के माओवादीको राष्ट्रिय सम्मेलनले नेतृत्व परिवर्तन गर्ला ?

 समाचार टिप्पणी

पार्टीहरूले महाधिवेशन वा राष्ट्रिय सम्मेलन गर्ने क्रममा राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी (राप्रपा), नेकपा एमाले र नेपाली कांग्रेसले गत मंसिर महिनामा आ–आफ्ना महाधिवेशन सम्पन्न गरपछि पुस ११ गतेदेखि १५ सम्म संसदको तेस्रो ठूलो दल नेकपा माओवादी केन्द्रको राष्ट्रिय सम्मेलन राजधानीको कमलादीस्थित प्रज्ञा भवनमा सुरू हुन गईरहेको छ । यसमा देशभरबाट आएका १५ सय प्रतिनिधिहरू सहभागी हुनेछन् ।

यसअघि सी.पी. मैनालीको नेकपा (माले) ले पनि चितवनमा आफ्नो महाधिवेशन गरेर मैनालीलाई नै सर्वेसर्वा नेता बनाई सम्पन्न भएको थियो ।माओवादीमा ‘आवश्यकता अनुरुप’ महाधिवेशन वा राष्ट्रिय सम्मेलन हुने गर्छ । यी दुई निकायका बीच उल्लेखनीय भिन्नता त छैन ।

महाधिवेशनमा अरू दलका नेता र विदेशी पार्टीहरूलाई पनि आमन्त्रण गरिन्छ । राष्ट्रिय सम्मेलनमा चाहिं पार्टीका प्रतिनिधिहरू मात्रै सहभागी हुने गर्छन्, नेपाली कांग्रेसको महाधिवेशन र महासमितिको स्वरुपको भिन्नता जस्तै । माओवादीको नीति, नेतृत्व र वैचारिक कार्यदिशा निक्र्यौल गर्ने अधिकारको लागि भने राष्ट्रिय सम्मेलन र महाधिवेशन दुवैमा समान छ ।

आफ्नो राजनीतिक प्रतिष्पर्धा र प्रतिष्ठाजन्य अस्तित्वको सवालमा विरोधको तीर एमालेतिर फर्काएको माओवादी केन्द्रले नेतृत्व परिवर्तन गर्छ कि सामान्य हेरफेर गरेर औपचारिकतामा मात्र टुङ्गिने हो, आम सरोकार त्यसैबारेमा केन्द्रित छ । निकट भविष्यमै हुनलागेका तीन तहका निर्वाचनलाई पनि दृष्टिगत गरेर माओवादी केन्द्रले नेतृत्वमा जेसुकै परिवर्तन गरे पनि अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ को गद्दीमा अरू कसैलाई विराजमान गराउने अपेक्षा गर्ने आधार पाईन्न । यसप्रकार राप्रपाबाहेकका दलहरूले मौजुदा पार्टी प्रमुखलाई परिवर्तन नगर्ने भए ।माओवादीमा अध्यक्ष, उपाध्यक्ष, महासचिव, सचिव र कोषाध्यक्ष पदाधिकारी रहने व्यवस्था भएपनि अध्यक्षबाहेक हाल अरू सबै पद रिक्त छन् ।

यसअघि २०७१ जेठमा विराटनगरमा भएको माओवादीको राष्ट्रिय सम्मेलनमा पनि सहमति हुन नसकेपछि पदाधिकारी चयन सम्मेलन सकिएपछि गरिएको थियो । त्यो बेलाका अध्यक्षको दावेदार डा. बाबुराम भट्टराई आज, नेतृत्व पाइने न्यायो ठाउँ खोज्दै माओवादीबाट पलायन भईसके । २०६९ मा हेटौँडामा भएको महाधिवेशनमा प्रचण्डको उत्तराधिकारी चयन गर्ने चर्चा भए पनि प्रचण्डपछि दोस्रो तहका नेताहरूले उत्तराधिकारीमा एक अर्कालाई स्वीकार नगरेका कारण त्यो योजनाबाट माओवादी पछि हटेको थियो । जेठको प्रचण्ड गर्मीमा विराटनगरमा राष्ट्रिय सम्मेलन गरेको माओवादीको नियत यसैबाट थाहा भएकै थियो, नेतृत्व हस्तान्तरण गर्न प्रचण्ड तयार थिएनन् । अहिले पनि छैनन् ।

नेपाली कांग्रेसको नेतृत्व परिवर्तन नभए पनि पदाधिकारीमा युवा नेताहरूको उल्लेख्य उपस्थिति रह्यो । माओवादीमा भने अधिकांश पुरानै नेताहरू यथावत रहने सम्भावना देखिन्छ । प्रचण्ड तीन दशकदेखि पार्टी अध्यक्षको रुपमा माओवादीभित्र निर्विकल्पजस्तो भएर एकछत्र विराजमान छन् । आगामी सम्मेलनमा पनि उनको विकल्प देखिंदैन । पार्टी अध्यक्ष पछिको शक्तिशाली मानिने महासचिवको आसनमा को आउला, यो आम चासोको विषय हो ।

