आफ्नो परिवार, आसेपासे र चाकरी चाप्लुसी गर्नेलाई कहाँ सेट गर्ने भन्ने देखियोः कांग्रेस नेता राजभण्डारी

समाजसेवासँगै राजनीतिबाट खारिएका सिद्धान्तनिष्ठ कांग्रेस नेता हुन् दिव्यमणि राजभण्डारी । काठमाडौंका स्थायी बासिन्दा राजभण्डारी संसदमा रहँदा दरिलो ढंगले पार्टीको प्रतिनिधित्व गर्ने कांग्रेस सांसदको रुपमा परिचित छन् । विधि, विधान, पद्धति र सिद्धान्तलाई राजनीतिक कडी ठान्ने उनी पार्टीभित्र निष्ठावान नेता र स्पष्टवक्ताको रुपमा चिनिन्छन् ।

आफूलाई लागेका कुरा निर्धक्क राख्न खप्पिस राजभण्डारी पार्टीमा हाम्रालाई भन्दा राम्रालाई स्थान दिनुपर्नेमा जोड दिन्छन् । पार्टीमा ठूलो लगानी गरेर पनि लाभको पदमा भने खासै पुगेका छैनन् । सांसद हुँदा पनि अनियमिततामा कतै नमुछिएकाले स्वच्छ छविका नेतामा उनी गनिन्छन् । गुट–उपगुटभन्दा असल नेतृत्वको खोजीमा जोड दिने उनी पार्टीको पछिल्लो क्रियाकलापदेखि असन्तुष्ट देखिन्छन् । उनै नेता राजभण्डारीसँग आमनिर्वाचनमा केन्द्रित रहेर नेपालबसहका लागि कालिका महतले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंशः

 गठबन्धनले गर्दा भागबन्डामा नमिलेर कांग्रेसभित्र आन्तरिक कलह छ । एकथरी कांग्रेसीहरु एक्लै चुनाव लड्नुपर्छ भनिरहेका छन् । यसलाई कसरी लिनुभएको छ ?

कांग्रेसमा मात्रै होइन अन्य पार्टीहरुमा पनि कसले टिकट पाउने, कसले नपाउने भन्ने विवाद छ । त्यस्तै कांग्रेसमा पनि त्यस्तो खाले असहमति छ । कसलाई प्रत्यक्ष्यमा उम्मेदवार बनाउने, कसलाई समानुपातिकमा राख्ने भन्ने होडबाजी चलिरहेको छ । अहिलेको परिस्थिति र संविधानले दिएको प्रावधान अनुसार एउटै पार्टीले बहुमत ल्याउन सक्ने स्थिति छैन । त्यसले गठबन्धनको आवश्यकता महसुस गरिएको हो । जहाँसम्म गठबन्धनको कुरा गर्दा सरकार बनाउने बेलामा गठबन्धन गर्नु स्वाभाविक हो । तर, चुनावमै गठबन्धन गरेर जाने कुरा त्यति राम्रो होइन । त्यो भन्दा पनि महत्वपूर्ण कुरा चाहीं सबै क्षेत्रका नेता, कार्यकर्ताहरुको मनोबल उच्च राख्ने गरी नेतृत्वले निर्णय गर्न सक्नुपर्छ ।

समाजका अन्य तह, तप्काका व्यक्तिहरुमा पनि असन्तुष्टि हुन्छ । पत्रकारहरुमा पनि छ । जस्तो म संसदमा रहँदा हरेक विषयमा आफ्ना धारणाहरु राख्थेँ । जनताका आवाजहरु उठाइरहन्थेँ । तर, मिडियामा खासै समाचार आउँदैन थिए । किनभने मसँग पत्रकारहरु असन्तुष्ट थिए होलान् । कोही सांसद बोल्न पाएको हुँदैन बाहिर समाचारहरु आइसकेका हुन्थे । 

