एमालेको विरोध सरकारतिर होइन, सभामुख अग्निप्रसाद सापकोटा विरुद्ध लक्षित छ । एमालेले सांसदबाट निष्काशन गरेका केही सांसदलाई सभामुख सापकोटाले निष्काशनको स्वीकृति नदिएको आक्रोशले गर्दा आफैँले नियुक्त गरेका सभामुखका विरुद्ध एमाले खनिइरहेको छ ।

यी हुन् सभामुख सापकोटा

केपी ओली प्रधानमन्त्री भएको बेला सभामुख नियुक्त भएका अग्निप्रसाद सापकोटाको सन्दर्भमा भन्ने गरिन्थ्यो, ‘खड्ग र प्रचण्डको घर्षणले पैदा भए सभामुखमा अग्नि’ ! ठूलो विवाद, घर्षण, हठ, अडान र जोडपछि उनी राज्यको एक महत्वपूर्ण अंगको प्रमुख हुने भए, तर उनी आफैँमा निर्विवाद अनुहार होइनन् । सर्बोच्च अदालतको संवैधानिक ईजलाशमा मुल्तबी रहेको हत्याको मुद्दामा मुछिएका र द्वन्द्वपीडितले चर्को विरोध गरेका पात्रलाई नै पूर्वमाओवादी अध्यक्ष प्रचण्डले किन सभामुख बनाईछाडे ? सापकोटालाई सभामुख हुनु जति आतुरी थियो, त्यो भन्दा कयौँ गुणा उनलाई सभामुख बनाउन प्रचण्डलाई आतुरी देखिन्थ्यो ।

उनीमाथि काभ्रेका अर्जुन लामाको २०६२ बैशाख १६ गते अपहरणपछि हत्या गरेको, लामापत्नी पूर्णिमाया लगायतको किटानी जाहेरी, सो अपहरण र हत्याका मतियार भनिएका सूर्यमान दोङ्, ‘आधारभूत प्रमाण’ र यसअघि सर्बोच्च अदालतले नै मुद्दा फैसला नहुन्जेल हरेक १५ दिनमा निजका गतिविधिहरूको जानकारी गराउनु पर्ने र अदालतले खोजेका बखत उपस्थित हुनुपर्ने शर्तमा उक्त ज्यानमुद्दा हाललाई स्थगित गरेको आदेश जिउँदै छ ।

सभामुख हुनुअघि २ पटक मन्त्री भईसकेका सापकोटा २०६८ जेठ ६ गते सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रीमा बहाल रहेकै अवस्थामा सर्बोच्च अदालतले प्रधानमन्त्री, गृहमन्त्रालय र सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालयका नाममा उनलाई उक्त मन्त्रीपदबाट किन नहटाउने भन्ने कारण देखाऊ आदेश जारी गरेको थियो । एमालेबाट उपसभामुख बनेकी शिवमाया तुम्बाहाङ्फे सबै मापदण्डमा सभामुख हुन योग्य हुँदाहुँदै पनि प्रचण्डले आफ्नै हजुरियालाई आकाश–पाताल जोड्नु परेको थियो ।

एमालेसँग एकीकृत भएको माओवादी पक्ष र प्रचण्डको पत्ता साफ हुँदै जाने र ओलीले आफूलाई क्रमशः पाखा लगाउँदै जाने ‘खतरा’ खास कारण थियो । सभामुखमा प्रचण्ड आफ्नै विश्वासपात्रलाई राख्न चाहन्थे । प्रचण्डले आफूसहित तत्कालीन नेकपा सचिवालयका पाँच नेताको वामदेव गौतम निवासमा भेला गरेर ओलीमाथि दबाब बनाउने रणनीति अंगीकार गरेका थिए ।

