काठमाडौंमा मास्क पाउनै मुस्किल, मास्कको कालोबजारीदेखि सुन र लसुनको मूल्य आकासियो

♦ कुसुम विश्वकर्मा

११ फाल्गुण, काठमाडौं । चीनमा तीव्र गतिमा कोरोना भाइरसको सङ्क्रमण फैलिएपछि त्यसको प्रभाव अहिले विश्वभरि देखा परिरहेको छ । कोरोना भाइरसको आतंक फैलिने बित्तिकै सामाजिक सञ्जालदेखि चारैतिर एउटा फोटो भाइरल हुन थालेको छ, त्यो हो सर्जिकल मास्क लगाएको मानिसको चित्र ।

भाइरस संक्रमण भएपछि मास्कको प्रयोग गर्दा सुरक्षित हुने विश्वास तपाई हामी सबैलाई छ । र त्यहि भएर अहिले चीनमा भएको कोरोना भाइरसको आक्रमणपछि यस्तो मास्कको प्रयोग धेरै नै बढेको छ । सर्जिकल मास्क वातावरण प्रदुषण स्तर उच्च भएको स्थानमा पनि लगाउने गरिन्छ ।

अझै मास्कको कुरा गर्ने हो भने मानव स्वास्थ्यका लागि हानिकारक धुलो र धुवाँको सङ्क्रमणबाट बच्न पनि यसको प्रयोग हुने गरेको छ । यदि मास्कको प्रयोग नगर्ने हो भने मानिसमा रुघाखोकी, क्यान्सर, फोक्सो सम्बन्धी रोग र घाँटीको एलर्जी हुने सम्भावना अधिक हुन्छ । त्यसैले काठमाडौंको धुलो र धुँवाबाट बच्न अधिकांशले मास्कको प्रयोग गर्ने गरेका छन् ।खासगरि मोटरसाइकल चालकहरुले यसको अत्याधिक प्रयोग गर्ने गरेको देखिन्छ । राजधानी काठमाडौंको अत्याधिक धुलो र धुवाँयुक्त वातावरणमा कोरोना भाइरसको संक्रमण फैलिएपछि मास्कको प्रयोगकर्ताहरुको संख्या दुगुना बृद्धि भएको छ । केही महिना अघि प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले काठमाडौंका जनताले अब मास्क लगाउन नपर्ने गफाडीगफ चुटेपछि उनको निकै आलोचना भएको थियो ।

यता नेपाल सरकारले नोवल कोरोना भाइरसको संक्रमणको खतरालाई मध्यनजर गर्दै चीन सरकारलाई एक लाखको संख्यामा प्रोटेक्टिभ मास्क सहयोग गरेको थियो । विगतमा चीन र भारतबाट नेपाल ल्याइने गरेको मास्क अहिले चीनतर्फ नै निर्यात हुन थालेको छ । केही व्यापारीहरुले काठमाडौंका बजारबाट महंगो मुल्य तिरेर धमाधम मास्क उठाएर चीनतर्फ निर्यात गर्न थालेपछि काठमाडौंमा मास्क पाउनै मुस्किल भएको छ ।

कारोना भाइरसको आतंकले चौतर्फी पिरलीरहेको बेला काठमाडौंका केही व्यापारीहरु भने रातारात धनी हुने धुनमा मास्कको कालोबजारीमा लागेका छन् । यस्ता व्यापारीहरुले मास्कका थोक तथा खुद्रा व्यापारीहरुसँग चर्को मुल्य तिरेर मास्क उठाउने र महंगो मुल्यमा धमाधम चीनतर्फ निर्यात गर्ने गरेको पाइन्छ । आइतबार मात्रै सातदोबाटोबाट पुल्चोक आउँदा मेडिकल पसलमा मास्क किन्नको लागि करिब ७ देखि ८ वटा पसलमा मास्क सोध्दा पनि नपाएको सातदोबाटोमा बस्दै आएका विकल थापाले नेपालबहस डटकमलाई बताए । उनी कुराकानीकै क्रममा भन्छन्,बिगतमा ५ रुपैँयामा नै रोजीरोजी पाइने मास्कलाई अहिले १५ रुपैयाँ पर्छ, तै पनि आफूले खोजेको बेला पाइदैन ।