त्यसको लागि सम्बन्धित क्षेत्रका जनताको मन जित्न सक्ने, स्वच्छ छवि भएका र जनताले विश्वास गरेका व्यक्तिलाई उम्मेदवार बनाएर पठाउनु उपयुक्त हुन्छ । त्यसको लागि आफ्नो दलले प्राप्त गरेको सीटबाट भूगोलको आवश्यकता, जनताको चाहना र चुनाव जित्न उच्च मनोबल भएको व्यक्ति छनोट गर्नुपर्छ । कुनै गुट, उपगुट, मेरो, तेरो भन्ने भावना नराखी असल कांग्रेसलाई छानेर टिकट दिनुपर्छ । त्यो भयो भने मात्रै कांग्रेसले चुनावमा राम्रो रिजल्ट ल्याउन सक्छ ।

गठबन्धनले गर्दा कांग्रेसभित्र आन्तरिक कलह छ, सीट कम आकांक्षी धेरै छन् कसरी मिलाउने ?

नेपाली कांग्रेस पुरानो लोकतान्त्रिक पार्टी हो । यहाँ धेरै संघर्ष गरेका साथीहरु हुनुहुन्छ । सिंगल लड्दा पनि सबैलाई भाग पुर्याउन गाह्रो हुन्छ त्यसमाथि गठबन्धन भएपछि कम त हुने नै भयो । त्यसकारण आकांक्षी सबैले भाग पाउने कुरा हुँदैन । तर, गठबन्धनमा आफ्नो पार्टीले प्राप्त गरेको सीटमा यताको उताको नभनी उपयुक्त पात्र छनोट गर्न सक्नुपर्छ । त्यसमा नेतृत्वले ध्यान दिन जरुरी छ । मैले अगाडि पनि भनेको छु भूगोलको आवश्यकता, जनचाहना र योगदानको आधारमा उपयूक्त पात्रलाई नेतृत्वमा पुर्याउनुपर्छ । त्यसमा हाम्रालाई होइन, राम्रालाई अवसर दिनुपर्छ । त्यो भयो भने असन्तुष्टि घट्छ पार्टीलाई फाइदा हुन्छ ।

एउटै चुनावी प्रक्रियामा प्रत्यक्षमा उठ्ने लागु नहुने समानुपातिकमा हुनेले चाहीं फेरि दोहोरिएर आउन नपाउने नियम कही हुन्छ ?

पार्टी सभापति देउवाले उम्मेदवार चयनमा एकलौटी गरेको कोइराला पक्षको आरोप छ, कांग्रेसमा पटक–पटक यस्तो विवाद किन भइरहन्छ ?

जहाँसम्म पार्टी सभापतिले एकलौटी ढंगले टिकट दिन खोजेको भनेर संस्थापन इतर पक्षको आरोप छ । त्यसमा संस्थापन पक्ष र इतर डा. शेखर कोइराला पक्ष दुवैको गल्ती छ । किनभने देउवा पक्षले एकलौटी गर्न खोज्यो भनिरहँदा उहाँहरुले पनि मलाई यति प्रतिशत चाहिन्छ । मेरो मान्छे यहाँ राखिदेउ भन्नुभएन । खासगरी अहिले ६० र ४० प्रतिशतको भागबन्डाको कुरा छ । त्यसरी ६० र ४० प्रतिशतको कुरा गरिरहँदा असल कांग्रेस भनेर दुवै पक्षले खाजेका छैनन् । खाली आफ्नो परिवार, आसेपासे र चाकरी चाप्लुसी गर्नेलाई कहाँ सेट गर्ने भन्ने छ ।

