खारिएका खुमनः झन् व्यस्त, झनै चर्चा नाम र दाम
मोहन गुरुङ
माघ १२, २०८० शुक्रबार ८:४७:२१
‘स्याङजालीलाई नभन जाली,
तिम्रो पनि सिउँदो छ खाली, लान्छु तिम्लाई सिन्दुर हाली ’
यो थेगो चर्चित गीत ‘स्याङजाली झापाली’ एल्बमको हो । गायक खुमन अधिकारी र गायिका विष्णु माझीद्वारा स्वर बद्ध गीतको चर्चा आजपनि उत्तिकै छ ।
२०४२ साल भदौ २२ गते कालीगण्डकी गाउँपालिका ६ मा पिता स्व. मुक्तिराम र माता नमकला अधिकारीको कान्छा सन्तान खुमन अधिकारी ‘स्याङजीलाई नभन जाली ...’ गीतबाट एकाएक चर्चामा आए । र, नेपाली लोकगीतको क्षेत्रमा मात्रै नभइ व्यक्तिगत र व्यावसायिक जीवनमा लोभलाग्दो छ ।
खुमन लोकदोहोरीमा खरिएका गायक हुन् । अधिकारीलाई ‘हाई स्केल’ गीतका पर्याय मान्छन् । लोकगीत होस या लोकदोहोरी, उनले गीतलाई न्याय गरेर गाउँछन् । त्यसैले अधिकारीलाई लोकगीतका न्याय मूर्ति ठान्छन् । अधिकारीका दर्जन गीतहरू ‘वन टेक’ मा रेकर्ड भएका छन् ।
त्यसो त स्याङजा–आँधीखोला लोकदोहोरीको उर्वरभूमि हो । यहाँका हरेक सजीव र निर्जीव प्राणीमा लोकगीत पाउँछौँ । हावाको वाहवमा पनि लोकगीत पाउँछौँ । दर्जनौं चल्ती व्यावसायिक स्याङजाली अर्थात आँधीखोले गायक खुमन अधिकारी भन्छन्, ‘लोक विश्वास, लोक परम्परा र लोक संस्कृतिको धनी जिल्ला हो । जसलाई दिगो राख्न हामी जस्ता कलाकार र स्रष्टा लाग्नु पर्छ । जो जससँग/जुन क्षेत्रसँग सम्बन्धित छ उसको महत्वपूर्ण भूमिका रहन्छन् ।
गायक अधिकारीले औपचारिक सांगीतिक यात्रा दोहोरी साँझबाट सुरु गरेका थिए । स्कुले जीवनमै गीत संगीतमा रुचि राखेका अधिकारी स्कुलका विभिन्न अतिरिक्त क्रियाकलापहरूमा भाग लिन्थे । गाउन अगाडि तम्सिने अधिकारी कहिल्यै दोस्रो र तेस्रो हुन परेन, सधैं प्रथम भएको सम्झना सुनाउँछन् ।
गाउँका पूजापाठ, चाडपर्व, मेला, उत्सवमा आफ्नो कला देखाउन आगडि सर्थे । साना कलिला उमेर, पातलो शरीर र स्वरमा दम भएका खुमनले स्वरको जादु चलाउँदा उनीसँगै गाउने, नाच्ने र झुम्मिने बिरलै पाउथे । त्यसैले उनलाई दोहोरी साँझमा गाउन सुरु गर्दा दुःख र अप्ठ्यारो खेप्नु नपरेको सुनाउँछन् । गाउँघरका सबैका लोकप्रिय बनेका खुमन पुरानो बसपार्क काठमाडौंमा रहेको रेसुङ्गा दोहोरी साँझबाट व्यावसायिक गायन यात्रा श्रीगणेश गरेका हुन् । त्यहाँ करिब डेढ वर्ष गाए, उनले । एक वर्षपछि गायक खड्का गर्बुजाको भञ्ज्याङ दोहोरी साँझमा गए । भञ्ज्याङ नै उनको अन्तिम दोहोरी साँझ हो । त्यसपछि दिनहुँ गीत रेकर्ड हुन थाले । गीतसङ्गीतमा साधना झनै गर्नुपर्यो । दोहोरी साँझ चाहेर पनि निरन्तरता दिन नपाएको उनले सुनाए ।
