भारत र चीनको सैन्य होडबाजी: चेपुवामा नेपाल
नेपालबहस संवाददाता
पुस ९, २०७८ शुक्रबार १७:३४:१९
नेपालबहस न्युज ब्युरो
भारत र चीन आफ्नो सैनिक शक्ति र सामरिक क्षमतालाई तीब्र गतिले मजबुत पारिरहेका छन् । यसमा क्रयशक्ति अनुपात (पर्चेजिङ् पावर प्यारिटी) मा विश्वको २६ औं र कुल गार्हस्थ उत्पादन (जीडीपी) को हिसाबले ४६ औं, सैन्यशक्तिको हिसाबले विश्वको दशौं र सैनिक संख्याको आकारमा छैठौं स्थानमा रहेको आणविक शक्ति–राष्ट्र पाकिस्तान पछिपछि आईरहेको छ । क्षेप्यास्त्र प्रविधि, परमाणु अस्त्र र क्रित्रिम बौद्धिकता (आर्टिफिसिअल इन्टेलिजन्स) मा चीनले हासिल गरेको प्रगति आज पश्चिमा मुलुकहरूको लागि चिन्ताको विषय बनिरहेको देखिन्छ ।
पश्चिमा मुलुकमात्र होइन, जापान, दक्षिण कोरिया, ताईवान, भियतनाम, थाईल्याण्ड, भारत, अस्ट्रेलिया जस्ता महत्वपूर्ण मुलुकहरूमा युद्धको खतरालाई प्रतिरोध गर्ने रणनीतिक तयारी पनि सँगसँगै चलिरहेको छ । महाशक्ति राष्ट्रको ताज अमेरिकाबाट एशियाको चीनमा सर्ने प्रवल सम्भावना देखिएको छ । तर नेपालजस्ता विपन्न मुलुक शक्तिराष्ट्रको रणभूमी बन्ने खतरा त्यति नै बढिरहेको छ । शक्तिराष्ट्रहरू आपसको युद्ध आफ्नै भूमिमा होइन, तेस्रो मुलुकमा लड्ने गर्छन् ।
बजेट, सैनिक संख्या र वायु तथा नौसैनिक क्षमतामा आधारित यी अङ्कहरूबाट के पनि देखिन्छ भने कुनै काल्पनिक युद्धमा चीन विजेता बन्नेछ । हवाई शक्तिमा अमेरिका, समुद्रमा चीन र स्थल शक्तिमा रूस शक्तिशाली छन् ।
भारत सैन्य शक्तिको मामिलामा संसारको चौथो स्थानमा भएको भारतको आधिकारिक दावी छ । विभिन्न तथ्याङ्कबाट चौथो सबभन्दा बढी शक्तिशाली सेना भारतसँग भएको देखिन्छ । मिलिट्री डाईरेक्टको ‘सैन्य ताकत सूचकाङ्क’ मा चीनलाई १०० पूर्णाङ्कमा अमेरिकाभन्दा बढी अर्थात ८२ अङ्क दिईएको छ, जहाँ अमेरिकाले ७४ अङ्क पाएको देखिन्छ । सूचकाङ्कमा ६९ अङ्कका साथ रूस तेस्रो, भारत ६१ अंकका साथ चौथो र ५८ अंकका साथ फ्रान्स पाचौं स्थानमा रहेका छन् । बजेट, सैनिक संख्या र वायु तथा नौसैनिक क्षमतामा आधारित यी अङ्कहरूबाट के पनि देखिन्छ भने कुनै काल्पनिक युद्धमा चीन विजेता बन्नेछ । हवाई शक्तिमा अमेरिका, समुद्रमा चीन र स्थल शक्तिमा रूस शक्तिशाली छन् ।
अमेरिकासँग १४१४१ लड़ाकु विमान, रूससँग ४ हजार ६८२ वटा विमान र र चीन ३ हजार ५८७ विमानद्वारा हवाईयुद्धमा चोटिलो प्रहार गर्नसक्छ । साथै ५४ हजार ८६६ स्थलगत लडाकु बाहनका साथ रुस, ५० हजार ३२६ स्थल लडाकु बाहनका साथ अमेरिका, र ४१ हजार ६४१ स्थलगत लडाकु बाहनका साथ चीनलाई हराउन सक्छ । त्यसैगरी चीनसँग ४०६ सैन्य पानीजहाज, रुस २७८ जहाज, र अमेरिकासँग २०२ जहाजका साथ समुद्री लडाईं जित्नसक्छन् ।
चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङले ‘चिनियाँ जनमुक्ति सेना’ लाई आगामी १५ वर्ष (सन् २०३५) भित्रमा सम्पूर्ण रुपले आधुनिकीकरण भइसक्नुपर्ने निर्देशन जारी गरेका छन् । साथै प्रशान्त क्षेत्रीय सैनिक कमान्डलाई ‘जुनसुकै बेला युद्ध लड्नुपर्ने हुँदा युद्धको लागि सदैव तम्तयार रहन’ पनि निर्देशन दिएका छन् । निकट भविष्यमा चीनको अभिन्न अंग मानिएको ताईवानलाई ‘आवश्यकता परेमा युद्धद्वारा, भरसक शान्तिपूर्ण प्रक्रियाद्वारा’ मूख्यभूमी चीनमा समाहित गर्ने चीनको तयारी छ । चीनले भियतनाम युद्ध (१९७९) पछि युद्ध गर्नुपरेको छैन । त्यसकारण उसको पूर्ण सैन्य सामथ्र्य र लडाकूपनको परीक्षण नै भएको छैन ।
अमेरिकासँग ५,५५० त्यस्ता अस्त्र रहेको र चीनले उक्त लक्ष्य भेट्टाउन अझै लामो समय लाग्ने परमाणु शक्ति विशेषज्ञहरूको ठम्याई छ । त्यसैले आवाजको गतिभन्दा ५ गुणाले छिटो उड्ने हाइपरसोनिक क्षेप्यास्त्रहरू विकास गरेर चीनले छिटो लक्ष्य हासिल गर्न चाहिरहेको देखिन्छ ।
चीनलाई चुनौती दिन अमेरिका, बेलायत र अस्ट्रेलियाबीच सम्झौता भईसकेको छ । सन् २०२० मा बेलायतमा भएको जी–७ को बैठकले चीनलाई नियन्त्रणमा राख्ने केही रणनीतिक योजनामा सहमति भएको थियो । चीनले आफ्नो रक्षा खर्चको तथ्याङ्क औपचारिक रुपमा जति सार्वजनिक गर्छ, उसले आफ्ना सुरक्षा अङ्गलाई दिने गरेको बजेट त्योभन्दा निकै बढी हुनेगरेको अनुमान पश्चिमी राष्ट्रहरू गर्दछन् । सैन्य बजेटको बारेमा उक्त अध्ययनमा अमेरिकाको सैन्य बजेट ससारकै सबभन्दा अगाडि छ । उसले प्रत्येक वर्ष आफ्नो सेनाको लागि ७३२ अर्ब डलर खर्च गर्दछ, जब कि चीनको सैन्य बजेट २६१ अर्ब डलर र भारतको ७१ अर्ब डलर छ, जो संसारकै तेस्रो ठूलो रक्षा बजेट हो । अमेरिका पछि सैन्य क्षेत्रमा बढी खर्च गर्ने मुलुकमा चीन नै भएको विश्लेषण गरिन्छ ।
चीनले सैनिक रोबोटिक र क्षेप्यास्त्र निर्देशन प्रणालीमा आर्टिफिसिअल इन्टेलिजन्सको प्रयोग गरिरहेको हुनसक्ने सङ्केत पाईएको छ । त्यसका साथै मानवरहित हवाई र जलसाधनमा पनि आर्टिफिसिअल इन्टेलिजन्सको प्रयोग गरिएको हुनसक्छ ।
गत नोभेम्बरमा अमेरिकी रक्षा मन्त्रालयले चीनले यो दशकको अन्त्यसम्म आफ्नो परमाणु भण्डार चार गुणाले बढाउने भविष्यवाणी गरेको थियो । सन् २०३० को अन्त्यसम्म १,००० वटा परमाणु क्षमतायुक्त क्षेप्यास्त्र विकास गर्ने योजना बनाएको बताइन्छ । अमेरिकासँग ५,५५० त्यस्ता अस्त्र रहेको र चीनले उक्त लक्ष्य भेट्टाउन अझै लामो समय लाग्ने परमाणु शक्ति विशेषज्ञहरूको ठम्याई छ । त्यसैले आवाजको गतिभन्दा ५ गुणाले छिटो उड्ने हाइपरसोनिक क्षेप्यास्त्रहरू विकास गरेर चीनले छिटो लक्ष्य हासिल गर्न चाहिरहेको देखिन्छ ।
यसै वर्षको गर्मीयाममा उसले गरेका दुईवटा रकेट परीक्षणले चिनियाँ सेना उक्त अस्त्र हासिल गर्ने चरणमा रहेको बलियो अनुमान छ । हालैका वर्षमा चीनले आफ्ना परमाणु क्षमतायुक्त क्षेप्यास्त्रको सङ्ख्या बढाईरहेको निष्कर्ष छ । तर उसले यी विश्लेषण वा दावीलाई ठाडै अस्वीकार गर्दैआएको छ । हाइपरसोनिक क्षेप्यास्त्र परीक्षण गरेको पनि अस्वीकार गरेको छ । हाइपरसोनिक क्षेप्यास्त्रले एअरक्राफ्ट क्यारिअरको प्रतिरक्षालाई विशेष रूपमा अप्ठेरो बनाउँछ ।