पार्टी संगठनमा बलिदानी गरेको त्यागी व्यक्ति खोजिएको छैन । संस्थापन पक्षले एकलौटी गरेर पार्टीमा योगदान नभएका, चुनाव जित्ने आधार नभएका र जनतामा लोकप्रिय नभएका व्यक्तिलाई टिकट दिएको भनेर आरोप छ । यदि त्यस्तो हो भने संस्थापन इतरपक्षले पनि मलाई यति प्रतिशत चाहिन्छ भन्नु भएन । सम्बन्धित क्षेत्रमा योगदान भएको जुनसुकै पक्षको भएपनि असल कांग्रेसले टिकट पाउनुपर्छ भनेर उहाँहरुले माग गर्न सक्नुपर्यो । तर, यहाँ असल कांग्रेस भन्दा आफ्ना गुट, आसेपासेको प्रचार गरिएको छ ।

सभापति देउवाको व्यवहारले कोइराला पक्षमा ठूलो असन्तुष्टि छ नि, के भन्नुहुन्छ ?

उहाँहरुको मात्रै होइन । असन्तुष्टि त सबैको छ । शेरबहादुर देउवामा पनि होला, रामचन्द्र पौडेलमा पनि छ । अन्य नेताहरुमा पनि छ । समाजका अन्य तह, तप्काका व्यक्तिहरुमा पनि असन्तुष्टि हुन्छ । पत्रकारहरुमा पनि छ । जस्तो म संसदमा रहँदा हरेक विषयमा आफ्ना धारणाहरु राख्थेँ । जनताका आवाजहरु उठाइरहन्थेँ । तर, मिडियामा खासै समाचार आउँदैन थिए । किनभने मसँग पत्रकारहरु असन्तुष्ट थिए होलान् । कोही सांसद बोल्न पाएको हुँदैन बाहिर समाचारहरु आइसकेका हुन्थे । त्यसैले असन्तुष्टि हरेक मान्छेमा हुन्छ ।

समानुपातिकमा एकपटक आइसकेकाले फेरि नपाउने भन्ने प्रावधान कांग्रेसले ल्याएको छ, त्यसलाई कसरी लिनुभएको छ ?

यो संविधानमा व्यवस्था नभएको कुरा नेपाली कांग्रेसले ल्याएको छ । जसरी समानुपातिकमा एकपटक निर्वाचित भइसकेका व्यक्तिहरुलाई फेरि उम्मेदवारी दिन नपाउने प्रावधान ल्याएको छ । त्यो संविधानमा उल्लेख छैन । त्यसैले कांग्रेसले यो निर्णय गलत गर्यो भन्ने लाग्छ । किनभने प्रत्यक्ष र समानुपातिक दुवै प्रक्रिया चुनाव हो । प्रत्यक्ष पनि चुनाव हो । त्यो चुनावी प्रक्रियामा एकथरी समानुपातिकबाट आउँछन, अर्कोथरी प्रत्यक्षबाट उम्मेदवार भएर आउँछन् । एउटै चुनावी प्रक्रियामा प्रत्यक्षमा उठ्ने लागु नहुने समानुपातिकमा हुनेले चाहीं फेरि दोहोरिएर आउन नपाउने नियम कही हुन्छ ? यसमा जो साधन, स्रोत र शक्तिले सम्पन्न छन् तिनलाई समानुपातिकमा नअटाएपछि पार्टीले प्रत्यक्ष तर्फबाट मौका दिएको छ । कसैलाई पहिला समानुपातिकमा राखेर शक्तिशाली बनाएर प्रत्यक्षमा चुनाव लडाइएको छ । जस्तो उदाहरणको लागि यो भन्दा पहिला ज्ञानेन्द्रबहादुर कार्कीलाई समानुपातिकबाट सांसद बनाइयो । त्यसपछि सुनसरीबाट प्रत्यक्षमा चुनाव लडाएर विजयी बनाइयो । अहिले गृहमन्त्री बालकृष्ण खाँडजी आउनुभएको छ । यस्ता अन्य व्यक्तिहरु पनि धेरै होलान् ।

साधन, स्रोत र शक्तिको आडमा समानुपातिकमा परेर आएका सांसदहरुको भूमिका संसदमा कस्तो देख्नुभयो ?

