महराको सक्रिय राजनीतिमा ब्रेक : समानुपातिकको ‘बन्द’सूचीमा कैद

११ असोज, काठमाडौं । महिला हिंसाको आरोप लागेदेखि माओवादीका उपाध्यक्ष कृष्णबहादुर महरा सार्वजनिक रुपमा त्यतिधेरै अभिव्यक्ति दिन रुचाउँदैनन् । माओवादीभित्रका प्रभावशाली नेताको रुपमा परिचित महरा प्रचण्डका थिंक ट्यांक मानिन्छन् । उनी पटकपटक सांसद भैसकेका कारण पार्टीभित्र उच्च सम्मान पनि रहेको छ । सभामुख भैसकेका महरामाथि पदमै रहेका बेला महिला हिंसाको आरोप खेप्नु पर्यो । जसले गर्दा तीन महिनासम्म पूर्पक्षका लागि थुनामा पनि बस्नुपर्ने बाध्याता आयो ।

गत २०७४ सालको निर्वाचनमा एमालेका शंकर पोखरेल पोखरेललाई प्रदेशसभामा पठाएर एमाले र माओवादी गठबन्धन भएको बेला दाङ २ बाट प्रतिनिधिसभामा विजयी भएका महरा यसपटक भने रेसबाट बाहिर रहे । दाङ २ का लागि माओवादीले उम्मेदवार सिफारिस गर्दा चुनाव लड्ने मनस्थितिमा रहेका उपाध्यक्ष कृष्णबहादुर महरा एकाएक रेस बाहिर आए ।

उनले आफूलाई समानुपातिक सूचीमा ‘बन्द’ राखेर प्रत्यक्षको रेसबाट बाहिर रहे । कसै कसैले यसलाई शंकर पोखरेललाई वाकओभर दिएको पनि भनिदिए । बन्दसूचीमा नाम गएपछि महराले आफू धेरै ठाउँबाट सिफारिस भएका कारण ‘तानातान’ मा पर्न नचाहेर समानुपातिक सुचीमा पर्न चाहेको बताए । तर महरा निर्वाचन लड्न नखोज्नुको एक मात्रै कारण भने ‘निर्वाचन हार्न सक्ने’ त्रासदी नै रहेको हो । किनकी उनीमाथि महिला हिंसाको आरोप फेरी पनि बल्झन सक्ने भएकाले ‘सेफ जोन’को रुपमा समानुपातिकको बन्दसूचीलाई रोजे ।

बन्दसूची पठाउनु अघि महराले आफू निर्वाचन लड्न चाहेको र दाङ–२ बाटै निर्वाचन लड्ने घोषणा गरेका थिए । यो घोषणा गर्दा महरामा निर्वाचन लड्ने ठूलो साहस देखिएको थियो । यतिसम्मकी उनले आफूले प्राप्त गर्नसक्ने मत र जीत्न सक्ने आधारहरु समेत केलाएका थिए । माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालले महरालाई सेफ जोनमा राखेका हुन् । दाङ क्षेत्र नम्बर २ मा आफ्नो सहज जीत खोजिरहेका एमाले महासचिव शंकर पोखरेलले ‘महरा–तगारो’ पञ्छाउन खोजिरहेका थिए।

गठबन्धनका तर्फबाट साझा उम्मेदवार महरा बन्दा आफूलाई घाटा लाग्न सक्ने ठूलो जोखिम देखि पोखरेलसँग निकै सजग थिए । पोखरेलले महरालाई रोक्नका निम्ति माओवादी भित्र लबिङ थालिरहेको स्रोतको दावी छ । पोखरेलले लुम्बिनी प्रदेशका मुख्यमन्त्री कुलप्रसाद केसीमार्फत महरालाई निर्वाचनमा नभिड्न सन्देश दिईरहेका थिए । महरा स्वयं निर्वाचन देखि झस्किएका थिए । उनले सुरुमा आफू समानुपातिक उम्मेदवार नै बन्ने भन्दै पार्टी अध्यक्ष दाहालसँग भनेका थिए । तर दाहालले ‘तपाई जत्तिको मान्छे नलडेर को लड्छ त पार्टीबाट चुनाव ?’ भनेका थिए । अनि महरा चुनाव लड्ने मनस्थितिमा पुगेका थिए ।

सुरु देखिनै आफू समानुपातिक सुचीमा पर्ने योजनाले महराका लागि चुनाव जित्न सक्ने आधारहरु ‘कमजोर’ देखिईरहेका थिए या त यसलाई उनको ‘डर’ को संकेतका रुपमा बुझ्न गाह्रो पर्दैन । ०७४ को निर्वाचनमा एमालेसँगको तालमेलको बलमा प्रतिनिधिसभा सदस्य चुनिएका महराको प्रतिनिधिसभा यात्रा सुखद बनेन । प्रतिनिधिसभा सभामुखको ‘ओहदा’ मा पुगेका महरा यौन दुराचार जस्तो गम्भिर मुद्धामा मुछिए । संसद सचिवालयकी एक कर्मचारीले महरा बिरुद्ध बलात्कार मुद्धा दर्ता गरेपछि महराको सभामुख पद मात्रै खोसिएन उनको राजनीतिक यात्रा एकाएक ओरालो लागेको थियो । भलै महराले यो मुद्धामा सफाई पाए। तथापि यो मुद्धाले महराको सकृय राजनीतिमा ब्रेक लगाउने अवस्था बन्यो ।

‘उहाँलाई यौन दुराचार र महिला हिंसाको आरोप नै भारी भयो’, माओवादीका एक नेताले भने । उनको राजनीतिक यात्रालाई ठूलो धक्का लगाएको यो मुद्धादेखि शिथिल बनेका महरा आगामी निर्वाचनमा भिड्ने वा नभिड्ने भन्नेमा अनिश्चित देखिएका थिए । त्यही बेला प्रचण्डले पनि समानुपातिकमा बस्नुस भनेपछि उनले सहज बाटो रोजेको ती नेताको भनाई छ । आफ्नो क्षेत्र दाङ २ मा रहेको ठूलो स्थानीय तह घोराही उपमहानगरको जनमत बुझ्न खोजेका उनले त्यहाँको मेयर पदको उम्मेदवार आफू निकटस्थ नेता माओवादीका हेमराज शर्मालाई बनाए । उनले प्राप्त गर्ने जनमतका आधारमा आफ्नो उम्मेदवारी रहने वा नरहने भन्ने बिषयको निक्र्यौल गर्नेमा महरा थिए । यो स्थानीय तहमा आफू निकटस्थ शर्मा पराजित बने, त्यो पनि वर्तमान गठबन्धन कायमै रहेको अवस्थामा पनि उनी पराजित बनेपछि महरा झस्किएका थिए ।