हाम्रा बालबालिका वा बिद्यार्थीहरुले के सिकुन्
शरणकुमार अर्याल
भदौ १७, २०७९ शुक्रबार १८:२८:४०
१७ भदौ, काठमाडौं । अभिभावक र शिक्षकले आफ्ना बालबालिकाहरु असल, सरल र सफल बनुन् भन्ने चाहाना राख्नु स्वभाविक हो तर अभिभावक र शिक्षकको चाहना पुरा गर्न बालबालिकाले आफ्नो उमेर अनुसार के सिक्नु पर्दछ भन्ने विषयमा प्रर्याप्त बहस गरेको पाइदैन् । यद्यपि कहिलेकाहीँ अमेरिकी राष्ट्रपति अब्राहांम लिङ्कनले आफ्नो छोरा पढ्ने विद्यालयको प्रधानाध्यापकलाई लेखेको पत्र “मेरो छोराले के सिकोस्” र सिङ्गापुरका एउटा विद्यालयका प्रधानाध्यापकले आफ्ना अभिभावकलाई लेखेको पत्रका बारेमा सीमित क्षेत्र, समुह र व्यक्ति बीच छलफल भएको पाइन्छ । आज म १५/१६ वर्ष शिक्षा क्षेत्रमा व्यतित गरेको व्यक्तिको नाताले शिक्षक तथा अभिभावकहरुलाई संयुक्त रुपमा विद्यालयस्तरका हाम्रा बालबालिकाका वा विद्यार्थीहरुले के सिकुन् भन्ने सन्दर्भमा एउटा पत्र लेख्न गइरहेको छु ।
आदरणीय अभिभावक तथा शिक्षकज्यूहरु
बालबालिकाका लागि घर पहिलो बिद्यालय, मातापिता पहिलो गुरु हो भने बिद्यालय दोस्रो घर, शिक्षक दोस्रो अभिभावक हो भनिन्छ । अतः बालबालिकाको चौतर्फी विकासका लागि गुरु (शिक्षक) र मातापिता (अभिभावक) को संयुक्त प्रयास हुनु नितान्त आवश्यक छ । अन्यथा नेपाली उखान एक हातले ताली बज्दैन वा एकोहोरो रोटी डढ्छ भनेझैं हुने हुनाले मैले गुरु र अभिभावकलाई संयुक्त पत्र लेख्ने जमर्को गरेको हूँ ।
हाम्रा बालबालिकाका र विद्यार्थीहरुले पाठ्यक्रम अनुसार गणित विषयका अंकगणित, बिजगणित, ज्यामिती र तथ्याङ्कशास्त्र सिकुन् नै । यो भन्दा बढी गणित विषय हाम्रा दैनिक जीवनका हरेक क्रियाकलापमा प्रत्यक्ष प्रयोग हुन्छ अनि गणित बुझ्रनु भनेको जीवन बुझ्रनु पनि हो भनेर जानुन्, त्यति मात्र पनि होइन समय बलवान हुन्छ र यो सबैका लागि बराबर हुन्छ भनेर बोध गरुन् । विज्ञान तथा प्रविधि विषय पनि पाठ्यक्रममा नै समावेश भएकाले यो विषय भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, जीवविज्ञान र प्रविधिको एकीकृत रुप हो भनेर बुझ्रने मात्र होइन विज्ञानले नै हाम्रा जीवनका प्रत्येक क्रियाकलापलाई निर्देशित गरेको हुन्छ भनेर बुझुन् ।
