अर्गलका मगर समुदाय सिस्नो खोसेर कुलपूजा गर्न व्यस्त
सरला बैजु
मंसिर २२, २०७८ बुधबार १८:७:४९
२२ मंसिर, बागलुङ । ताराखोला गाउँपालिका–२ अर्गलका रैथाने मगर समुदाय सोमबारदेखि कुलपूजामा व्यस्त छन् । कुलपूजालाई उनीहरु पुस्तैनी पर्वका रूपमा लिन्छन् । तीन दिनसम्म हर्षबढाइँ गर्छन् । अर्गलीका कुलपूजामा अनौठो परम्परा छ, सिस्नो खोस्ने । यदि त्यसलाई झिकिदिने हो भने कुलपूजा अपुरो हुन्छ । पहिलो दिन कुल (समाज) घरमा भेला भएर गाउँलेहरु पूजापाठ गर्छन् । दोस्रो दिन सिस्नो खोस्छन्, त्यसपछि नचरीसहित पर्व सकिन्छ ।
मगरजनले कुलपूजामा छोरी, ज्वाइँचेला र आफन्तलाई निम्ता गरी मिठोमसिनो खुवाउँछन् । एकापसमा खुशी साट्छन्, रमाउँछन् । त्यस पर्वमा कुलसँगै भूमि र प्रकृति पूजा पनि हुन्छ । कूलपितृको उद्धार, मानवजातिको भलोका निमित्त अर्चना हुन्छ ।
रोगव्याधी नलागोस्, अन्नबाली सप्रियोस् भन्ने कामना गरिन्छ । सिस्नो खोस्ने परम्परालाई युवायुवतीबीच भेटघाट हुने, आत्मियता बाँड्ने अवसरका रूपमा पनि लिइन्छ । सिस्नो खोस्दा युवायुवतीले आँटेको पुग्ने, वैवाहिक जीवन सफल हुने र परिपक्कता पनि झल्कने लोकविश्वास छ ।
कुलपितृका नाममा बलि चढाइएको सुँगुरलाई सिस्नोको मुठाभित्र बाँधेर अविवाहित युवायुवतीबीच खोसाखोस गर्ने चलन रहेको स्थानीयवासी दिलबहादुर रोकामगरले बताए । एकाथरि ढ्याङ्ग्रो र झ्यालीको तालमा ‘आयो, आयो…’ भन्दै गीत गाउँछन् भने पछिपछि सुँगुरको साँप्रो राखिएको सिस्नोको मुठा बोकेका युवाहरु हुन्छन् । अर्को छेउ मौलिक वेषभूषामा सजिएर सिस्नो खोस्न तम्तायर युवतीहरु हुन्छन् ।
हातमा सिस्नो समातेका युवकहरु युवतीहरुको नजिक पुग्छन्, सिस्नोले हातमा छोइदिन्छन्, जिस्किन्छन् । युवतीहरु पनि के कम, केटा पक्षले सिस्नोमा बाँधेर ल्याएको सुँगुरको साँप्रो खोस्न होमिन्छन्, अनि सुरु हुन्छ तानातान र खोसाखोस । यो दृश्य निकै नै अनौठो र रोमाञ्चक देखिन्छ ।
युवायुवतीबीच सिस्नो खोसाखोस र ठेलमठेल चलिरहेकै हुन्छ । अन्तिममा एक पक्षले जित्छ । युवतीले जिते युवकहरुले दण्ड तिर्नुपर्ने चलन छ । जसले जिते पनि सँुगुरको मासु पछि प्रसादका रूपमा सबै मिलेर ग्रहण गर्छन् ।
“दिव्य बाह्र वर्षमा कुलपूजा गर्ने परम्परा छ”, रोकामगरले भने, “यो हाम्रो ठूलो पर्व हो, धेरै वर्षमा आउने भएकाले पनि यसको महत्व बढी छ ।” त्यहाँका सिँजाली रोकामगरहरुले १२ वर्षमा कुलपूजा गर्छन् । अरु मगर जातिमा भने थोरै वर्षको अन्तर पारेर पनि कुलपूजा गर्ने चलन छ ।
मगर भाषा तथा संस्कृति संवर्धन समितिका सचिव बिर्बलाल घर्तीमगरले मगर समुदायको कुलपूजा पुरानो संस्कृति र पद्धतिमा आधारित रहेको बताए । उनले ताराखोला–२ अर्गलबाहेक ४ तारागाउँ र २ हिलमा पनि कुलपूजामा सिस्नो खोस्ने परम्परा रहेको उल्लेख गर्नुभयो ।
तारागाउँमा हरेक दुई वर्षमा भदौ शुक्ल (उजेली पक्ष) मा सिस्नो खोस्ने पर्व मनाइन्छ । त्यो पनि कुलपूजा नै हो । पन्र्धौँ शताब्दीतिर डोल्पाको ताराभोटबाट आएका मगरका पूर्वजले सो पर्वको चलन बसालेको सचिव घर्तीमगरले बताए ।