यस्तै विगत ३ बर्षदेखि बालुवाटारमा बस्दै आएकी सुष्मा पौडेल भन्छिन्, म बालुवाटरबाट नयाँ बानेश्वर आउदै गर्दा ५ देखि ६ वटा मेडिकलमा मास्क किन्न सोधे तर कही पनि मास्क पाउन सकिन । चीनमा कोरोना भाइरल फैलिएपछि सरकारले १ लाख मास्क उता पठायो तर त्यो भन्दा सयौं गुणाको संख्यामा केही व्यापारीहरुले बजारबाट चर्को मुल्य तिरेर मास्क उठाउने र चीनतर्फ निर्यात गरि करोडौं कमाउन थालेपछि हामी हानीकारक धूलो धूवाँ खान बाध्य छौँ, नेपालबहस डटकमसँगको कुराकानीमा उनले बताइन् । उनी अगाडी भन्छिन्, “मास्क पाउन मुस्किल भएको बेला १५ रुपैँया तिरेर पनि किनेकै थिए, अहिले त त्यही पनि पाउन छोडेको छ । सरकारले मास्क राखेर छैन भन्दै महंगो मुल्यमा बेच्ने थोक व्यापारी र मेहिकल संचालकलाई चाडोभन्दा चाडो कार्वाही गरोस र नागरिकको स्वास्थ्यमा ध्यान दियोस ।”

यसैबीच, काठमाडौं महानगरपालिकाले केही महिना अगाडिदेखि शुरु गरेको मास्करहित काठमाडौं अभियान अन्तरगर्त हरेक दिन रातीको ८ बजेदेखि बिहान ४ बजेसम्म बुमर सञ्चालन गरेपनि काठमाडौंका सडकमा धूलो जस्ताको तेस्तै रहेको छ । नागरिक त्यहि धूलो खाँदै हरेक दिन बिहान मनिङवाकमा निस्कन्छन् भने दिउँसो मोटरसाइकल र पैदल हिडने गरेका छन् ।

नेपालमा अहिलेसम्म केवल एक जनामा मात्र कोभिड–१९ अर्थात् कोरोना भाइरसको सङ्क्रमण भएको पुष्टि भएको छ । चीनमा सङ्क्रमण फैलिएपछि धेरै नेपालीहरू स्वदेश फर्किएका छन् । वुहानबाट उद्धार गरेर ल्याइएका १७५ जना अहिले पनि भक्तपुरको खरिपाटीस्थित क्वारेन्टाइनमा राखिएका छन् ।

नेपाल आउने चिनियाँ पर्यटकको सङ्ख्या घट्दा नेपाल भ्रमण बर्ष २०२० मनाइरहेको नेपाली अर्थतन्त्र विभिन्न किसिमले प्रभावित हुने देखिएको छ । त्यसबाहेक चीनमा फैलिएको सङ्क्रमणका कारण नेपालमा सुनदेखि लसुनसम्म महँगो भएको छ ।

सुन जस्तै लसुनको भाउ बढ्यो

चीनमा फैलिएको कोरोनाभाइरस प्रकोपले नेपालको अर्थतन्त्रमा पार्ने व्यापक असर बुझ्न दुईवटा मात्रै सामग्रीको अध्ययन गरेपनि पुग्ने देखिन्छ । तरकारीमा लसुन अनि सांस्कृतिक रुपमा विशेष महत्व राख्ने बहुमूल्य धातु सुन दुवैको मूल्यमा यसको असर परेको छ ।