विज्ञान विषय पढेर र बुझेर प्रकृति, वातावरण, जनावर र अन्य प्राणीलाई माया, ममता र स्नेह गर्न सिकुन् । संसारमा भैरहेको अकल्पनीय विकास विज्ञान तथा प्रविधिको कारणबाट सम्भव भएको हो भनेर विश्वास गरुन् । सामाजिक शिक्षामा भूगोल, इतिहास, राजनीतिशास्त्र र अर्थशास्त्रका बारेमा जानकारी त प्राप्त गरुन् नै सो भन्दा बढी आफ्नो माटो, भेषभूषा, रीतिरिवाज, संस्कार र संस्कृतिको संरक्षण गर्दै देशको माया गर्ने राष्ट्रियताप्रति सजग बन्न प्रेरित बनुन् । सबै नेता दुष्ट, भ्रष्ट, पदलोलपु मात्र होइन सञ्जन, निष्ठावान, त्यागी, सरल, असल र प्रजातन्त्र, गणतन्त्रका लागि प्राणको आहुती गर्ने शहिद पनि थिए र हुन्छन् भनेर बुझुन् ।
साच्चै भनुँ भने मानिस ठूलो मात्र होइन् असल, सरल र सफल हुनुपर्दछ भनेर जानुन्,सिकुन् । अन्तर्राष्ट्रिय भाषा त जानुन् तर यो भन्दा बढी आफ्नो राष्ट्रभाषा र मातृभाषाप्रति गर्व गर्ने बानी बसाल्न सिकुन् अझ भनु भने अन्तर्राष्ट्रिय भाषा नजान्दैमा हिनताबोध नगर्ने बनुन् । भाषाको अध्ययन र भाषिक सीपको विकास नेपाली, अंग्रेजी वा अन्य भाषा बोल्न मात्र होइन भाषाको शुरु प्रयोग र स्तरीय अभिव्यक्ति शिल्प र व्यवहारकुशल सीप विकासका लागि अपरिहार्य छ भनेर बुझुन् । नैतिक शिक्षा वा मानवमूल्य शिक्षामा सैद्धान्तिक दर्शनको ज्ञान प्राप्त गरुन नै त्यो भन्दा बढी दुःख सुख, खुशी र रोदनको मूल्य बुझुन् अनि अभिभावक र गुरुलाई दिने सम्मान, अशक्त कमजोर दीनदुखीलाई सहयोग गर्दा प्राप्त हुने आनन्दका बारेमा अनुभव गरुन् भलै यो बुझ्रन लामो समय लाग्न सक्ला । चित्रकला वा अन्य कला विषयमा विद्यार्थीहरुले चित्र कोर्न त जानुन् नै त्यो भन्दा बढी जीवनका रंगहरुको महत्व बारे अझ स्पष्ट बनुन् । स्वास्थ्य तथा शारीरिक विषय त अध्ययन गरुन नै त्यो भन्दा बढी शारीरिक र मानसिक स्वस्थ रहन र जीवनमा चारित्रिक गुणको महत्व झन ठूलो छ भनेर सिकुन् र मनन गरुन् ।
यसरी पाठ्यक्रममा भएका विषयवस्तुहरु त भनिदिनुस् नै त्यो भन्दा बढी जीवन र जगत्का बारेमा पनि ज्ञान भरिदिनुस् । सत्य र झुठ के हो त्यो छुट्याउन सक्ने मात्र होइन, सत्य र न्यायका लागि लड्ने वातावरण सृजना गरिदिनुहोस् भलै त्यो बाटोमा हिड्न उनीहरु एक्लै किन नपरुन् ताकी भविष्यमा सत्य र न्यायको गोरेटोमा अगाडि बढिरहन सकुन् । हाम्रा विद्यार्थीहरुलाई म होइन हामी, अरुको बुद्धि विवेकमा होइन आफ्नो योग्यता, क्षमता र रुचीमा विश्वास गर्ने दृढ शक्तिको विकासमा जोड दिनुहोस् ।
अनि उनीहरुलाई यो पनि बताइदिनुहोस् कि सबै मानिसहरु एकै किसिमका र एउटै योग्यता वा क्षमताका हुँदैनन् र उनीहरु पनि छैनन् । आन्तरिक तथा वाह्य परीक्षामा उत्कृष्ट अंक प्राप्त गर्न प्रेरित गर्नुहोस् तर उनीहरुलाई कमजोर नतिजा कै कारण आफ्नो आत्मविश्वास र आत्मसम्मान कम हुन नदिनुहोस् । विद्यार्थी वा बालबालिकालाई भरोसा दिलाउनुहोस् कि औपचारिक शिक्षामा लिइने परीक्षा जीवनका ठूला ठूला परीक्षाका अगाडि केही पनि होइनन् र यी परीक्षाका सफलता र असफलताले मात्र उनीहरुको भविष्यमा निर्णायक भूमिका खेल्न सक्दैनन् भनेर ।