त्यसरी आएका कतिपय सांसदले सदनमा राम्रो भूमिका खेलिरहेको देखियो । जस्तो मैले संसदमा रहँदा कहिल्यै पनि तलमाथि नगरी इमान्दारपूर्वक पार्टीको प्रतिनिधित्व हुनेगरी भूमिका निर्वाह गरेँ । कतिपयले झारा टार्ने र भत्ता पड्काउने हिड्ने, कहिले संसद बैठकमै नआउने काम पनि गरे । तर, पार्टीले यसले राम्रो काम गर्यो, यसले पार्टीको मर्म र भावना अनुसार काम गर्न सकेन भनेर मूल्यांकन कहिल्यै गरेन । राम्रो गर्नेलाई धन्यवाद दिने, गर्न नसक्नेलाई किन भएन भनेर पनि खोजी गरिएन । नेपाली कांग्रेसबाट ६३ जना सांसद भएका थियौं । त्यसमध्ये संसदमा कसले राम्रो भूमिका खेल्यो, कसले राम्रो गर्न सकेन भन्ने संविधानमा प्रावधान भएको भए हामीले केही भन्नु थिएन । पार्टीको विधान पनि संविधानको मर्मअनुसार भएन । जब कि संविधानमा समानुपातिकमा एकपटक निर्वाचित भएकोले दोहोर्याउन पाउँदैन भनेर लेखिएको छैन ।

अहिले पैसा र पावरका आधारमा संसदमा राम्रो भूमिका नखेल्ने, खाली ठेक्कापट्टा र व्यक्तिगत स्वार्थमा लिप्त हुने व्यक्तिहरुलाई प्रत्यक्षमा चुनाव लडाइँदैछ ।

जब कि मूल्यांकन गर्दा कानुनले मिल्ने गरी तलको माथि, माथिको तल भनेर संघ र प्रदेशमा कहीं व्यवस्था नभएकाले पुरानै पदमा पुनः उम्मेदवारी दिन नपाउने र सेवा गर्न नपाउने गरी उनीहरुलाई मापदण्ड बनाइएको छ । त्यसले हामीजस्ता नेतालाई खिन्न बनाएको छ । त्यसकारण हिजो समानुपातिकबाट प्रतिनिधित्व गर्ने जति व्यक्तिहरु छन् संसदमा । तिनीहरुलाई मेरो त एकपटक मात्रै रहेछ भन्ने भएको छ । त्यस्तो व्यवस्थाले राजनीतिमा कुनै मेहनत नगर्ने देखिन्छ । अहिले संसदमा कतिपय सांसद हुनुहुन्छ, उहाँहरु संसदभित्र त्यति क्रियाशील देखिनुहुन्न । त्यसभित्रका कतिपय साथीहरु चुनाव लड्ने चाहनामा हुनुहुन्छ । म यो पक्ष, ऊ पक्ष भन्न चाहन्न । म चाहीं अहिले पार्टीभित्र जुन तरिकाले काम भइरहेको छ त्यो एकदमै गलत हो भन्न चाहन्छु । किनभने पार्टीभित्र महत्वपूर्ण कमै व्यक्तिहरु हुनुहुन्छ । उहाँहरु समानुपातिक बाहेक प्रत्यक्षमा चुनाव लड्नै सक्नुहुन्न ।