माओवादीमा प्रचण्डसँग वैचारिक मतभिन्नता राख्ने अधिकांश नेताहरू अलग भइसकेका छन् । प्रचण्डका समकक्षी नेताहरू माओवादीबाट पलायन भएपछि त्यो पार्टीमा उनको उत्तराधिकारी बन्ने खास व्यक्ति देखिएनन् । हुनलाई त छन् नारायणकाजी श्रेष्ठ, कृष्णबहादुर महरा, पम्फा भूसाल, जनार्दन शर्मा आदि ।

ओली नेतृत्वको सरकारमा मन्त्री भएका माओवादीका तत्कालीन महासचिव रामबहादुर थापा लगायत टोपबहादुर रायमाझी, लेखराज भट्ट, मणि थापा, प्रभु साह, गौरीशंकर चौधरी, दावा लामा एमालेमा आबद्ध भइसकेका छन् । प्रचण्डसँग ‘आलोचनात्मक निकटता’ भए पनि शान्ति प्रक्रियाबाट मूलधारको राजनीतिमा आएपछि गम्भीर असहमति राख्दै आएका नेता नेत्रविक्रम चन्द नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीको नाममा छुट्टै पार्टीको प्रमुख छन् ।

माओवादीमा लामो समयदेखि पदाधिकारीमा जिम्मेवारी विभाजन गरेर सामूहिक नेतृत्व गर्ने प्रणाली अवलम्बन गर्ने विषयमा बहस हुँदै आएको छ । नेतृत्व बहुपदीय हुने भनिए पनि त्यो कस्तो हुने टुङ्गो लाग्न सकेको पाइन्न । वरिष्ठ उपाध्यक्ष र उपमहासचिवको पद थप गर्नेबारे छलफल चलिरहेको छ । माओवादीले प्रदेश र स्थानीय तहमा सातजना पदाधिकारी रहने व्यवस्था पारित गरेको छ । तर यसको सबै टुङ्गो लगाउने काम राष्ट्रिय सम्मेलनको बन्द सत्रमा हुने देखिन्छ ।

कृष्णबहादुर महरा यसअघि रोशनी शाही नामक युवतीले खडा गरेको विवादमा परेका कारण उनलाई उपाध्यक्षमात्र बनाएर बाँकी तीन नेतामध्येबाट प्रचण्डले महासचिवको चयन गर्नसक्छन् । प्रचण्डसँग मन मिल्ने खालका नभएकोले र आफ्नै तालका भनिएका नेता नारायणकाजी श्रेष्ठलाई प्रचण्डले कार्यकारी भूमिकामा साथ दिने सम्भावना देखिन्न ।

नेपाली कांग्रेसले चौधौं महाधिवेशनमा आफ्ना सम्पूर्ण पदाधिकारी र धेरैजसो सदस्य महाधिवेशन प्रतिनिधिहरूबाट प्रत्यक्ष निर्वाचित गरेर आन्तरिक लोकतन्त्रको अभ्यासमा उदाहरण स्थापित ग¥यो । अब २० प्रतिशत (३३ जना) सदस्य मात्र कांग्रेस सभापति देउवाले मनोनित गर्ने हो । त्यसमध्ये पनि नेतृत्वको निर्वाचनमा पराजितलाई आफूसँगै लिएर जानुपर्ने कांग्रेसको संस्कार भएकोले त्यस्ता पराजित व्यक्तित्व सभापतिको सदस्य मनोनितमा पर्ने नै छन् । तर कम्युनिस्ट पार्टीमा त्यस्तो संस्कार वा परिपाटी भएको देखिन्न ।

माओवादीमा चुनावी प्रक्रियाबाट नेतृत्व चयनको अभ्यास नभएका कारण सहमतिबाटै नेतृत्व चयनको पहल गर्ने नेताहरूको तयारी छ ।सहमति हुन नसक्दा अधिकांश प्रदेशमा अध्यक्ष र सदस्यहरू मात्रै टुङ्गो लगाएर बाँकी पदाधिकारीको चयन गर्न बाँकी छ । केन्द्रमा पनि त्यस्तै कसरत दोहोरिने सम्भावना देखिन्छ । बागमती प्रदेशको अध्यक्षको लागि मतदान गरे पनि बाँकी प्रदेशमा सहमतिबाटै नेतृत्व चयन गरेको छ । अबको राजनीतिक वा चुनावी टक्कर एमालेसँगै पर्ने देखेका प्रचण्डले पार्टीलाई सशक्त बनाउनको लागि केन्द्रीय कमिटीको सदस्यमा युवाहरूलाई बढी मौका दिने सम्भावना छ ।