एमालेको कमजोर भूमिकामा जनार्दनको गर्जंदो पुनरागमनः अर्थतन्त्र कति दुःखद बन्ने होला ?
भेषराज पोखरेल
साउन १७, २०७९ मंगलबार १३:२५:३३
संविधान बनेर देश स्थिर राजनीतिको बाटोमा जाला भन्ने आम अपेक्षा विफल बन्दै गएको छ । नेपालको राजनीतिमा झेल र खेल द्रुतगतिमा अगाडि बढिरहेका छन् । यही मेसोमा माओवादी केन्द्रका प्रभावशाली नेता जनार्दन शर्मा थुप्रै आरोपलाई प्राविधिक रुपमा विफल बनाएर पुनः अर्थमन्त्रीका रुपमा अर्थमन्त्रालय छिरेका छन् ।
अर्थतन्त्रका प्रायः सबै तथ्यांङक गिर्दो अवस्थामा छन् । तिनलाई उकास्न उनले ध्यान दिएनन् । अर्थतन्त्रलाई निश्चित बाटोमा हिडाउँदै विकास निमार्णलाई अघि बढाउन त चुके नै, उनीमाथि बजेट प्रस्तुत हुनु अघिल्लो दिन राति शंकास्पद व्यक्ति अर्थमन्त्रालयमा भित्राएर करका दरमा परिवर्तन गरेको गम्भीर आरोप लाग्यो । जनदवाव र मिडियाबाजीपछि बल्लतल्ल उनले राजीनामा दिए । अहिले संसदीय छानविन समितिको कमजोर प्रतिवेदनका कारण उनी पुनः अर्थमन्त्रालय छिरे ।
उनले जितेकोमा गौरव त गर्ने नै भए, अब मैले जे गर्दा पनि हुन्छ भनेर अवैध धन चोख्याउने, करका दर जथाभावी फेरबदल गर्ने, विकास रकम रकामान्तर गरेर आफ्नो लाभ र तजबिज अनुसार खर्च गर्ने होलान् ? त्यस्तै नेपालको अर्थतन्त्र कस्तो अवस्थामा पुर्याउने हो, विकासलाई कति वर्ष धकेल्ने हो ? भन्ने कुरा उनको अबको कामले देखाउनेछ । यति मात्रै होइन, आगामी निर्वाचनमा उनको पार्टी माओवादी केन्द्रलाई कुन हैसियतमा पुर्याउने हो ? अझ भन्दा गठबन्धनलाई कुन अवस्थामा पुर्याउने हो ? त्याे भविष्यले देखाउने छ ।
भन्सार विभागको तथ्यांकले अर्थतन्त्रको अवस्था कस्तो देखाउँछ ?
भन्सार विभागको तथ्यांक अनुसार आर्थिक वर्ष २०७८।०७९ मा व्यापार घाटा १७ खर्ब २० अर्ब ४१ करोड पुगेको छ । जुन नेपालको वार्षिक बजेटभन्दा बढी हो ।अघिल्लाे आर्थिक वर्ष ०७७।७८ को भन्दा २३ प्रतिशतले बढी हो । सो आर्थिक वर्षमा १३ खर्ब ९८ अर्ब ७१ करोड रुपैयाँ थियो । भन्सार विभागको तथ्यांकले आर्थिक वर्ष ०७८।७९ मा १९ खर्ब २० अर्ब ४४ करोडको वैदेशिक व्यापार भएको देखाएको छ । जुन अघिल्लो वर्षको भन्दा २४ दशमलव ७२ प्रतिशतले बढी हो । यो अवधिमा नेपालले निर्यातमा पनि वृद्धि गरेको छ तर त्यो आयातको तुलनामा अत्यन्तै न्यून छ । निर्यात ४१ दशमलव ७४ ले बढेको छ । नेपालले २ खर्ब ३ करोड रुपैयाँ बराबरका सामान निर्यात गरेको छ । प्रतिशतमा निर्यात बढे पनि परिमाणमा निर्यातको तुलनामा यो अन्यन्तै न्यून हो ।
तथांक अनुसार के देखिएको छ भने नेपालमा उत्पादन गर्न सकिने वस्तुहरु पनि ठूलो परिमाणमा आयात भइरहेका छन् । अर्को, नेपालबाट निर्यात भएका वस्तुहरु पनि नेपालमा उत्पादन नभएर विदेशबाट अर्धप्रशोधित सामान आयात गरेर नेपालमा प्रशोधन गरी निर्यात गरिएका हुन् । भटमासको कच्चा तेल, अर्धप्रशोधित पाम आयल र सूर्यमुलीको अप्रशोधित तेल आयात गरेर नेपाली उद्योगहरुले निर्यात गर्ने गरेका छन् । तथ्यांक अनुसार एक वर्षको अवधिमा ४५ अर्ब ३५ करोडको भटमासको तेल निर्यात भएको छ भने ३७ अर्ब ९४ करोडको पाम आयल निर्यात भएको छ । केही वर्ष पहिले मुख्य निर्यातक वस्तुका रुपमा रहेका ऊनी गलैंचा, तयारी पोशाक तथा जुटका कपडाको निर्यात घटेर गएको छ । आर्थिक वर्ष ०७८/७९ मा ७ अर्ब ७१ करोडको ऊनी गलैंचा निर्यात भएको छ भने ५३ अर्ब ७६ करोड रुपैयाँ बराबरको तयारी पोशाक निर्यात गरिएको छ । त्यस्तै ५ अर्ब २१ करोडका जुटका कपडा निर्यात भएका छन् भने १० अर्ब १४ करोडको सेन्थटिक यार्न निर्यात भएको छ ।
विदेशी मुद्राको सञ्चिति किन घटयो ?