देश विदेशमा खुमनको चर्चा झनै चुलिँदो छ । देशभित्रका मेला महोत्सव र विदेशको विभिन्न कार्यक्रमको ‘डिमाण्ड’ले प्रमाणित गर्छ । उनको गीत, गाउने कला र गला झनै तिखारिँदै छन् । सरस्वतीले झनै माया गर्न लागेछिन् ।
उनको पहिलो गीत ‘ईश्वर पनि देब्रे परेछन्’ हो । गीत २०६३ सालमा रेकर्ड भएको हो । ‘स्याङजाली झापाली’, ‘जोर शंख फुकेर’, ‘एउटै डोरी पासो लगाम भो’, ‘त्यो मन रुन्न होला र ?’, ‘सिलाई दिउला भोटो’, ‘कपाल कोर्ने काइँयो’, ‘रुमाल चिनो लैजाऊ बैनालाई’, ‘ए काले ए काले’, ‘देख्न मन लाको छैन’, ‘पढाई मात्र हो’, ‘केटी पट्याउने’, ‘निधारमा रातो टीका शिरैमा जमरा’ लगायत सयौं गीतहरू चर्चित छन् । खुमनले करिब ६ हजार गीतमा स्वर दिएका छन् ।
‘मनको देउतैले’ बोलको गीत खुमनका लागि कोशेढुङ्गा बन्यो । सो एल्बम २६ औं एल्बम थियो । ‘मनको देउतैले’ सुपर, डुपर हिट भयो । खुमनले चौतर्फी चर्चा कमाए । दाम र नाम पनि । सबैको प्रसंशाको पात्र बने । लोकदोहोरी क्षेत्रका समकक्षीहरुमा मुटुमा ढ्याङ्ग्रो बजाए । सबैको वाहीवाही पाए । खुमनले ‘लोकदोहोरी क्षेत्र खायो है आयो’ भन्ने पारे । स्यावासी, बधाई अनि सांगीतिक क्षेत्रको शुभकामना पनि । नयाँ गीतको तयारीमा रहेका अधिकारीको ‘केटी पट्याउने’ श्रृङगारिक रस र ‘निधारमा रातो टीका शिरैमा जमरा’ झ्याउरेमा आधारित गीत हुन् ।
हाई ‘डिमाण्ड’ अर्थात अत्याधिक माग भएका कलाकार खुमन
खुमन अधिकारीलाई सदाबहार गायकका रुपमा चिनिन्छन् । एक दशक देखि सफल सांगीतिक क्षेत्रमा खुमनको एक छत्र राज छ । लोक गीत होस या लोकदोहोरी । देश–विदेशमा खुमनकै चर्चा छ । भर्खरै जापानको सांगीतिक कार्यक्रमबाट फर्केका खुमन नेपालको मेला महोत्सवमा भ्याइनभ्याइ छ । मेला–महोत्सवमा खुमनको अनिवार्य माग हुन्छ । एउटै देशमा ८/९ पटक गइसकेका उनी बाँकी अमेरिका र क्यानाडामात्रै बाँकी रहेको सुनाउँछन् ।
‘मनको देउतैले’, ‘स्याङजाली झापाली’, ‘त्यो मन रुन्न हो र ?’, ‘ए काले ए काले’ लगायत दर्जनौं गीतहरू अझै पनि देश विदेशमा त्यति नै चर्चा छन् । मेलापात, मेला, पर्व, महोत्सव, रोधी घर, दोहोरी साँझमा खुमनकै गीतले पकड जमाएको छ । उनले कुनै बेला १० ओटा गीत एकछिनमा रेकर्ड गरेको इतिहास छ ।
‘हाई स्केल’ गायक