चीन अहिले हस्तक्षेपकारी प्रविधि, त्यसमा विशेषगरि आर्टिफिसिअल इन्टेलिजन्सको प्रयोग गरी भावी सैनिक रणनीति विकास गर्न कटिबद्ध रहेको अमेरिकी रक्षा मन्त्रालय बताउँछ । चीनले सैनिक रोबोटिक र क्षेप्यास्त्र निर्देशन प्रणालीमा आर्टिफिसिअल इन्टेलिजन्सको प्रयोग गरिरहेको हुनसक्ने सङ्केत पाईएको छ । त्यसका साथै मानवरहित हवाई र जलसाधनमा पनि आर्टिफिसिअल इन्टेलिजन्सको प्रयोग गरिएको हुनसक्छ ।
अमेरिकालाई उछिन्दै चीन विश्वको सबैभन्दा ठूलो जलसेना (नेभी) ले सुसज्जित मुलुक बन्ने क्रममा छ । अहिले जलसेनाको क्षमतालाई आधार मान्दा ११ वटा एअरक्राफ्ट क्यारियर भएकोले अमेरिका चीनभन्दा धेरै अगाडि छ चीनसँग एयरक्राफ्ट क्यारियर दुईटा मात्र । अमेरिकासँग भएका शक्तिशाली युद्धपोत वा लडाकु विमान संवाहक जहाजबारे चीनले ‘साम्राज्यवादको संवाहक’ भनेर खुबै निन्दा गरेको थियो ।
आजकाल उससँग त्यस्ता दुईटा एयरक्राफ्ट हुनुलाई ‘प्रतिरक्षा व्यवस्थाको लागि’ भन्ने तर्क दिन्छ । अमेरिकासँग परमाणु क्षमतायुक्त पनडुब्बी र ठूला युद्धपोत पनि बढी छन् । सन् २०२० देखि २०४० सम्म चिनियाँ नौसेनाको जहाजको संख्या करिब ४० प्रतिशतले बढ्ने अमेरिकी जलसेनाले भविष्यवाणी गरेको छ । (एजेन्सीहरूको सहयोगमा)
नेपालबहस संवाददाता
नेपालबहस डटकमको अंग्रेजी संस्करणका साथै अनलाइन टीभी पनि सञ्चालित छ । फेसबुक र ट्वीटरमार्फत पनि हामीसँग जोडिन सकिनेछ । नेपालबहसमा प्रकाशित कुनै सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई [email protected] मा पठाउनु होला । धन्यवाद ।
लेखकबाट थपसुबोध आचार्य एक दक्ष सर्प उद्धारकर्ता ( फाेटाे फिचर )
जेठ ५, २०८१ शनिबार
विद्यार्थीविहीन विद्यालयमा चार शिक्षकलाई दिन कटाउनै मुस्किल !
जेठ ४, २०८१ शुक्रबार
नेपाली कागजबाट मासिक एक लाख आम्दानी लिँदै पासाङ
जेठ ४, २०८१ शुक्रबार
अवनतिको बाटो फेर्न लागेको राजनीति र सुरक्षा चासो
सुबोधकुमार अधिकारी
जेठ ४, २०८१ शुक्रबार
विद्यार्थी मृत फेला परेपछि आक्रोशित भिडद्वारा स्कुलमा आगलागी
नेपालबहस संवाददाता
जेठ ४, २०८१ शुक्रबार
डीआईजी बढुवाको छलाङले प्रहरीमा चरम नैराश्यता, विवादको घेरामा लामिछाने
जेठ ५, २०८१ शनिबार
ताइवानको संसदमा सांसदहरुबीच हानाहान !
जेठ ५, २०८१ शनिबार
संसदीय छानबिन समितिको टीओआर बनाउन कानून मन्त्रीको संयोजकत्वमा कार्यदल गठन
जेठ ५, २०८१ शनिबार
टीओआरबारे कार्यदलमा विवाद, सहमति नभएसम्म संसद बैठक रोक्न प्रतिपक्षको आग्रह
जेठ ६, २०८१ आइतबार
प्रिमियर लिगका अन्तिम खेल आज, उपाधिको दौडमा म्यानचेस्टर सिटी र आर्सनल
जेठ ६, २०८१ आइतबार
अफगानिस्तान बाढीमा परि ५० जनाको मृत्यु, दुई हजारभन्दा बढी घर ध्वस्त
जेठ ६, २०८१ आइतबार
सुनको मुल्य अहिलेसम्मकै उच्च, तोलामा १ लाख ४० हजारमा कारोबार
जेठ ६, २०८१ आइतबार
फिल्म ‘दान्भी’को पहिलो गीत ‘मायामा पूजा र कुन्साङको रोमान्स
जेठ ६, २०८१ आइतबार