चौबाटोमा उभिएको एमाले र नेतृत्वको चरित्र

शान्तिपूर्ण सहअस्तित्व, राज्यका काइदा–कानुन, न्यूनतम राजनीतिक नैतिकता र प्राकृतिक आचारसंहिता समेत पालना नगरेर नेतृत्वले आफ्नै अहंकार र अराजकतावादी शैलीलाई विधान मानेर चल्यो भने त्यसको दुर्गति के हुन्छ भन्ने उदाहरणका लागि आजको नेकपा (एमाले) ज्वलन्त र जिवन्त रुपमा प्रस्तुत छ ।

२०७४ मा तिनै तहको निर्वाचन परिणाम हेरेपछि मुलुकका सबै राजनीतिक तथा सामाजिक शक्तिहरूले निष्कर्ष बनाएका थिए– कम्तिमा २०७९ सालसम्मको पाँच वर्षे कार्यकाल एमाले र माओववादी मिलेको ने.क.पा. को हो । बीचमा अरुले इच्छा गर्नु एक्काइसौं शताब्दीको मूर्खता हो ।

तर तीन वर्षमै पासा पल्टियो । पार्टीको अध्यक्ष र मुलुकको प्रधानमन्त्रीको जिम्मेवारी बोकेका खड्गप्रसाद ओलीले आफू आजीवन सत्तामा बसिरहने एकोहोरो र अहंकारी सोच लिँदा आफ्नो कुर्सीका फल्ट्लाईन कहाँकहाँ छन्, त्यसको जाँच गरेनन् । पार्टीभित्र मात्र सहअस्तित्व र सबैलाई समान अवसर दिने, लोकतन्त्रलाई प्रणालीको रुपमा विकसित गर्ने र सन्तुलन मिलाउने काम गरेको भए यो दुष्परिणाम देख्नु पर्दैनथ्यो र आफ्ना मूर्खताको दोष अरुलाई भिराउने बौलठ्ठी बकवास ओकलिरहनै पर्दैनथ्यो ।

हुन त एमाले अध्यक्ष खड्ग ओलीले पार्टीको सर्बोच्च पद पाउने नवौं महाधिवेशनमा भएका केही आश्चर्यजनक क्रियाकलापले नै अबका दिनमा सहज वातावरण बन्ला भन्नेमा आशंका र प्रश्न उठिसकेकै थियो । खुला राजनीतिमा आएपछि पाँचौ पटक भएको एमालेको नवौँ महाधिवेशनको हलबाहिर आफ्नै ‘कार्यकर्ता’ ले एमालेको झन्डा र ब्यानर च्यातेको र महाधिवेशनका लागि आएका भारतीय पाहुनालाई पानीको बोतलले हानेको जस्ता हर्कतहरू देखा परे ।

१० वर्षभित्रमा विकासशील मुलुक र ३५ वर्षभित्रमा नेपाललाई विकसित मुलुकको दाँजोमा पु¥याउने त्यो महाधिवेशनको लक्ष्य र प्रतिबद्धता आज त्यसकै अध्यक्ष ओलीले सम्झेका होलान्, शंकै छ । महाधिवेशन हेर्न पाइएन भनेर आफ्नै पार्टीको झन्डा जलाउनेहरूको हुल भएको पार्टीमा यस्ता घोषणा र प्रतिबद्धताको के अर्थ रहन्छ र ! देश त प्रतिबद्धताले होइन, आचरण र सद्ब्यवहारले बन्छ । ओलीको तीन वर्षे कार्यकालले पनि सो पार्टीका सचेत कार्यकर्ताहरूलाई रियलाईज गराईसकेको होला, हामी कस्तो नेतृत्वको मातहतमा रात र दिनलाई एउटै बनाएर कुदिरहेका छौं ।

कङ्गालीहरूको वस्तीको बजारमा हँसिया हथौडाको लालसिक्का चलुन्जेल र गरिबी बाँड्न पाउन्जेल एमाले पनि कम्युनिष्ट पार्टी नै भइरहला, भलै उसले कहिले अमेरिकी राजदूत आफ्नो पार्टी कार्यालयमा आउँदा माक्र्स, एङ्गेल्स, लेनिनहरूका भित्ते तस्बीर झिकेर लुकाएर राजदुतलाई एमाले पनि लोकतान्त्रिक र लोकतन्त्रवादी पार्टी हो भनेर मनाउन खोजिएको किन नहोस् ।

बाबुराम भट्टराईलेझैँ एमालेलाई ‘तेस्रोलिङ्गी पार्टी’ भनेर मजा लिनु पनि छैन । किनकि ‘पहिलोलिङ्गी पार्टी’ भनिएकाहरूको पुरुषार्थ र पौरख जनताले चाख्न पाएका छन् । अतिवादी माओवादी र सतीवादी एमाले नेपाली राजनीतिमा ‘वामपन्थी’ खिताब पहिरेर जनतालाई ब्लाकमेलिङ्ग गरिररहेका छन् । कम्युनिष्ट नेता मोहनक्रिम सिंहले भनेजस्तो, “हिजोको माओवादी आजको एमाले हो र आजको माओवादी भोलीको एमाले हो ।” कम्युनिष्टरूमा रुपान्तरणको रुप सबै कम्युनिष्टको उस्तै रहेछ । त्यसैगरी आजका प्रचण्ड हिजोका ‘विप्लब’ हुन्, आजका बिप्लब अबका प्रचण्ड हुन् । आफूलाई पत्याएका जनसमुदायलाई थाङ्नामा सुताएपछि विजयी मानसिकता बनाउनु नै कम्युनिस्टहरूको आधारभूत चरित्र हो ।

