१४ औं महाधिवेशन: महाधिवेशन प्रतिनिधिहरूकाे साहस र हिम्मतको परीक्षा

नेपाली कांग्रेस दल मिलेको तर दिल नमिलेको पार्टी हो । अब यसलाई दिल मिलाउने अभियान र नेता चाहिएको छ । दिल मिलेपछि शक्ति संचय स्वतः हुन थाल्दछ । कांग्रेसलाई भावनात्मक एकता गराउने पर्व, महाधिवेशन नै हो । महाधिवेशनको अर्थ विचारको उत्सव र तर्कको द्वन्द्वद्वारा नयाँ नेतृत्वको उदय गराउने सुखद पर्व हो ।

तर चौधौं महाधिवेशन गर्न गइरहेको नेपाली कांग्रेसको भावी लक्ष्य र गन्तब्य योजना के छ, त्यसबारे शेरबहादुर, रामचन्द्र लगायत सभापति, महामन्त्री र अन्य पदाधिकारीमा उठ्न जम्जमाईरहेका ‘नेताहरू’ लाई नै थाहा छैन भने द्वयम दर्जाका नेता र गाउँका कार्यकर्ताहरूलाई के थाहा झन् ! जेठा मामाको भाङ्ग्राको धोती कान्छा मामाको झन् कुन गति !

कांग्रेसको साहस र हिम्मतको परीक्षा तब हुन्छ, जब यो पार्टी प्रतिपक्षमा रहेको हुन्छ । कांग्रेसको संयम र सृजनात्मकताको परीक्षा तब हुन्छ, जब उ सत्तामा हुन्छ । पार्टी सभापति वा संसदीय दलको नेतामा को आयो भन्ने होइन, कसरी आयो भन्ने कुराको महत्व हुन्छ । लोकतान्त्रिक प्रक्रियाबाट आएको जो होस् सबैलाई मान्य हुन्छ । कांग्रेसमा पनि भाग्यमानी र संघर्षशील दुई किसिमका नेता छन् । विरासतमा प्राप्त राजनीतिका भाग्यमानी नेताले अबको कांग्रेसलाई हाँक्न सक्दैन ।

कांग्रेस, बाटो बिराएका मानिसको भीडजस्तो मात्र लाग्दैछ । ‘शीर्ष नेता’हरू आफ्नो अभिमान बढाउने पार्टीको स्वाभिमान गिराउने खालका मात्र भए । आसन्न १४ औँ महाधिवेशनको छाँटकाँट हेर्दा यो महाधिवेशन केवल नेता छान्न मात्र केन्द्रित हुने तर नीतिगत छलफल गर्न नचाहने देखिँदैछ । अहिलेका ‘शीर्ष नेताहरू’ बाट वैचारिक बहस होला र नीतिगत अठोट बन्ला भन्ने आशा गर्नु एक्काइसौँ शताब्दीको सबभन्दा ठूलो मूर्खता हुन्छ । आज सबै ‘वाद’ ध्वस्त भएका छन् । कांग्रेसले पनि आफ्ना वादलाई पूर्वस्थितिमा बहाल गर्नुछ । सबैभन्दा मूल मान्यता कांग्रेसको आर्थिक वृद्धिबारे दर्शनको केन्द्रविन्दु आमजनता भएमात्र यस पार्टीले नयाँ जीवन र उर्जा पाउने छ ।

सत्ता–प्रेम स्वार्थको प्रेम हो, स्वतन्त्रता–प्रेम सबै प्रतिको प्रेम हो । सत्ता प्रेम र स्वतन्त्रताप्रेमको द्वन्द्वमा कांग्रेसले आफूलाई कहाँ उभ्याउने हो, त्यो निश्चय गर्नुपर्छ । कुनै पनि जिम्मेवार नेता वा कार्यकर्ताले अब परिणामप्रति लापरवाही भएर कदम चाल्न सक्दैन । जनतालाई पिरोल्ने परिणामको राजनीतिको श्रोत जिम्मेवार र उत्तरदायी नेता वा कार्यकर्ताले बन्नु हुँदैन । कांग्रेसको साहस र हिम्मतको परीक्षा तब हुन्छ, जब यो पार्टी प्रतिपक्षमा रहेको हुन्छ । कांग्रेसको संयम र सृजनात्मकताको परीक्षा तब हुन्छ, जब उ सत्तामा हुन्छ । पार्टी सभापति वा संसदीय दलको नेतामा को आयो भन्ने होइन, कसरी आयो भन्ने कुराको महत्व हुन्छ । लोकतान्त्रिक प्रक्रियाबाट आएको जो होस् सबैलाई मान्य हुन्छ । कांग्रेसमा पनि भाग्यमानी र संघर्षशील दुई किसिमका नेता छन् । विरासतमा प्राप्त राजनीतिका भाग्यमानी नेताले अबको कांग्रेसलाई हाँक्न सक्दैन ।

युवापुस्ता सफल वा असफल ?