वामदेवको स्वार्थ संविधान संशोधन गरेर भएपनि राष्ट्रियसभाको सांसद प्रधानमन्त्री हुन पाउने बाटो खोल्नु थियो । नौसदस्यीय सचिवालयमा बहुमत सदस्य अर्कोतिर हुँदा ओली दबाबमा परेका र आफ्नो प्रधानमन्त्री पद नै धरापमा परेको टड्कारो महसुस उनलाई हुनथाल्यो । प्रचण्डले बीचको अवधिमा नेकपाका नेता माधवकुमार नेपालसँग लगातार हेलमेल बढाएर ओलीमाथि दबाब बनाएका थिए । करिब दुईतिहाई संसदीय समर्थनको सरकार भएर पनि सभामुख चयनमा अभुतपूर्व फोहोरी खेल र प्रक्रिया चलाएर सापकोटालाई सभामुख बनाउन निर्णय गरियो ।

द्वन्द्वकालीन अपराधले प्रचण्डलाई बढ्तै लखेट्ने गरेको र सत्यनिरुपण तथा मेलमिलाप आयोगलाई अर्धन्यायिक रुपमा र कानुनी हैसियतले सशक्त बनाएर आफूलाई खतरामा पार्ने हदसम्म संसद र सो आयोगमा कुनै क्रियाकलाप हुन नपाओस भन्नेमा प्रचण्ड चनाखो छन् । त्यसैले आफू प्रधानमन्त्री हुँदाका विवादास्पद महान्यायाधिवक्ता रमन श्रेष्ठलाई उनले यसअघि आयोगको प्रमुख आयुक्त बनाउन लगभग सहमति जुटाईसकेका थिए । तर केके भएर त्यो प्रयास असफल भएपछि उनी यस मामिलामा कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउबासँग हिमचिम बढाउन थाले ।

किनकि २०५८ मा आफ्नै पार्टी नेपाली कांग्रेसले माओवादीलाई दमन गर्न संकटकाल नलम्ब्याउ भन्दाभन्दै अटेर गरेको विषय काँग्रेसभित्र मात्र विवाद भएको थिएन, अन्तर्राष्ट्रिय समुदायको लागि पनि अर्घेलो देखिएको थियो । संकटकाल लगाएर गरिएका हत्याका पीडितहरूले देउबाविरुद्ध पनि धेरै उजुरी दिएका छन् । देउबा र प्रचण्डलाई ती मुद्दाबाट बच्न आपसमा हिमचिम बढाउनु नै थियो । त्यसै क्रममा काँग्रेसको पनि समर्थन जुटाएर अग्नि सापकोटालाई सभामुख बनाउने मौका प्रचण्डलाई मिल्यो ।

सभामुख सापकोटा र मोहन वैद्यको नाता

राजनीतिको प्रारम्भदेखि नै प्रचण्डको निरन्तर निकट र विश्वासिलो भएर क्रियाशील, ०५२ देखि भूमिगत, सिन्धुपाल्चोकको कुबिण्डेमा पुख्र्यौली घर भएका, त्यसै क्षेत्रबाट ३ पटक संविधानसभा सदस्य तथा सांसद निर्वाचित ६५ वर्षीय सापकोटा ०३४ सालदेखि कम्युनिस्ट पार्टीमा आबद्ध भए । २०३३ सालदेखि स्थानीय शिक्षकका रुपमा कार्यरत उनी १५ वर्षको शिक्षण पेशा छोडी ०४८ सालदेखि पार्टीको पूर्णकालीन सदस्य भए । ०६८ सालमा सूचना तथा सञ्चार र ०७२ मा वन तथा भूसंरक्षण मन्त्री भए । २०६१ चैत १४ गते सिन्धुपाल्चोकको ठोकर्पामा माओवादीको सभामा नेपाली सेनाले गोली चलाउँदा यिनी घाईते भएका थिए । माओवादी नेता मोहन वैद्य ‘किरण’ र सभामुख सापकोटा सम्धी हुन् । किरणकी छोरी चेतनासँग सभामुखका छोरा दीपकको वैवाहिक सम्बन्ध गाँसिएको छ ।