विदेशी मुद्राको सञ्चिति लगातार घट्दै जानुको मुख्य कारण अत्यन्तै ठूलो मात्रामा भएको आयात हो । नेपालमा अति कम खपत हुने वस्तु पनि अत्यन्तै ठूलो मात्रामा आयात हुँदै आएका छन् । पछिल्लो समयमा विलासिताका वस्तुहरुको आयात ह्वात्तै बढेको देखिएको छ । तास, मदिराजन्य पदार्थ, सौन्दर्य सामग्रीहरु, भान्साका सामग्रीहरु, मोबाइल, महँगा टेलिभिजनहरु ठूलो मात्रामा आयात भइरहेका छन् । अलैंची, सुकमेलदेखि अवैध रुपमा ठूलो मात्रामा सुपारीसमेत भित्रिरहेको छ ।
सरकारले थोरै प्रयास गर्ने हो, अझ भन्दा सरकारले प्रतिबद्धता जनाएका वस्तु उत्पादनमा जोड दिने हो भने आयातलाई कम गर्न सकिनेमा अझ बढी आयात गर्दा विदेशी मुद्रा सञ्चिति घट्दै गएको हो । रुस र युक्रेन युद्धले अवश्य पनि मूल्य बढाएको छ, जसले गर्दा विदेशी मुद्रा आयातमा बढी खर्च भएको छ । पेट्रोलियम पदार्थको खपत बढ्दै गएको र ठूलो मात्रामा मूल्य बढेकाले पनि विदेशी मुद्राको सञ्चिति घट्न गएको हो । अझै पर्यटन क्षेत्र पूर्णरुपमा पुरानो अवस्थामा नआउँदा पनि विदेशी मुद्राकाे आय कम हुन गयो ।
सरकारले अर्थतन्त्र सुधार्न के गर्यो त ?
अहिलेको गठबन्धन सरकारका अर्थमन्त्री जनार्दन शर्माले अर्थतन्त्र अहिलेको अवस्थामा आउनुमा पहिलेको केपी ओली सरकारलाई दोष दिन्छन् । उनले अघिल्लो सरकारले अर्थतन्त्रलाई ध्वस्त पारेकाले त्यसलाई उठाउन कठिन पर्यो भन्छन् । अर्को, शर्माले रुस, युक्रेन युद्धका कारण सामान विश्वव्यापी रुपमा आपूर्तिमा असर पर्नाले मूल्यवृद्धि भयो, जसले गर्दा महँगो पैसा तिरेर सामान आयात गर्नुपर्दा विदेशी मुद्रा सञ्चिति घट्यो भन्न उनको तर्क छ । यो आंशिक रुपमा सही हो तर सरकारले अर्थतन्त्र सुधार्न अपनाएका नीति अति सामान्य हुनु गलत हो ।
अझ दीर्घकालीन रुपमा अर्थतन्त्रलाई अझ उठ्न कठिन हुने काम गर्न प्रयास गर्नु नराम्रो हो । गाडीसहित विलासिताका दश वस्तु आयातमा रोक लगाएको छ तर आयात रोकिएको छैन । सरकारले आफैं विद्युतीय चुलो बाँडेर ग्याँसको खपत घटाउने र विद्युत् खपत बढाउने भन्यो । त्यसलाई अहिलेसम्म लागू गरेको छैन । अर्को, विद्युतीय गाडीलाई प्रोत्साहन गर्ने भन्यो तर त्यसमा लाग्ने भन्सार दर नै बढाइदियो । विद्युतीय गाडीका लागि चाहिले चार्जिंग स्टेसन बनाउनमा सरकारले चासो दिएको छैन । राष्ट्र बैंकले मौद्रिक नीतिमार्फत गाडी र घरजग्गामा दिने ऋणको व्याज बढाएको छ । राष्ट्र बैंकको मौद्रिक नीतिका कारण बैंकको व्याजमा बढोत्तरी हुने बैंकरहरुले जनाएका छन् ।
संघ र प्रदेशको निर्वाचन आउन अब धेरै समय छैन । यस्तो अवस्थामा प्राविधिक रुपमा अनेकौं उपाय अपनाएर संसदीय छानविन समितिको प्रतिवेदनबाट उन्मुक्ति पाएका शर्माले अर्थतन्त्र सुधार्न कुनै विशेष कदम चाल्ने त छैनन् नै चुनावी खर्च उठाउन कस्ता कस्ता काम गर्ने हुन् ? त्रासको विषय बन्न गएको छ । गलत व्यक्तिले गलत प्रक्रिया सुरु गर्यो भने त्यसको मूल्य जनता र राष्ट्रले चुकाउनु पर्छ ।