पार्टीलाई नै परिवार मान्ने त्यस्तो परिवारवादको पक्षपाती धेरै छन्, तर पछाडि परेका छन्, किनकि उनीहरू परिवारलाई पार्टी मान्ने प्रवृत्तिको त्यतिनै विरोधी हुन् । शेरबहादुर देउवाको सभापतित्वकालमा अधिकांश कार्यकर्ताले आन्तरिक लोकतन्त्रको प्रक्रिया शुरू होला भन्ने ठानेका थिए । किन कि उनले यस्तै नारा लगाउँदै आएका थिए ।

अधिकांश युवा भनिएकाहरू अध्ययन, लेखन् र विचार मन्थनका अभ्यासबाट विमुख छन् । तिनीहरू ठेक्कापट्टा, लाभको पद, विदेश भ्रमण आदि अनेक काम पटाउने र लाभ लिने राजधानीमा बसेर जिल्लाको राजनीतिको गुड्डी हाँक्ने सत्ताका दलाल र सुविधाभोगी समुदाय भएका छन् ।

पत्रिकाका फायल पल्टाएर हेर्नुहोस्, यिनले पार्टीमा आन्तरिक लोकतन्त्र हुनुपर्छ भनेर आवाज उठाउँदै आएको पाउनु हुने छ । कांग्रेसले नयाँ जीवन त्यतिबेला पाउने छ, जब केन्द्रीय सभापति, पदाधिकारी र सदस्य गरी ८५ प्रतिशत पदहरूमा कार्यकर्ताले निर्वाचनद्वारा नियुक्त गरेको नेतृत्व चयन हुने छ भनेर यो पद्धतिको विकास पनि गरिएको हो । तर कुकुरको पुच्छर बाह्रवर्ष ढुङ्ग्रोमा राखे पनि बाङ्गाको बाङ्गै !

युवापुस्ता सफल वा असफल ? भन्ने प्रश्न पनि यहाँ छ । युवापुस्ता आमरुपमा निराशा र पलायनबाट प्रभावित भएको देखिन्छन् । युवाहरूमै यस्तो मनस्थिति देखियो भने युवा वर्गलाई सफलताको मौका दिने कता हो कता, नियमपूर्वक र चित्तबुझ्दो किसिमले असफल हुने हक पनि प्राप्त हुने छैन । अधिकांश युवा भनिएकाहरू अध्ययन, लेखन् र विचार मन्थनका अभ्यासबाट विमुख छन् । तिनीहरू ठेक्कापट्टा, लाभको पद, विदेश भ्रमण आदि अनेक काम पटाउने र लाभ लिने राजधानीमा बसेर जिल्लाको राजनीतिको गुड्डी हाँक्ने सत्ताका दलाल र सुविधाभोगी समुदाय भएका छन् ।

झिँगाहरू सख्खरको डल्लोसँगै बसाइ सर्छन् भनेझैँ पार्टीका सुविधाभोगी र मौकापरस्तहरूबाट पार्टी फोर्ने, पार्टी फेर्ने र पार्टीमा फिर्ने चरित्रको चहलपहल देखिन्छ । नेताहरू जोसँग धेरै पैसा छ, उसैसँग मोलाहिजा गर्छन्, प्राथमिकता दिन्छन् । सत्ता, शक्ति, पद र पैसाको पछि लागेका अनुहार काँग्रेसका हुन् वा कम्युनिस्टका, तिनको चरित्र एउटै हुन्छ, किनकि स्वार्थ हुवहु एउटै हन्छ ।

१४ औं महाधिवेशनको प्रक्रिया चलिरहेको बेला पैसाको यति खतरनाक चलखेल भयो कि अन्ततोगत्वा यसले पार्टीलाई जरैदेखि ध्वस्त गराउँछ । पैसाको तुजुकमा सच्चा र सार्थक लोकतन्त्र विकसित हुन सक्दैन । जेसुकै भनियोस्, कांग्रेसभित्र लोकतन्त्रको रित्तो ढ्वाङ् मात्र ठोकिंदैछ, लोकतन्त्रको आचरण निरन्तर मासिइरहेको छ । पार्टी संगठन जता हेर्दा पनि लथालिङ्ग र भताभुङ्ग देखिन्छ । यस्तो स्थितिलाई सम्हाल्ने नेता को होला ? उ नै वर्तमान कांग्रेसको सच्चा नेता कहलाइन्छ ।