समस्याको जञ्जालमा बौद्धिक अपांगहरु

नारायण अधिकारी
२० मंसिर, चितवन । बौद्धिक अपांगता भएका व्यक्ति र उनीहरुको परिवारको समस्या देशका तीनै तहका सरकारले सुनुवाइ नगर्दा समस्यामा पर्दै आएको गुनासो गरेका छन् । अहिले देशभर रहेका बौद्धिक अपांगता भएका व्यक्तिहरुको समस्या पहिचानदेखि हरेक समस्या समाधानमा राज्यले ध्यान दिन नसक्नु मुख्य चुनौतीका रूपमा रहेको बौद्धिक अपांगताका अभिभावकहरुले गुनासो गरेका हुन् ।

बौद्धिक अपांगता अभिभावक महासंघ नेपालको दसौँ वार्षिक साधारणसभा तथा पाँचाँै महाधिवेशनमा सहभागी हुन यहाँ आएका अभिभावकहरुले राज्यले आफूहरुको समस्याको सुनुवाइ नगर्दा अफ्ठ्यारो भएको बताएका हुन् ।

महासंघका केन्द्रीय अध्यक्ष राजु बस्नेत बौद्धिक अपांगताको पहिचानमा नै समस्या रहेको बताउँछन् । उनले भने, “देशभरि छरिएर रहेका बौद्धिक अपांगता भएका व्यक्तिहरुको पहिचानमा नै समस्या छ ।” उमेरअनुसार बौद्धिक विकास हुन नसकेका व्यक्तिहरुलाई अपांगतामा राखिएको भए पनि उनीहरुको लालनपालनमा मुख्य समस्या देखिने गरेको उनको भनाइ छ ।

उनले थपे, “सबैभन्दा जटिल अपांगता भनेको बौद्धिक अपांगता हो ।” हेर्दा हट्टाकट्टा देखिए पनि उनीहरु परिवारको सहाराबिना हिँड्डुल गर्न नसक्ने उनको भनाइ छ । राज्यले उनीहरुको उपचारका लागि आवश्यक बजेटसमेत विनियोजन गर्न नसक्दा कतिपयको अवस्था दयनीय बन्दै गएको उनले बताए । उनले भने, “मासिक पाँचदेखि सात हजारको औषधि खुवाउनुपर्ने हुन्छ । तर राज्यले अपांगता भएका व्यक्तिहरुलाई दुई हजारदेखि चार हजारसम्म मात्रै सहयोग गर्दै आएको छ, यो रकमले औषधि खुवाउने कि उसको लालनपालनमा खर्च गर्ने ?”, उनले दुःखेसो पाखे । उनीहरुका लागि राज्यले व्यक्तिगत सहयोगीको व्यवस्था गर्नुपर्ने उनको भनाइ थियो ।

महासंघका महासचिव रामनारायण श्रेष्ठले राष्ट्रिय जनगणनाले समेत बौद्धिक अपांगता भएका व्यक्तिहरुलाई पछाडि पारेको भन्दै गुनासो गरे । शिक्षा, स्वास्थ्य जस्ता आधारभूत आवश्यकताबाट समेत उनीहरु वञ्चित बन्दा अभिभावकको मन खिन्न हुने गरेको उनले बताए । उनीहरुका लागि स्रोत कक्षाको सञ्चालन, छुट्टै शिक्षकको व्यवस्था, विद्यालयको व्यवस्था, खेलकुद जस्ता महत्वपूर्ण कामहरु राज्यले गर्न सके अभिभावकहरुले राहत पाउने उनको भनाइ थियो ।

पर्वतबाट आएका गणेश सुवेदीकी १३ वर्षीया छोरीमा बौद्धिक अपांगता देखिएको छ । जन्मँदा राम्रो भए पनि पछि आएर यो समस्या देखिएको उनको भनाइ छ । परिवारमा यो समस्या भएको सदस्य भएपछि रोजगारीसमेत छोडेर बस्नुपरेको उनको गुनासो छ । उनले भने, “नजिकैको सहकारीमा श्रीमतीको रोजगारी थियो । परिवार जेनतेन चलेको थियो । तर अहिले रोजगारी पनि छोड्नु प¥यो ।” छोरी हेर्नका लागि नै भनेर घर बस्नुपरेको उनको गुनासो थियो । राज्यले दिवा हेरचाह केन्द्रको व्यवस्था गर्न सके परिवारले केही गरेर खानसक्ने उनले बताए ।

सप्तरीको राजविराज नगरपालिका–३ का जगदीशप्रसाद आर्यालले ३४ वर्षीया छोरीको हेरचाह गर्दै दिन बिताउने गरेको गुनासो गरे । उनकी जेठी छोरीमा यो समस्या देखिएपछि आफ्नो कामधन्दा छोडेर छोरीको हेरचाह गर्नुपरेको उनले बताए । उनले भने, “अब त परिवारको भन्दा पनि समाजको काम गरौँ भन्ने समय आयो तर छोरी हेरेर बस्नुपरेको छ ।” छोरी हेर्नका लागि राज्यले एकजना व्यक्तिको व्यवस्था वा दिवा हेरचाह केन्द्र स्थापना गरिदए सहज हुने उनको भनाइ थियो ।

बौद्धिक अपांगता अभिभावक महासंघका सदस्य संस्थाहरुले अहिले देशभर २१ स्थानमा दिवा हेरचाह केन्द्र सञ्चालनमा ल्याएका छन् । यसलाई अभिभावकहरुले नै चलाउँदै आएका छन् । उनीहरुले नै व्यवस्थापन गर्दै आएका छन् । विसं २०६८ को जनगणनमा बौद्धिक अपांगता भएका व्यक्तिहरु १४ हजार ८८८ रहेको जनाइएको भए पनि त्यसभन्दा धेरै बौद्धिक अपांगता रहेको महासंघको दाबी छ ।