के तपाई फिट रहन प्रोटिन पाउडर खानुहुन्छ ? होसियार

३१ वैशाख, काठमाडाैं । जिम जाने अधिकांश युवाहरू प्रोटिन पाउडरको प्रयाेग गछर्न, तर के तपाईंलाई थाहा छ धेरै प्रोटिन पाउडर खानु स्वास्थ्यको लागि राम्रो होइन । यदि तपाईं पनि प्रोटिन पाउडर खान मन पराउनुहुन्छ र फिट रहन खानुहुन्छ भने, रोक्नुहोस्।  

एक अध्ययनले प्रोटीन पाउडर बेकार मात्र होइन स्वास्थ्यलाई पनि हानि पुर्‍याउने जनाएकाे छ। प्रोटिन पाउडर लामो समयसम्म सेवन गर्नाले हड्डी कमजोर हुनुका साथै मृगौलालाई पनि क्षति पुग्ने अध्ययनले जनाएकाे छ ।

साे अध्ययनले प्रोटिन पाउडरको फाइदाको बारेमा फैलिएको मिथकलाई पनि उजागर गरेको छ। तिनीहरूको दिशानिर्देशका अनुसार, शरीरलाई त्यति प्रोटिनको आवश्यकता पर्दैन जति मानिसहरूले सोच्छन्। उनले प्रोटिन पाउडर खाँदा मांसपेशी बलियो वा ठूलो नहुने पनि बताए ।

अहिले सम्मको अनुसन्धानले देखाएको छ कि प्रोटिन पाउडर खाँदा स्वस्थ मानिसहरूमा जिम गएर कसरत गर्दा पनि मांसपेशीमा थोरै फरक पर्छ । यति मात्र होइन, दैनिक शरीरको तौलमा १.६ ग्रामभन्दा बढी प्रोटिन खाँदा मांसपेशीलाई खासै फाइदा हुँदैन । त्यसैले सरल अर्थ भनेको प्रोटिन पाउडरको जालमा नपर्नुहोस्।

प्रोटिन पाउडर के हो थाहा छ ?
जिम जाने र तौल बढाउने प्रयास गर्ने मानिसहरूले वर्षौंदेखि प्रोटिन पाउडर प्रयोग गर्दै आएका छन्। खासगरी शाकाहारी मानिसहरूलाई यो प्रोटिन पाउडर निकै फाइदाजनक लाग्छ । यही कारणले गर्दा धेरै मानिसहरू, विशेष गरी सक्रिय जीवनशैलीको नेतृत्व गर्नेहरूले प्रोटीन पाउडर खपत गर्छन्।

प्रोटिन पाउडर एक प्रकारको सप्लिमेन्ट हो। यो पाउडर धेरै चीजहरू मिलेर बनेको हुन्छ। जस्तै अण्डा, दूध, मट्ठा वा भटमास, मटर र चामल जस्ता बिरुवाहरूबाट। कतिपय प्रोटिन पाउडरमा एकभन्दा बढी चीजबाट प्रोटिन मिसाएर प्रोटिन सप्लिमेन्टको नाममा बेचिन्छ ।

धेरै पटक यी प्रोटिन पाउडरहरूमा चिनी वा अन्य केही मीठो पदार्थहरू पनि थपिन्छन्। यस कारणले यसलाई दिनहुँ खानु उचित हुँदैन। मट्ठाबाट बनाइएका प्रोटिन पाउडरमा ब्रान्च्ड चेन एमिनो एसिड (BCAAs) धेरै मात्रामा हुन्छ। केही अनुसन्धानले सुझाव दिन्छ कि धेरै BCAAs उपभोग गर्नाले रोगहरूको जोखिम बढाउन सक्छ।

वास्तवमा, BCAAs ले मांसपेशीहरू निर्माण गर्न, मर्मत गर्न र शरीरलाई ऊर्जा प्रदान गर्न मद्दत गर्दछ, तर तिनीहरूलाई अत्यधिक मात्रामा लिँदा इन्सुलिन प्रतिरोध जस्ता समस्याहरू पनि हुन सक्छ। साथै, मस्तिष्कको काममा पनि समस्या हुन सक्छ।

ICMR ले यो पनि भनेको छ कि बजारमा उपलब्ध प्रायः प्रोटिन पाउडरहरू भटमास जस्ता चीजहरूबाट प्रोटिन प्रदान गर्दछ, तर एकै समयमा, स्वाद र मार्केटिङको लागि धेरै चिनी, मिठाई र स्वादहरू पनि थपिन्छन्। यी चिज स्वास्थ्यका लागि राम्रो होइनन् ।