अनि बाबाआमाको धनमा र विना परिश्रम प्राप्त धेरै धनसम्पत्तिमा घमण्ड गर्न होइन् आफ्नो पसिनाको थोरै आम्दानीमा गर्व गर्न सक्ने आत्मनिर्भर र आत्मस्वाबलम्बी बन्न उत्प्रेरित गर्नुहोस् । अनि मुख्य कुरा विद्यार्थी र बालबालिकाहरुले यी कुरा सिक्ने मात्र होइन् व्यवहारमा लागु गर्दा शिक्षक तथा अभिभावकको माया, विश्वास र नजरमा कुनै फरक नपर्ने मात्र होइन झन, खुशी र सन्तोष मिल्नेछ भनेर विश्वास दिलाउनुहोस् । यति बुझाउन सके शिक्षक र अभिभावक सफल भएको ठहर्नेछ, धन्यवाद । हजुरहरुको स्नेही शरण कुमार अर्याल ।
शरणकुमार अर्याल
शरणकुमार अर्याल शिक्षाविद हुन् । शैक्षिक जगतलाई नजिकबाट केलाएका उनी विद्यालय व्यवस्थापनमा पनि संलग्न छन् ।
लेखकबाट थपअराजकताको खतराः प्रणालीगत राजनीति छाडेर एकले अर्कालाई गलाउने र राज गर्ने ?
जेठ १२, २०८१ शनिबार
सिन्थेसिस: इतिहासको पुर्नव्याख्या, हिन्दु गणतन्त्र अपरिहार्य
जेठ १०, २०८१ बिहिबार
सामाजिक सञ्जालकर्ताको विद्रूप र कैलाश सिरोहिया प्रकरण
जेठ ९, २०८१ बुधबार
भारतीय मूलका विनोद चौधरीका कर्तुत खोजिँदै, कसरी छिरे नेपाल ?
नेपालबहस संवाददाता
जेठ ११, २०८१ शुक्रबार
के तपाईको हातमा पैसा जोगिदैन ? यी तरिकाहरु अपनाउनुस् !
नेपालबहस संवाददाता
जेठ १२, २०८१ शनिबार
फेरिए नारायणी अस्पतालको मेसु, डा.एनामुलले पाए जिम्मेवारी
आबिद हुसेन
जेठ १३, २०८१ आइतबार
भारतीय कारखानामा विस्फोट : मृत्यु हुनेको संख्या ११ पुग्यो
नेपालबहस संवाददाता
जेठ ११, २०८१ शुक्रबार
फेरिए नारायणी अस्पतालको मेसु, डा.एनामुलले पाए जिम्मेवारी
जेठ १३, २०८१ आइतबार
अस्पतालमा आगलागी हुँदा सात नवजात शिशुको मृत्यु
जेठ १३, २०८१ आइतबार
तराईमा केही दिन अत्यधिक गर्मीको सम्भावना, सतर्कता अपनाउन अनुरोध
जेठ १३, २०८१ आइतबार
शिर्ष नेताको बैठकमा कार्यादेश बारे जुटेन सहमति, आजै फेरी छलफल हुने
जेठ १४, २०८१ सोमबार
सिरोहिया पक्राउ बारे बोलेका मह जोडीले चौतर्फी आलोचना भएपछि आलोचनापछि मागे माफी
जेठ १४, २०८१ सोमबार
बजेटको करिब १५ प्रतिशत रकम सामाजिक सुरक्षामा खर्च
जेठ १४, २०८१ सोमबार
‘लहान एक्पो’ मा एक करोड ५९ लाखभन्दा बढी कारोबार
जेठ १४, २०८१ सोमबार
कांग्रेस आफ्नो अडानमा अडिग छ, सरकारमा जाने हतारो छैन : नेता डा कोइराला
जेठ १४, २०८१ सोमबार
गोरखाको साम्दोमा सशस्त्र प्रहरीको ‘बोर्डर आउट पोष्ट’ स्थापना
जेठ १४, २०८१ सोमबार