त्यसकारण मौका पाउँदा जसले राम्रो भूमिका निर्वाह गर्न सकेको छैन । जस्तो अहिले कतिपय मन्त्रीहरु हुनुहुन्छ । उहाँहरुले रिजल्ट राम्रो दिनुभएको छैन भने फेरि निरन्तरता दिनुभएन । भ्रष्टाचारको आरोप लागेका व्यक्तिहरुलाई फेरि मन्त्री बनाउनुभएन । जसले मन्त्री हुँदा राम्रो काम गरेको छ त्यसलाई पुनः अवसर दिनुपर्यो  । जो व्यक्ति एकपकट सांसद भएर राम्रो भूमिका निर्वाह गर्न सकेन । त्यसलाई फेरि दोहो¥याउनु गलत हो । संसदमा बोल्दा कतिपय सांसदहरु तयारी गरेर आउनुहुन्थ्यो कतिपयले तयारी नै नगरी हचुवाको भरमा बोल्नुहुन्थ्यो । कोही त संसदमा भागै लिनुहुन्न थियो । कोही १० दिन हाजिर भएर जानुभयो । त्यस्ता व्यक्तिहरु हामीले देखेका छौं, भोगेका छौं ।

मौका पाउँदा राम्रो भूमिका निर्वाह गर्न नसक्नेलाई दोहोर्याउनु घातक हो ?

हो । जस्तो समानुपातिकबाट आएकाहरु सांसद, मन्त्री भए । अहिले आएर प्रत्यक्षमा लड्ने वातावरण छैन । त्यो राजनीति सिद्धान्त, आस्था र विश्वासका लागि हेल्दी पोलिटिक्स भएन । जो व्यक्ति आवश्यक छ, संसदमा राम्रो भूमिका खेलेको छ । देश विकासको लागि राम्रो भूमिका खेलेको छ । राष्ट्र, राष्ट्रियता र जनताको लागि खबरदारी गरेको छ । त्यस्ता व्यक्ति जो प्रत्यक्षमा लड्न सक्दैनन् उसलाई समानुपातिकमा राख्नुपर्छ । म सांसद हुँदा पार्टीको प्रतिनिधित्व गरेर आफ्नो कर्तव्य पुरा गरेको छु । तर, हामी प्रत्यक्ष निर्वाचनमा जान सक्ने मान्छे होइन । मैले पार्टी र देशको निम्ति आफ्नो बलबुताले भ्याएसम्म काम गरेको छु । पदको दुरुपयोग कहिल्यै गरिँन । अहिले पार्टीले हामी जस्ता व्यक्तिहरुलाई बञ्चित गरेको छ । यहाँ मैले पार्टीमा जसले अतुलनीय योगदान गरेको छ, त्यस्ता व्यक्तिहरु आउनुपर्छ भन्ने खोजेको हुँ । म अरुको कुरै गर्दिन ।

अहिले कांग्रेसले प्रदेशमा पठाएका मान्छेको लिस्ट हेर्दा एउटा पनि सिनियर मान्छे देखिँन । बरु त्यसमा मलाई पठाईदिएको भए हुन्थ्यो । मलाई खाली त्यसमा बसेर सेवा गर्ने इच्छा थियो । कुनै मन्त्री, मुख्यमन्त्री खाने लोभ, रहर होइन । त्यहाँ बसेर संस्थागत विकासको काम गरिदिन्थेँ । संघीय व्यवस्था के भन्ने पहिचान दिने गरी काम गरेर देखाउने थिएँ ।

समानुपातिक उम्मेदवार त्यस्तो हुनुपर्याे जसले प्रत्यक्षमा पनि भोट तान्ने क्षमता राखोस् हो ?

समानुपातिक निर्वाचन प्रणाली जर्मनीमा पनि छ । समानुपातिक प्रतिनिधिलाई एक किसिमले मत आउँछ । प्रत्यक्षतर्फको प्रतिनिधिलाई एक किसिमको भोट आउँछ । जो प्रत्यक्षमा चुनाव जित्ने क्षमता राख्छ ऊ त्यसमा लड्छ । जस्तो अघिल्लो निर्वाचनमा कृष्णप्रसाद सिटौलालाई समानुपातिकमा बस्नु भन्दा मान्नु भएन । म प्रत्यक्षबाट जनताको प्रतिनिधि भएर आउँछु भनेर चुनाव लड्नुभयो । यसपाली अर्जुनरसिंह केसीलाई टिकट दिने कुरा चलेको थियो । उहाँको नाम देखिन चुनाव लडने मुडमा हुनुहुन्छ । जब प्रत्यक्षमा चुनाव हार्छन् समानुपातिकबाट आएका छन् । होइन भने फेरि प्रत्यक्षबाट आएका छन् ।

