उँभौली : बुढासुब्बाको टुप्पो बिनाका बाँस काटिँदै

बाँस काटिनु, त्यसमा पनि झ्याङहरूबाट ढलापडा, सुखडखडा बाँस हटाउनु कुनै समाचार होइन्। तर धरानको बुढासुब्बा मन्दिर परिसरको टुप्पो बिनाको बाँस काट्नु उँभौली पर्व नै पर्खनु पर्दछ। कहिल्यै नकाटिने घारीहरूबाट सुकेका, ढलेका बाँस हटाउने काम पनि वर्षमा एक पटक मात्र हुने गर्छ। काटिएका बाँसका टुक्राहरू प्रसादको रुपमा बाँडिने भएकाले बुढासुब्बाको बाँस काटिनु पर्वको तयारीको संकेत बन्दै आएको छ।

सत्रौँ पुस्ताका वर्तमान पुजारी उत्तम आले मगर भन्छन् ‘भक्तजनहरू बाँसका टुक्रा घरमा राख्दा अनिष्टबाट रक्षा हुने विश्वास गर्दछन्, उहाँहरूलाई उँभौलीका दिन हुने विशेष पूजापछि हामी प्रसादका रुपमा बाँसका हाँगाहरू वितरण गर्दछौँ।’ वडा १४ विजयपुरको वडाध्यक्षका एमाले उम्मेदवार पनि रहेका पुजारी आले आइतबार मतगणनाको चापाचापका बीच झ्याङमा सुकेका, ढलेर अड्याएर राखिएका बाँसका बोटहरू कटाउनमा व्यस्त थिए।

सोमबार बैशाख पूर्णिमा उँभौलीका दिन परेकाले पूजारी आलेका दाजुभाइ परिवार विशेष पूजा तयारीको चटारोमा छन्। पुजारी आलेका अनुसार उँभौलीका दिन सत्रौं पुस्ता अघि बुढासुब्बा मन्दिरमा पूजाआजा गर्न तत्कालीन राजाले प्रदान गरेको ताम्रपत्रको निशान, चाँदीको मुकुट सहित ढोल, झ्याम्टा सहितको लावा लस्कर पुजारीको घरबाट मन्दिर पुग्ने गर्दछ। घरको थानमा राखिएको निशान छापाको पूजाआजा गरी बुढासुब्बाको समाधिका ढिस्कोमा चाँदीको मुकुट पहिर्‍याइ विशेष पूजा सम्पन्न गरिन्छ।

पुजारी आलेका अनुसार उहाँका पुर्खाहरूलाई पूजाआजाको लागि प्रदान गरिएको निशान नेपाल एकीकरण भन्दा अघिको हो। पुरातत्व विभागबाट आएका विज्ञहरूले उक्त निशान राजा पृथ्वीनारायण शाह भन्दा अघिको भएको पुष्टि गरेको उनको भनाई छ। उनीसँग त्यस बेलाका तरबार लगायतका हातहतियारहरू पनि छन्। तर, निशानमा सम्वत् भने उल्लेख नभएको उनले बताए।

लिम्बुवानको सांस्कृतिक इतिहासका अनुसन्धानकर्ता डा। कमल तिगेलाले भन्छन् ‘उक्त निशान सेनकालमा सेनवंशी राजाले दिएको हुनसक्छ।’ उनका अनुसार सेनकालमा राजाहरूले स्याहा मोहर चलाउने गर्दथे। स्याहा मोहरमा कालो मसीको रङ्ग प्रयोग हुन्थ्यो। पृथ्वीनारायण शाह पालादेखि शाह राजाहरूले लालमोहर चलाउन थाले। त्यसमा रातो मसीको रङ्ग प्रयोग हुन्थ्यो। बुढासुब्बा धार्मिकस्थलको उत्पत्ति, स्थापनाको किम्वदन्ती र इतिहासका बारेमा अध्येताहरूका छुट्टाछुट्टै तर्कहरू पाइन्छन्।

‘बाँसका हाँगा, टुक्राहरू प्रसादको रुपमा त्यो पनि विशेष अवसरमा मात्र पाइने बुढासुब्बा संसारको एकमात्र धार्मिकस्थल हो’ विजयपुरका नर्सरी विज्ञ प्रेमप्रसाद पराजुली भन्छन्। यसबारे कमैलाई जानकारी भएको बताउँदै टुप्पो बिनाको बाँस भएकोले पनि बुढासुब्बाको बाँसको बेग्लै महत्व भएको उनको भनाई छ। संसारका जुनसुकै ठाउँमा भएका नेपालीका लागि आस्थाको एउटा केन्द्र बुढासुब्बा स्थलमा वैशाख पूर्णिमामा महोत्सव मनाउनु पर्ने उल्लेख गर्दै उनले भने ‘तर बुढासुब्बामा यो अवसर ओझेलमा पर्दै आएको छ।’

पछिल्लो समय बाँसका झ्याङहरूका बिच बिचमा बाँसका बोट ठाडै सुक्न थालेकामा पराजुली चिन्तित छन्। पानीको कमीका कारण बाँस सुक्न थालेको भनी उहाँले दुई महिना अघि दाताहरूलाई हार गुहार गरी खानेपानीको ट्याङ्करमा ल्याएर बाँसका झ्याङहरूमा पानी लगाए । विज्ञहरूले भने मन्दिर परिसरमा सिमेन्टको संरचना बढेपछि माटोमा जराको पहुँच घटेकाले बुढासुब्बाको बाँस जोखिममा परेको बताएका छन्। यसको संरक्षणका लागि धरान उपमहानगरपालिकाले योजना स्वीकृत गरेको मेयर तिलक राईको भनाई छ।

श्रोत: आइएनएस-स्वतन्त्र समाचार