सोही समयमा पाल्पाको अर्गलीबाट थातथलो सरी ताराखोला–२ मा आएका मगरहरुले अर्गलमा सिस्नो खोस्ने संस्कार थालेका हुन् । दुवै गाउँका रैथानेले सिस्नो खोस्ने पर्वलाई पुर्खाले छाडेर गएको नासोको रुपमा लिन्छन् । शाखापुर्खादेखि चल्ने आएको संस्कृतिका रूपमा गर्व गर्छन् ।
कुलपूजामा बुढापाका, अविवाहित युवायुवती मिलेर बाटो सफाइ गर्ने, पूजास्थलमा धामी नाच्ने, पितृ डाक्ने, तीन महिना अघि राखेको कोदोको जाँड चढाउने, खाने गरिन्छ । कुलथानमा साँढ, सुँगुर, बोका र भालेको बली दिने चलन रहेको कुल घरका सञ्जय रोकामगरले बताए ।
“हिजैदेखि कुलपूजा सुरु भएको हो, आज सिस्नो खोसिन्छ र भोलि नचरी लगाएपछि पर्व सकिन्छ”, उनले भने । सिस्नो खोस्नुपूर्व पितृ र देउताको पूजासँगै गाउँका साँध सीममा रहेको वन, बुकी, खर्क र गोठलाई गीतमार्फत सम्झने चलन छ । गुरुबा र पुजारीहरुले ढ्याङ्ग्रो बजाउँदै गीत गाउँछन् ।
पुर्खा, कुलपितृ र देवीदेउतालाई गीतबाटै घुमाएर कुल (समाज) घरमा ल्याएर राख्ने परम्परा छ । स्थानीयवासीले यो पर्वलाई कुल र भूमिपूजाका रुपमासमेत लिन्छन् । सिस्नो खोस्ने पर्वसँगै, असारे, भुस पोल्नेलगायतका पर्व ताराखोलामा प्रचलित छन् ।
भनिन्छ, ३६५ दिनमा १४५ दिन ताराखोलामा मेला, पर्व चल्छन् । मगर समुदायले आफ्नै बलबुतामा पुरानो संस्कृतिलाई धान्दै आएका छन् ।
सरला बैजु
नेपालबहस डटकमको अंग्रेजी संस्करणका साथै अनलाइन टिभी पनि सञ्चालित छ । फेसबुक र ट्वीटरमार्फत पनि हामीसँग जोडिन सकिनेछ । नेपालबहसमा प्रकाशित कुनै सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई [email protected] मा पठाउनु होला । धन्यवाद ।
लेखकबाट थपप्लाष्टिकजन्य निषेधित वस्तु प्रयोगमा रोक लगाउने तयारी
बैशाख ३१, २०८१ सोमबार
बुल्दीखोलाको स्वरुप फर्काउने प्रयास
बैशाख ३०, २०८१ आइतबार
गण्डकीको रिट न्यायाधीश अब्दुल अजीजको इजलासमा
बैशाख २८, २०८१ शुक्रबार
यस वर्ष पनि एनएमबी बैंकका शेयरधनीको हात खाली, वितरण योग्य मुनाफा ऋणात्मक
नेपालबहस संवाददाता
बैशाख ३०, २०८१ आइतबार
बजेट बनाउन अर्थमन्त्रीको टीम भन्दा गिरोह सक्रिय, करका दरमा खेल्ने प्रयास
नेपालबहस संवाददाता
बैशाख २९, २०८१ शनिबार
उडिरहेको विमानमा एयर होस्टेसलाई यात्रुले दुर्व्यवहार गरेपछि...
नेपालबहस संवाददाता
बैशाख ३०, २०८१ आइतबार
उदघाटन गरेको ९ दिन नपुग्दै हावाले भत्कायो इलाका प्रहरी कार्यालय जयनगरको पर्खाल
बैशाख ३१, २०८१ सोमबार
सुँगुरको मिर्गौला प्रत्यारोपण गरिएका रिचर्डको निधन
बैशाख ३१, २०८१ सोमबार
उपप्रधान एवं स्वास्थ्यमन्त्री उपेन्द्र यादवले दिए राजीनामा
बैशाख ३१, २०८१ सोमबार
आजको मौसम : यी ठाउँमा चट्याङ्गसहित वर्षाको सम्भावना
जेठ १, २०८१ मंगलबार
तपाईको आजको राशीफल कस्तो छ ?
जेठ १, २०८१ मंगलबार
राजनीति देश र जनताका लागि हुनुपर्छ : उपसभापति गुरुङ
बैशाख ३१, २०८१ सोमबार
ठूला सरकारी अस्पतालमा जनशक्ति थप्ने नवनियुक्त स्वास्थ्यमन्त्री यादवको निर्णय
बैशाख ३१, २०८१ सोमबार
नेपालको वित्तीय सङ्घीयता कार्यान्वयनमा मध्यम प्रगति, प्रदेश र स्थानीय तह घाटामा
बैशाख ३१, २०८१ सोमबार
धनगढी र दार्चुलामा करेन्ट लागेर दुई जना घाइते
बैशाख ३१, २०८१ सोमबार