त्यसमा सबै २०७४ सालमा चुनाव हारेकालाई राखिएको छ । यसरी खाली पहिलाकै जस्तो हिसाबले मान्छेहरु राखिएका छन् । यसरी जनआकर्षण नभएका मान्छेहरुलाई महत्व दिएपनि अहिले थपिएका नयाँ जेनेरेशन र फ्रस्टेशन गरी दुई थरीका भोटर्सहरु थपिएका छन् । त्यसले बालेन क्रेजहरु जन्माउँछ ।

अहिले कस्तो छ भने एकातिर पार्टीमा क्रियाशील भएर काम गर्यो । जनताको विश्वास जित्यो त्यस्ता व्यक्तिलाई अवसरबाट बञ्चित गर्ने । २०७४ सालमा चुनाव जित्न नसक्ने, जनताबाट फेल भएका धेरैलाई अहिले फेरि अहिले समानुपातिकमा राखिएको छ । यसले गुटबन्दीका कारण पार्टीभित्र सक्षम भन्दा पनि जसरी हुन्छ संसदमा आफ्नो मान्छे छिराउने प्रवृत्ति बढेको छ । यहाँ ६०, ४० कुरा गरिएको छ तर आफ्ना मान्छे छिराउनको लागि । पहिला नेपाली कांग्रेसले संसदमा राम्रो रोल खेल्नसक्ने मान्छे राख्नुपर्छ । अहिले पैसा र पावरका आधारमा संसदमा राम्रो भूमिका नखेल्ने, खाली ठेक्कापट्टा र व्यक्तिगत स्वार्थमा लिप्त हुने व्यक्तिहरुलाई प्रत्यक्षमा चुनाव लडाइँदैछ ।

यो प्रथा रहुन्जेल पार्टीमा कहिल्यै राम्रो काम हुँदैन । अहिले जनता धेरै सचेत छन् । पार्टीले समानुपातिकमा जसरी मान्छे छनोट गरिएका छन् ती व्यक्ति कत्तिको वजनदार हुने भन्ने जनताले बुझेका छन् । २०७४ को निर्वाचनमा नेपाली कांग्रेसले ४० सीट पाएको थियो । अहिले जनताले हेरिरहेका छन् कस्ता मान्छेहरु संसदमा जाँदैछन् भनेर । राजनीतिबाट रिटायर्ड हुने बेलाका व्यक्तिलाई फेरि चुनाव लडाइँदै छ । यसो हुनुमा संस्थापन पक्षभन्दा इतर पक्षको धेरै कमजोरी छ । असल नेता, कार्यकर्ताको लागि नभई आफ्नो गुटको लडाइँ भइरहेको छ । म कुनै गुटको राजनीति गर्ने मान्छे होइन ।

त्यसो भए कांग्रेसले टिकट वितरणमा न्यायोचित निर्णय गर्न सकेन, हो ?

न्यायोचित वितरण गर्न पटक्कै सकेको छैन । कांग्रेसले खाली आसेपासे, आफ्नो वरिपरि घुम्ने व्यक्तिलाई अवसर दिने गरेको छ । त्यस्ताले संसदमा राम्रो भूमिका निर्वाह गर्न सक्दैन । सांसद हुन्छ अलिअलि कमाउँछ, आफ्नो दुनो सोझ्याउँछ, रातो पासपोर्ट पाउँछ, रमाउछ । त्यस्तालाई प्राथमिकतामा राख्ने गरिएको छ । बरु एमालेले प्रदेशमा पनि राजनीतिमा परिपक्व भएका अष्टलक्ष्मी शाक्य, राजेन्द्र पाण्डे, मेयर भइसकका केशव स्थापितजस्ता व्यक्तिलाई प्रतिनिधित्व गराएको थियो । माथि मन्त्री र सांसद भइसकेका व्यक्तिहरुलाई पनि समानुपातिकमा अवसर दिएको थियो । त्यतिबेला नेपाली कांग्रेस बागमती प्रदेशमा २१ सीटमा ७ सीटमा प्रत्यक्षतर्फ विजयी भएको थियो । १४ जना समानुपातिक गरि २१ जनाले प्रतिपक्षको जुन भूमिका निर्वाह गर्नुपर्ने थियो त्यो गर्न सकेनन् ।