प्रोटिन पाउडर केही मानिसका लागि फाइदाजनक भए पनि यसका केही बेफाइदा पनि छन् । धेरै प्रोटिन पाउडर खपत, विशेष गरी लगातार, मिर्गौला मा तनाव हुन सक्छ। मृगौलाको काम रगत सफा गर्ने हो, जसमा प्रोटिनको फोहोर पनि समावेश हुन्छ। धेरै प्रोटिन खाँदा मृगौलामा बढी भार पर्छ, जसले मृगौलालाई पनि क्षति पुर्‍याउन सक्छ। खासगरी मिर्गौलाको समस्या भएका मानिसहरूका लागि प्रोटिन पाउडर झनै हानिकारक हुन्छ।

धेरै प्रोटिन पाउडर खानु मृगौलाका लागि हानिकारक मात्र होइन, यसले शरीरमा डिहाइड्रेसन पनि हुन सक्छ। वास्तवमा, जब शरीरले प्रोटिन प्रयोग गर्छ, यूरिया नामक फोहोर उत्पादन बनाउँछ। मृगौलाले यो युरियालाई पिसाबको माध्यमबाट शरीरबाट निकाल्छ। तर अधिक युरिया बाहिर निकाल्न शरीरलाई बढी पानी चाहिन्छ। यदि तपाईंले पर्याप्त पानी पिउनुभएन भने, प्रोटिन पाउडरले निर्जलीकरण हुन सक्छ।

केही प्रोटिन पाउडरहरू, विशेष गरी मट्ठा वा केसिन प्रोटीन युक्त, पेट दुखाइ हुन सक्छ। जस्तै पेट फुल्ने, ग्यास बन्ने, पखाला वा कब्जियत। यी समस्याहरू ल्याक्टोज असहिष्णुता (दूध पचाउन कठिनाइ) वा प्रोटीनको विशेष स्रोतको एलर्जीको कारण हुन सक्छ।

प्रोटिन पाउडरले शरीरमा कस्तो प्रतिक्रिया निम्त्याउँछ ?

प्रोटिन मात्र खाँदा मांसपेशी बन्दैन
आईसीएमआर गाइडलाइन्सले यो पनि बताउँछ कि यदि तपाईले राम्रो गुणस्तरको प्रोटिन खानुभयो भने, यदि तपाईको आहारमा कार्बोहाइड्रेट र फ्याटको मात्रा सही छैन भने, शरीरले त्यो प्रोटिनलाई उचित रूपमा प्रयोग गर्न सक्दैन।

मांसपेशीहरू निर्माण गर्न, शरीरलाई ऊर्जा चाहिन्छ, जुन यसले कार्बोहाइड्रेट र बोसोबाट प्राप्त गर्दछ। जब तपाईं पर्याप्त कार्बोहाइड्रेट र फ्याट खानुहुन्न, शरीरले ऊर्जाको लागि प्रोटीन प्रयोग गर्दछ, मांसपेशिहरु निर्माण गर्न होइन।

यस बाहेक प्रोटिन खाएर मात्रै मांसपेशी बन्दैन र अरु केहि गर्दैन । यदि तपाइँ व्यायाम गर्नुहुन्न भने, यो प्रोटीन मांसपेशिहरुको निर्माण गर्न को लागी प्रयोग हुनेछैन। मांसपेशीहरू निर्माण गर्न, यो शारीरिक रूपमा सक्रिय हुन महत्त्वपूर्ण छ र विशेष गरी बल व्यायाम गर्नुहोस्। अन्यथा, कम व्यायाम गर्दा पनि मांसपेशी कमजोर हुन सक्छ।

त्यसोभए शरीरमा प्रोटिनको कमी कसरी पूरा गर्ने ?
चाहे तपाईं शाकाहारी होस् वा मांसाहारी, सन्तुलित आहारले शरीरलाई चाहिने सबै प्रोटिनहरू उपलब्ध गराउँछ। अनाज र दाल सही मात्रामा मिसाएर मात्र खाने । लगभग ३ भाग दाल एक भाग दाल वा दैनिक ३० ग्राम दालको सट्टा ८० ग्राम मासु खाएमा शरीरलाई पर्याप्त प्रोटिन प्राप्त हुन्छ। यो एक सामान्य मान्छे को लागी पर्याप्त छ। दाल शाकाहारी खानेहरूका लागि धेरै महत्त्वपूर्ण छ किनभने यसमा प्रोटीनसँगै फाइबर, भिटामिन र खनिजहरू पाइन्छ।