गायक अधिकारीको अर्को महत्वपूर्ण परिचय हो ‘हाई स्केल’का गीत गाउने क्षमता । स्वरमै सरस्वतीको बास पाइन्छ । पुरुषोत्तम न्यौपाने र राजु परियार पछि ‘हाई स्केल’ गाउन सक्ने एक मात्र गायक पनि हो । ‘जोर शंख फुकेर’ ‘स्याङजाली झापाली’, ‘त्यो मन रुन्न हो र ?’, ‘ए काले ए काले’, ‘सिलाई दिउला भोटो’ ‘देख्न मन लाको छैन र ?’, लगायत दर्जनौँ हाई स्केलका गीतहरु सुपर डुपर हीट भए । अधिकारीका परिश्रमिक पनि ‘हाई स्केल’ कै छन् । न्यूनतम् ४० हजार देखि एक लाख रुपैया सम्म परिश्रमिक लिन्छन् । उनी महङ्गा कलाकारको सूचीमा पर्दछन ।
पञ्चेबाजा र तीजगीतका गायक
खुमन लोकवाङ्मयका भर्सटायल गायक हुन् । आँसु गायक भनेर पनि चिनिन्छन् । अवस्था अनुसार गीत गाउन सक्ने क्षमताका खानी अधिकारी गीतमै रुवाउन, हँसाउन र उर्फान सक्छन् । लोकगीत, लोकदोहोरी जति गाएका छन् पञ्चेबाजा र तीजका गीतहरु पनि । ‘नभन के गरम’, ‘उमेर भाछैन’, ‘माइतीको माया’, ‘भीरैमा चढ्यो माली गाई’ लगायत दर्जनौं पञ्चेबाजाका गीतहरू गाएका छन् । ‘नभन के गरम’ २०६५ सालमा पहिलो रेकर्ड भएको पञ्चेबाजा गीत हो । उक्त गीतले नेपाली सांगीतिक बजारमा पञ्चेबाजालाई लोकगीतमा प्रवेश गराउन महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको पाइन्छ ।
‘अब त मैले नि झुम्का लगाउँछु’, ‘आज त भेट्न आउदिन है कालु’, ‘ऊँ शिव शंकर भोला’, ‘ब्लड प्रेसर हाइ’, ‘भँगेरी चरीले’, ‘नदी हे सली सली’, ‘सितारा बाटेको डोरी’ लगायत करिब पाँच दर्जन गीत गाइसकेका छन् । ‘अब त मैले नि झुम्का लगाउछु’ उनको पहिलो तीज गीत हो । सो गीत २०६५ मा रेकर्ड भएको हो । ‘नदी हे सली सली’, र ‘सितारा बाटेको डोरी’ यो वर्षको चर्चित तीज गीत हुन् ।
गायक खुमन अधिकारीका गुरु सर्जक राजकुमार बगर हुन्। उनले गाएका ‘मनको देउतैले’ बोलको गीतको सर्जक राजकुमार बगर हुन् । मञ्जिल मोहन, पुरुषोत्तम न्यौपाने, शर्मिला गुरुङ, बिमलराज क्षेत्रीलाई प्रेरणाको श्रोत हुन् । उनी सम्झन्छन् ‘राजकुमार दाईले ‘मनको देउतैले’ गीत खुमनले गाउँन सक्छ, खुमनलाई दिनुपर्छ । गाउन लगाउनु पर्छ । भनेर गीत दिनु भएको हो । जुन गीत मेरो जीवनको महत्वपूर्ण गीत हो ।
पछिल्लो समय जसको प्रतिभा छन् तिनै कलाकारहरू मात्र बाँचेका छन् । आफूसँग सिर्जना छैन भने पछि परेका छन् । ‘अहिले कस्तो स्वर, कस्तो कलाकार भनेर छुट्याउन गाह्रो छ,’ उनले भने । अहिले श्रृङगारिक रसका सिर्जना अलि बढी हुन थालेका छन् । मौलिक भन्दा छाडापन र आफ्नापनले केही विकृति भएको स्वीकार्छन् ।
खुमनको दृष्टिकोणमा लोकदोहोरी भनेको ‘लोकले बुझ्ने गीत हो । यसमा सवाल जवाफ गरेर गाइएको हुन्छ । यसमा सरल लय, भाका, शब्द, संगीत र प्रस्तुति हुन्छन् । सामान्य रुपमा हाम्रा मौलिक बाजाहरू बजाएका हुन्छन् । सारङ्गी, बाँसुरी, सहनाई, मादल बजाएर सरल संगीतको रुपमा हुन्छ । गाउँ गाउँमा घन्किरहेका, जुनसुकै प्राणीहरुले सुनेर आनन्द लिने संगीत नै लोकगीत हो । साना बच्चा देखि बुढापाकाहरुले बुझ्ने गीत नै लोकगीत हुने उनी बताउँछन् ।