अहिले कांग्रेसले प्रदेशमा पठाएका मान्छेको लिस्ट हेर्दा एउटा पनि सिनियर मान्छे देखिँन । बरु त्यसमा मलाई पठाईदिएको भए हुन्थ्यो । मलाई खाली त्यसमा बसेर सेवा गर्ने इच्छा थियो । कुनै मन्त्री, मुख्यमन्त्री खाने लोभ, रहर होइन । त्यहाँ बसेर संस्थागत विकासको काम गरिदिन्थेँ । संघीय व्यवस्था के भन्ने पहिचान दिने गरी काम गरेर देखाउने थिएँ । सबैले देखिरहनु भएको छ मैले हिजो संसदमा हुँदा के गरेको छु भनेर । अहिले कपितय प्रदेश सांसदहरु यहाँबाट हेटौंडा जानुहुन्छ मिटिङमा भाग लिनुहुन्छ फेरि फर्किएर काठमाडौं आउनुहुन्छ । कतिपय मिटिङमै जाँदैनन् खाली आफ्नो ठेक्कापट्टामै व्यस्त हुन्छन् । मलाई त्यसो गर्नु छैन । अहिले गठबन्धनमा रहेका मन्त्रीहरु मध्य कुन कुनले राम्रो रोल खेले त ? यहाँ २०१५ सालको बीपी कोइरालाको समयको स्मरण गराउन चाहन्छु । कृष्ण भट्टराई सक्षम हुनुहुन्थ्यो चुनाव हार्नुभयो । उहाँलाई मनोनित गरेर सभामुख बनाइयो । सूर्यप्रसादजीले चुनाव हार्नुभयो ।

यो क्षेत्रमा गगन थापा लोकप्रिय हुनुहुन्छ उहाँको ठाउँमा उठ्ने कुरै भएन । उहाँले अब १० वर्ष राजनीतिक गर्छु ५५ वर्ष पुगेपछि छोड्छु भन्नुभएको छ । त्यो पनि हेर्न बाँकी छ । त्यो १० वर्षसम्ममा हाम्रो अवस्था कहाँ पुगिसकेको हुन्छ । त्यसैले नहुने कुरामा बल खेर फालेर हुँदैन ।

उहाँलाई मनोनित गरेर गृहमन्त्री बनाइयो । जुन समानुपातिक प्रतिनिधिको कुरा गर्दा एकचोटी अवसर पाइसकेका धेरै महिलाहरुलाई दोस्रो पटपटक नदिने भन्ने कुरा पनि चलेको थियो । अहिले पार्टीले जसरी सुचीकरण गरेको छ । पार्टीले जस्ता व्यक्तिलाई सिफारिस गरेको छ । उम्मेदवारको व्यक्तित्व हरेर पनि जनताले भोट दिने अवस्था आवस् । माथिल्लो तहमा नेपाली कांग्रेस कलस्टरबाट ल्याउने जनजाति, मधेसी, मुस्लिम, आदिवासी, दलित, महिला, खसआर्य, उत्पीडित, पिछडा वर्गलगायत जतिपनि छन् । त्यसमा सबै २०७४ सालमा चुनाव हारेकालाई किन राखेकाे ? यसरी पालैपालाे मान्छेहरु राखिएका छन् । यसरी जनआकर्षण नभएका मान्छेहरुलाई महत्व दिएपनि अहिले थपिएका नयाँ जेनेरेशन र फ्रस्टेशन गरी दुई थरीका भोटर्सहरु थपिएका छन् । त्यसले बालेन क्रेजहरु जन्माउँछ । मैले बालेन क्रेज नराम्रो भन्न खोजेको होइन । नेपाली कांग्रेसले पनि सही नेतृत्व दिनसक्ने मान्छेलाई प्राथमिकतामा राखेर ल्याउनुपर्छ भन्न खोजेको हुँ ।