कालीमाटी फलफूल तथा तरकारी बजार विकास बोर्डको तथ्याङ्कले डेढ महिनामा चीनबाट आयातीत लसुनको मूल्य अढाईगुनाले बढेको देखाउँछ । केही समयअगाडि भारतले निकासीमा लगाएको प्रतिबन्धका कारण प्याज महँगो भएको बताइएको थियो भने अहिले चीनका कारण लसुन महँगो भएको भनिएको छ । नयाँ वर्ष लाग्दा सुकेको चिनियाँ लसुनको भाउ प्रतिकिलो २४० रुपैयाँ थियो भने अहिले त्यसको भाउ बढेर प्रतिकिलो ६०० रुपैयाँ भन्दा बढी पुगेको छ । अझ स्थानीय तरकारी बजारमा त त्यति मूल्यमा पाउन पनि मुस्किल भएको बताइन्छ ।

दैनिक थोक मूल्य विवरण
फागुन  ११, २०७६
कृषि उपज	ईकाइ	न्यूनतम	अधिकतम	औसत
गोलभेडा ठूलो(नेपाली)	के.जी.	४५	५०	४८
ठूलो गोलभेडा(भारतीय)	केजी	४५	५०	४८
गोलभेडा सानो	के.जी.	१५	२०	१८
गोलभेडा सानो(टनेल)	के जी	१५	२०	१८
गोलभेडा सानो(भारतीय)	के जी	२०	२५	२२
गोलभेडा सानो(तराई)	के जी	१५	२०	१८
अालु रातो	के.जी.	३२	३४	३३
आलु रातो(भारतीय)	के जी	३०	३२	३१
प्याज सुकेको भारतीय	के.जी.	७०	७२	७१
गाजर(लोकल)	के.जी.	३०	३५	३३
गाजर(तराई)	केजी	२०	२५	२२
बन्दा(लोकल)	के.जी.	२५	३०	२८
बन्दा(तराई)	केजी	२०	२५	२२
बन्दा(नरिवल)	केजी	२०	२५	२२
काउली स्थानिय	के.जी.	१०	२०	१५
स्थानीय काउली(ज्यापु)	केजी	२५	३०	२८
मूला सेतो(लोकल)	के.जी.	१०	१५	१२
सेतो मूला(हाइब्रीड)	केजी	१२	२०	१६
भन्टा लाम्चो	के.जी.	५५	६०	५८
भन्टा डल्लो	के.जी.	५०	५५	५२
मटरकोशा	के.जी.	५०	६०	५५
घिउ सिमी(लोकल)	के.जी.	७०	७५	७२
घिउ सिमी(हाइब्रीड)	केजी	७०	७५	७२
टाटे सिमी	के.जी.	४०	४५	४२
तितो करेला	के.जी.	१३०	१४०	१३५
लौका	के.जी.	४५	५०	४८
फर्सी पाकेको	के.जी.	४५	५०	४८
फर्सी हरियो(लाम्चो)	के.जी.	२०	२५	२२
हरियो फर्सी(डल्लो)	केजी	३०	४०	३५
भिण्डी	के.जी.	७५	८०	७८
पिंडालू	के.जी.	४५	५०	४८
स्कूस	के.जी.	३५	४०	३८
रायो साग	के.जी.	१५	२०	१८
पालूगो साग	के.जी.	२५	३०	२८
चमसूरको साग	के.जी.	२५	३०	२८
तोरीको साग	के.जी.	२५	३०	२८
मेथीको साग	के.जी.	२५	३०	२८
प्याज हरियो	के.जी.	१००	११०	१०५
बकूला	के.जी.	९०	९५	९२
तरुल	के.जी.	७५	८०	७८
च्याउ(कन्य)	के.जी.	५०	६०	५५
च्याउ(डल्ले)	के जी	२७०	२८०	२७५
ब्रोकाउली	के.जी.	४०	४५	४२
चुकुन्दर	के.जी.	७०	८०	७५
जिरीको साग	के.जी.	६०	७०	६५
ग्याठ कोबी	के.जी.	३५	४०	३८
सेलरी	के.जी.	४२०	४३०	४२५
पार्सले	के.जी.	४२०	४३०	४२५
सौफको साग	के.जी.	२५	३०	२८
पुदीना	के.जी.	२७०	२८०	२७५
गान्टे मूला	के.जी.	२५	३०	२८
इमली	के.जी.	१३०	१४०	१३५
तामा	के.जी.	११०	१२०	११५
तोफु	के.जी.	९०	१००	९५
गुन्दुक	के.जी.	२७०	२८०	२७५
स्याउ(झोले)	के.जी.	११०	१२०	११५
केरा	दर्जन	८०	९०	८५
कागती	के.जी.	११०	१६०	१२८
अनार	के.जी.	१३०	१४०	१३५
अंगुर(हरियो)	के.जी.	९०	१००	९५
अंगुर(कालो)	केजी	१४०	१५०	१४५
सुन्तला(भारतीय)	केजी	६५	७०	६८
तरबुजा(हरियो)	के.जी.	५०	५५	५३
मौसम	के.जी.	१४०	१५०	१४५
भुर्इ कटहर	प्रति गोटा	११०	१२०	११५
काक्रो(हाइब्रीड)	के जी	२०	३०	२५
रुख कटहर	के.जी.	७०	८०	७५
नासपाती(चाइनिज)	केजी	१४०	१५०	१४५
मेवा(भारतीय)	केजी	११०	१२०	११५
लप्सी	के.जी.	१००	११०	१०५
अदुवा	के.जी.	११०	१२०	११५
खु्र्सानी सुकेको	के.जी.	३९०	४००	३९५
खु्र्सानी हरियो	के.जी.	७५	८०	७८
खुर्सानी हरियो(बुलेट)	के जी	७५	८०	७८
भेडे खु्र्सानी	के.जी.	५०	६०	५५
लसुन हरियो	के.जी.	११०	१२०	११५
हरियो धनिया	के.जी.	६०	७०	६५
लसुन सुकेको चाइनिज	के.जी.	४३०	४४०	४३५
लसुन सुकेको नेपाली	के.जी.	३००	३१०	३०५
ताजा माछा(रहु)	के जी	२८५	२९०	२८८
ताजा माछा(बचुवा)	के जी	२३०	२३५	२३३
ताजा माछा(छडी)	के जी	२३०	२३५	२३३
ताजा माछा(म‌ंुगरी)	के जी	२४५	२५०	२४८