उनले अवैध धन भित्राउन गभर्नरमाथि नै प्रहार गरे । केही उद्योगको फाइदाका लागि आमउद्योगलाई हानी पुर्याउने गरी करका दर कायम गरे । दुई करोडभन्दा माथिको लगानीको स्रोत नखोजिने नीति लिएका छन् । जसले अवैध धनलाई चोख्याउने काम गर्नेछ तर अन्तर्राष्ट्रिय जगतको प्रतिक्रिया के हुने हो ? यो पनि नेपालका लागि गम्भीर विषय हो । शर्माका यस्ता कार्यले सरकारको नेतृत्वकर्ता नेपाली कांग्रेसको राजनीतिक भविष्यमा ठूलो असर पार्ने निश्चित छ । प्रधानमन्त्री तथा कांग्रेस र उनका नजिकका नेताहरुलाई आफ्नो राजनीति जाेगिए अरु कुनै कुराको पनि मतलब देखिन्न ।
राजनीति सिधा बाटोबाट चल्दैन, जनताले सबै हिसाबकिताब गरेर बस्छन् । यस्तो अवस्थामा कांग्रेसका निष्ठा र नीतिमा आधारित राजनीति गर्नेहरु सचेत हुनु अति आवश्यक देखिएको छ । बौद्धिक जगतले त शर्माको बारेमा आफ्नो प्रतिक्रिया दिइसकेको छ, यत्तिले मात्रै पुग्ने छैन, गलत कामको एक स्वरले विरोध गरिरहनुपर्ने आवश्यकता छ । यो प्रकरणमा प्रतिपक्षी दल एमालेको भूमिका पनि अत्यन्तै कमजोर र शंकास्पद देखियो । सायद एम अधिकारीको मोलमा मौन सहमति जानएको हो कि ? अब उसको कर्मकाण्डी विरोधको अर्थ रहने छैन ।
भेषराज पोखरेल
नेपालबहस डटकमका नियमित स्तम्भकार भेष राज पोखरेल वरिष्ठ पत्रकार हुन् । विगत २५ वर्षदेखि अर्थ राजनीतिक धारमा कलम चलाउँदै आएका पोखरेलले कान्तिपुर दैनिकमा २० वर्ष भन्दा बढी समय भाषा सम्पादकका रुपमा काम गरेका छन् । स्वतन्त्र लेखकका रुपमा समेत विभिन्न दैनिक पत्रपत्रिकाहरुमा लेखहरू लेख्दै आएका पोखरेलले दुई वर्ष नेपाल तारा डटकमको सम्पादकको रुपमा काम गरेको अनुभव पनि छ ।
लेखकबाट थपनेपाल–कोरिया सम्बन्ध सगरमाथा जस्तै उच्च होस्
जेठ १, २०८१ मंगलबार
गम्भीर मोडमा उभिँदै गरेको अर्थतन्त्र सुधार्न दलका नेताहरुको ओठे प्रतिबद्धता ?
जेठ १, २०८१ मंगलबार
आखिर कहाँबाट भयो ब्रह्माण्डको उत्पत्ति ? जहाँ केही पनि छैन, त्यहीँ सबथोक छ
बैशाख ३१, २०८१ सोमबार
यस वर्ष पनि एनएमबी बैंकका शेयरधनीको हात खाली, वितरण योग्य मुनाफा ऋणात्मक
नेपालबहस संवाददाता
बैशाख ३०, २०८१ आइतबार
उडिरहेको विमानमा एयर होस्टेसलाई यात्रुले दुर्व्यवहार गरेपछि...
नेपालबहस संवाददाता
बैशाख ३०, २०८१ आइतबार
वर्षासँगै काठमाडौंको प्रदूषण कम हुँदै, ५० औँ स्थानमा सूचीकृत
नेपालबहस संवाददाता
बैशाख ३०, २०८१ आइतबार
आखिर कहाँबाट भयो ब्रह्माण्डको उत्पत्ति ? जहाँ केही पनि छैन, त्यहीँ सबथोक छ
बैशाख ३१, २०८१ सोमबार
आज सुनको मूल्य घट्यो, कतिमा हुँदै छ कारोबार ?
जेठ १, २०८१ मंगलबार
प्रधानमन्त्री छोरी कार्यक्रम सुन्दा हाँसे सांसद
जेठ १, २०८१ मंगलबार
यस्तो छ सरकारको नीति तथा कार्यक्रम (पूर्णपाठ)
जेठ १, २०८१ मंगलबार
पर्यटन महोत्सवको अवसरमा डोको र टपरी बुन्ने प्रतियोगिता हुने
जेठ १, २०८१ मंगलबार
शिक्षकले महिनामै तलब पाउने, दलको सदस्य हुन नपाउने कानुनी व्यवस्थामा कडाई गरिने
जेठ १, २०८१ मंगलबार
विद्युतीय तारबारबाट जोगिन सूचना बोर्ड र साइरन मेसिन जडान गरिने
जेठ १, २०८१ मंगलबार