धैर्यता, संघर्षको परिणाम सकारात्मक आउने बताउने अधिकारी जुनसुकै क्षेत्रमा पनि सम्बन्धित विषयको ज्ञान हुन आवश्यक ठान्छन् । पछिल्लो समयमा केही कलाकारहरू संगीतको आधारभूत ज्ञान र सीप नभईकन हाम फाल्नुले दुवैको विषय अन्योलमा परेको उनी बताउँछन् । आफ्नो मुल्याङकन आफै गरेर मात्र अगाडि बढ्न जरुरी रहेको उनको धारण छ ।
उनले थपे, ‘मेरो स्वरको रेन्ज कहाँ सम्म हो, कसरी अगाडि बढ्दा राम्रो हुन्छ । स्वरलाई निखरपन ल्याउन साधना जरुर हो या होइन सिक्नु र जान्नु अपरिहार्य छ ।’ स्टेजमा गाउँदा र रेकर्डिङ स्टुडियो गाउनु फरक हुने भन्दै विशेष ज्ञानको कमीले हाई रेन्ज गाउने गायकहरू नजन्मेका होइन की भन्ने उनको तर्क छ ।
मोहन गुरुङ
नेपालबहस डटकमका सह–सम्पादक मोहन गुरुङ एक दशकदेखि नेपाली पत्रकारितामा क्रियाशील छन् । स्याङजा दृष्टि साप्ताहिकबाट पत्रकारिता सुरु गरेका गुरुङले अकला आवाज साप्ताहिक, रेडियो वालिङ, सौर्य न्युज र नागरिक दैनिकमा काम गरिसकेका छन् । भ्रष्टाचार, अनियमितता, विकृति एवं विसंगतिका विरुद्ध तिखो कलम चलाउने गुरुङ आम सञ्चार तथा पत्रकारितामा स्नातकोत्तर हुन् ।
लेखकबाट थपसास्तीमा छन् निसेलढोरवासी
असार २, २०८१ आइतबार
त्रिपाठीको कुलपूजामा प्राज्ञ डा. जगमान गुरुङ प्रमुख अतिथि
असार २, २०८१ आइतबार
जापानमा २ महिने "लेक हामाना हानाहाको पुष्प मेला २०२४" सम्पन्न
असार १, २०८१ शनिबार
त्रिपाठीको कुलपूजामा प्राज्ञ डा. जगमान गुरुङ प्रमुख अतिथि
विनोद त्रिपाठी
असार २, २०८१ आइतबार
नेपालले टी- २० विश्वकप अन्तर्गत भोलि बिहान दक्षिण अफ्रिकासँग खेल्दै
नेपालबहस संवाददाता
जेठ ३२, २०८१ शुक्रबार
त्रिपाठीको कुलपूजामा प्राज्ञ डा. जगमान गुरुङ प्रमुख अतिथि
असार २, २०८१ आइतबार
आज यी चार प्रदेशमा चट्याङसहित वर्षा हुने
असार २, २०८१ आइतबार
बंगालदेशविरुद्ध नेपालको शानदार बलिङ, पावर प्लेमा ४ विकेट लियो
असार ३, २०८१ सोमबार
राष्ट्रपति पौडेलले गरे जलवायुसम्बन्धी अनुसन्धान केन्द्रहरूको अवलोकन
असार २, २०८१ आइतबार
राष्ट्रिय महाधिवेशनले संघीयता विरोधीलाई जवाफ दिएको छः अध्यक्ष यादव
असार २, २०८१ आइतबार
मापदण्ड पुगेका क्रसर उद्योग नवीकरण र सञ्चालनको वातावरण बनाउन सरकारसँग माग
असार २, २०८१ आइतबार
ललितपुर महानगरको पुँजीगत खर्च ६१ प्रतिशत
असार २, २०८१ आइतबार
पञ्चकोटको विश्वशान्ति कलश निर्माणका लागि ७ करोड संकलन
असार २, २०८१ आइतबार