प्रधानमन्त्री ओली चीन भ्रमणको तयारीमा रहेका बेला अमेरिका र भारतका उच्च सैनिक अधिकारी नेपालमा

२७ कात्तिक, काठमाडौं । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले छिमेकी मुलुक चीनको भ्रमणमा जाने तयारी गरिरहेका समयमा अमेरिका र भारतका उच्च सैनिक अधिकारीहरू नेपाल भ्रमणमा निस्किएका छन् । अमेरिकी सेनाका तीन तारे लेफ्टिनेन्ट जर्नेल जोशुआ एम. रड यतिबेला नेपालमै छन भने आगामी मंसिर ५ गते भारतीय थल सेनाध्यक्ष जनरल उपेन्द्र द्विवेदी नेपाल भ्रमणमा आउँदैछन् । 

यी दुई देशका उच्च सैनिक अधिकारीको नेपाल भ्रमणलाई लिएर नेपाली राजनीतिमा विभिन्न शंका उपशंकाहरु उब्जिन थालेका छन् । दुई दिन अघि मात्र नेकपा माओवादीका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले अमेरिकी सेनाका जनरल रडको नेपाल भ्रमण अमेरिकाले प्रस्ताव गरेको स्टेट पार्टनरसिप प्रोग्राम (एसपीपी) सम्झौता गर्ने उद्देश्यले भएका आशंका गरेका थिए । उनले विगतमा केपी शर्मा ओलीले सैद्धान्तिक सहमतिसमेत दिइसकेको भन्दै अब सम्झौता गर्न सक्ने बताएका छन् । 

यही बेला प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले पनि चीन भ्रमणको तयारी गरिरहेका छन् । परराष्ट्रका अनुसार चिनियाँ प्रधानमन्त्री ली छ्याङले आगामी २–६ डिसेम्बर (मंसिर १७ देखि २१) मा प्रधानमन्त्री ओलीलाई चीन भ्रमणको निम्तो पठाएका छन् । प्रधानमन्त्री ओलीको यो पहिलो विदेश भ्रमण हो । यसअघि संयुक्त राष्ट्र संघको महासभालाई सम्बोधन गर्न अमेरिका गए पनि यो पहिलो औपचारिक विदेश भ्रमण हो । 

हालै अमेरिकाको राष्ट्रपतिमा निर्वाचित डोनाल्ड ट्रम्प र भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी बीचको सम्बन्धले दक्षिण एशियाको भूराजनीतिमा प्रभाव पार्न सक्ने अनुमान गरिएका बेला यी दुई देशका उच्च सैनिक अधिकारीको नेपाल भ्रमणले नेपालमा राजनीतिक चासो बढेको हो । प्रधानमन्त्री ओली चीन भ्रमणमा गएका बेला चीनसँग पाइपलाइनमा रहेको बीआरआई सम्झौता अगाडि बढाइने विषयलाई अहिले भारत र अमेरिकाले नजिकबाट नियालीरहेका छन् ।   भारत र अमेरिका नेपालले चीनसँग बीआरआई सम्झौता नगरोस् भन्ने पक्षमा छन् । बीआरआई नेपाललाई मात्र लक्षित गरी बनाइएको परियोजना नभएको उनीहरुको तर्क छ । 

यो चिनियाँ परियोजनामा मुख्य छिमेकी मुलुकको हैसियतमा के कस्ता सम्भावना र चुनौती देखिएका छन् र नेपाल सरकार र चिनियाँ सरकारले नेपालको सन्दर्भ बीआरआईलाई कसरी लिएका छन् भन्ने कुरामा भारत र अमेरिकाको चासो छ । चीनका २० वटा मुलुक नेपाल जस्तै गरी सीमाना जोडिएका छिमेकी मुलुक छन् । आर्थिक र सामरिक हिसाबले ठूलो महत्व राख्ने र सुरक्षाका दृष्टिले समेत अत्यन्त चुनौतीपूर्ण हुने भारतको ठहर छ । भारतको यो कुरा अमेरिकाले पनि स्वीकारी सकेको छ । अमेरिकाले पनि बीआरआई सम्झौता होस भन्ने चाहेको छैन । 