सुनको मुल्यको समीक्षा गर्दा कोरोना भाइरसले चीनको अर्थतन्त्र र व्यापारमा पर्ने सक्ने प्रभावको आंकलन गर्दै अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा सुरक्षित लगानीको खोजीमा रहेका लगानीकर्ताका कारण बढेको सुनको मागका बीच यसको भाउ बिहीवार सात वर्षयताकै उच्च बिन्दुमा पुग्यो । अन्तर्रा्ष्ट्रिय बजारमा जनवरी १ देखि अहिलेसम्म आइपुग्दा प्रतिआउन्स १२५ अमेरिकी डलर बढिसकेको छ । नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासंघका अनुसार जनवरी १ मा प्रतितोला ७३,५०० रुपैयाँमा बिक्री भईरहेको सुन शुक्रवार ७८,१०० रुपैयाँ पुग्यो ।

सोही अवधिमा चाँदीको भाउ प्रतितोला ८९० बाट ९१५ रुपैयाँ पुगेको छ । केही महिनाअघि अमेरिका र इरानबीच तनाव चुलिँदा पनि नेपाली बजारमा सुनको भाउ बढेको थियो । अन्तर्राष्ट्रिय विश्लेषकहरूले कोरोना भाइरसको समस्याबारे समाचारमाध्यममा शीर्ष स्थान पाउन्जेल सुनको भाउ नघट्ने अनुमान गरिरहेका छन् ।