कम्युनिष्ट शक्ति, खासगरी माओवादीको प्रसंगमा वामपन्थी समाजशास्त्री चैतन्य मिश्रले भनेको यो सटीक टिप्पणीले एमालेलगायत कम्युनिष्ट पार्टीहरूको साझा प्रवृत्तिलाई बुझ्न सजिलो होला, “….एक आन्दोलन, एक जनयुद्धले नेपाली युवाले बुझेको क्रान्तिको सपना पूरा गर्छु भन्नु पागलपन मात्रै हो ।….आजको युगमा जबरजस्ती राजनीति हत्याउँछु र एउटा पार्टीको प्राधिकार स्थापना गर्छु भन्ने झनै नसुहाउने कुरा हो । ….राजमार्ग नबनाउने, बतासे कुरा गर्ने र कार्यकर्ताको चेतनालाई सँधै अमूर्त शब्दावलीमा जकड्याइराख्ने नेपाली कम्युनिष्ट नेताहरूको पुरानै प्रवृत्ति हो ।….मलाई त लाग्छ, सन् १९६० पछिका कुनै पुस्तक र दस्तावेज यी नेताहरूले पढेकै छैनन् ।”

एमाले ‘जनताको बहुदलीय जनवाद’ (जबज) को माला जपिरहेको छ । उसले आफ्नो पार्टीको पुच्छरको नाम पनि ‘जबज’ नै राख्ने र ‘नेकपा (जबज)’ हुने सम्भावनामा बहस पनि चलेकै हो । पार्टीको नामका पछाडि पुच्छरे नाम जोेड्ने चलन नेपालमा भन्दा बढी कहीँ नहोला । ‘एउटै देशमा दुईटा कम्युनिष्ट पार्टी अस्तित्वमा रहन सक्दैनन्’ भन्ने मान्यताको नारा फलाक्दै माओवादी खुला राजनीतिमा आएको हो । लोकतान्त्रिक राजनीतिक संस्कृतिमा मात्र धेरैवटा दलहरू भएमा अंकुशहरूको सन्तुलनमा त्यो व्यवस्था चल्छ । एकदलीय संस्कारले एउटा बाहेक अर्को कम्युनिष्ट पार्टीलाई पनि सहँदैन । तर एमालेबाहेक ठूला माओवादी नै दुईटा छन् ‘चल्ला माओवादी’ को गिन्ती छोडौँ ।

त्यसैले यहाँ कम्युनिष्ट भोटबैँकको लुछातानीले चुनाबी राजनीतिका अनेक परिदृश्य देखाउँछ । त्यो के भने एमाले मोटायो भने माओवादी दुब्लाउँछ, माओवादी मोटायो भने एमाले दुब्लाउँछ । यस्तो उल्टो सम्बन्धको स्थिति एमाले माओवादी सबैले बुझेका छन् । एमाले र माओवादी पालैपालो दुब्लाउने र मोटाउने चलन बसेको जस्तो परिप्रेक्ष्यमा मोटाएको एमाले विकासका सपनाको उधारो ब्यापार गर्दैछ, मानौँ उ यसअघि सत्तामा गएकै छैन ।

वास्तबमा जनताका नजरमा एमाले राम्ररी ‘टेस्टेड’ पार्टी र ‘स्पेन्ट फोर्स्’ हो । उ आफ्नो स्वार्थसिद्धिको लागि जुनसुकै शक्तिसँग पनि हात मिलाउन, गला मिलाउन र पछाडिबाट छुरा हान्न पनि तत्पर हुन्छ भन्ने विगत ३ वर्षका ओली शासनले प्रष्ट पारिसक्यो । २०४७ पछिको खुला राजनीति उसले यसै गर्दै गर्दैआएको छ । ०४६ सालको परिवर्तनपछि पञ्चहरूलाई दिसा खुवाउन र उनीहरूको आमसभा विथोल्न पुग्ने एमालेका कार्यकर्ता तिनै हुन्, जो हिजोसम्म एउटै पार्टीभित्र रहेका र आज दुई पक्ष वा दुईपार्टी भएका समुदायबीच ‘प्रधान शत्रु तोक्नैपर्ने’ कुसंस्कार र आपराधिक मानसिकताको निर्देनशनमा कुटाकुट र हानथापको राजनीति चलाईरहेका छन् ।

अन्त्यमा एमालेलाई एउटा प्रश्न— खुला राजनीतिमा आएको माओवादीलाई एमालेकै लाईनमा आउनु थियो भने १७ हजार मानिसको हत्या किन गरेको भनी माधवकुमार नेपालले प्रश्न गरेका थिए । एमाले काँग्रेसको बाटोमा आउनु थियो भने उसले झापा आन्दोलनका नाममा त्यत्रो बितन्डा मच्चाएको किन भनी काँँग्रेसले सोध्नसक्छ । पञ्चायतमा झैँ भ्रष्टाचार, दण्डहिनता र कुशासन मच्चाउनु थियो भने ०४६ को परिवर्तन किन ल्याइयो भनी काँग्रेसलाई पञ्चहरूले सोध्ने ठाउँ छ । सबैलाई सामन्ती संस्कार नै बोक्नुथियो भने राजतन्त्र किन फालेको भनी राजा ज्ञानेन्द्रले सोधे भने के जवाफ दिनेहो, जवाफ ठिक पारिरहे हुन्छ ।