एसिएन इन्फ्रास्टक्चर इन्भेस्टमेन्ट बैंक र सिल्करोड फन्डको सहभागितामा आर्थिक परिचालन गर्ने गरी अगाडि बढाइने यो परियोजनामा सबै छिमेकी मुलुकहरूको सहभागिता हुने कुरामा भारत र अमेरिकाले चासो दिएका छन् । उनीहरुले गरेको यो आशंकामाथि नेपालका प्रतिपक्षी दलका नेताको चासो देखिएको छ । यसैले माओवादीका अध्यक्ष प्रचण्डले एसपीपीको कुरा उठाएका हुन् । 

नेपाल-भारत शान्ति सुरक्षा लगायतका विषयमा छलफल गर्न भारतीय थल सेनाध्यक्ष जनरल उपेन्द्र द्विवेदी मंसिर ५ गते नेपाल आउन लागेका हुन् । नोभेम्बर २० देखि २५ सम्म उनले नेपाल भ्रमण गर्ने भएका हुन् । यस्तै भारतीय सशस्त्र सीमा बल (एसएसबी) का महानिर्देशक अमृत मोहनप्रसाद पनि मंसिर ३० मा नेपाल  आउने कार्यक्रम तय भएको छ । अमेरिकी सेनाका तीन तारे लेफ्टिनेन्ट जर्नेल रड अहिले नेपालमै छन् । उनी अमेरिकाको इण्डो प्यासिफिक कमाण्डका उप कमाण्डर हुन् । अमेरिकी दूतावासले दिएको जानकारी अनुसार जर्नेल रड एक सेमिनारमा सहभागी हुन आएका हुन् ।

जर्नेल रडले नेपाल भ्रमणको क्रममा नेपाल सरकार तथा नेपाली सेनाका अधिकारीहरुसँग पनि भेटघाट गरिरहेका छन् । अमेरिकी जनरलको नेपाल भ्रमणलाई लिएर प्रश्न उठेपछि रक्षामन्त्री मानवीर राईले अमेरिकी सेना दलबलसहित नेपाल आएको भन्नेमा सत्यता नरहेको स्पष्टीकरण दिएका छन् । सोमबार प्रतिनिधि सभा अन्तर्गतको राज्य व्यवस्था तथा सुशासन समितिको बैठकमा उनले यस्तो बताएका हुन् । बैठकमा माओवादी केन्द्रकी सांसद दुर्गा राईले नेपालमा अमेरिकी सेना आएको विषय के हो भनेर सोधेकी थिइन् । जवाफ दिँदै राईले एक जना रथी नेपाल भ्रमणमा आएको अन्य दलबलसहित नआएको बताएका थिए । 

खासमा ओलीको चीन भ्रमणलाई लिएर अमेरिका र भारतले नेपालमा आफ्ना सुरक्षा अधिकारीहरू पठाएको विपक्षी दलको बुझाइ छ । चीन भ्रमणका क्रममा बीआरआई परियोजनाका विषयमा छलफल हुने भनिएको छ । ओली यही उद्देश्य लिएर चीन भ्रमणमा जान लागेको पनि बताइएको छ । बीआरआई परियोजनामा चाँडै सहमति गर्नुपर्ने नेकपा माओवादीको पनि चाहना छ । कांग्रेस ऋण नभइ अनुदानका रुपमा बीआरआईमा सहमति हुनुपर्ने पक्षमा छ । तर, छिमेकी भारत र अमेरिका भने यो परियोजनाको विपक्षमा छन् । यसैले उनीहरुले माहोल बुझ्न सुरक्षा अधिकारीहरू नेपाल पठाएको हुन सक्ने आशंका गरिएको हो ।