कांग्रेसलाई आर्थिक, सामाजिक, राजनैतिक र सैद्धान्तिक रुपमा जसरी सहयोग गर्नुभयो , त्यसबाट के पाउनुभयो ?

मैले कांग्रेसबाट केही पाउँछु भनेर राजनीति गरेको होइन । म शिव–पार्वतीको वरिपरि घुम्ने गणेश पनि होइन । बीपीको इमान्दार कार्यकर्ता भएको नाताले सैद्धान्तिक रुपमा पार्टीलाई सहयोग गरेको हो । चाकरी, चाप्लुसी नगर्ने भएकाले पार्टी नेतृत्वप्रति त्यति विश्वासिलो हुन सकिएन । त्यति हुँदाहुँदै पनि मलाई पार्टीले २०७० र ७४ गरी दुईपटक समानुपातिक लिस्टमा राख्यो । २०७० पाइन, २०७४ मा पार्टी हारेपनि मैले पाएँ । पार्टीले मलाई जसरी विश्वास गरेर सांसद बनायो । मैले पनि आफ्नो व्यापार, व्यवसाय सबै छोडेर त्यसमा समय दिए । आफ्नो बलबुताले भ्याएसम्म संसदमा भूमिका निर्वाह गरेँ । मैले कांग्रेसलाई जे–जति योगदान गरेँ, अहिलेसम्म एकपटक समानुपातिक सांसद बाहेक कुनै लाभको पद लिएको छैन ।

तपाईंलाई पार्टीले कोषाध्यक्ष बनाउँदै छ भन्ने सुनिन्छ नि ?

नेपाली कांग्रेसको कोषाध्यक्ष हुन केन्द्रीय सदस्य हुनुपर्छ । अनि म केन्द्रीय सदस्य नै छैन भने कसरी कोषाध्यक्ष हुनु ? त्यसकारण त्यो कुरै नगरौं ।

केन्द्रीय सदस्य त पार्टीले मनोनित गरेर ल्याउन सकिहाल्छ नि ? अनि कसरी हुँदैन भन्नुहुन्छ ?

त्यो पार्टी नेतृत्वले चाहना गर्दा पछिको कुरा भयो । अहिले त कोषाध्यक्षको लागि जुन कुरा आवश्यक छ । त्यसमा म निर्वाचित छैन । अनि कसरी हुन्छ भन्नु ? जुन ठाउँमा जाने बाटै छैन । त्यो ठाउँको चाहना गरेर के हुन्छ ? त्यसैले ‘जान नपाउने गाउँको बाटै नसोधौ ।’

आगामी चुनावमा तपाईंको भूमिका के हुन्छ ?

इमानदारीपूर्वक पार्टीलाई सहयोग गर्ने अरु के गर्नु ? पार्टीले कतै खटायो, जिम्मेवारी दियो, म्यानिफेस्टो बनाउँदा सल्लाह लियो भने राय दिन्छु, खटिदिन्छु । जुनजुन ठाउँमा पार्टीले मेरो आवश्यकता महसुस गर्छ त्यसमा लागिपरेर सहयोग गरिदिन्छु । किनभने पार्टीमा बसेर आफूले पाए गर्ने नपाए नगर्ने मान्छे म होइन । म पार्टीमा आफ्नो लागि यो चाहियो भनेर बार्गेनिङ गर्ने मान्छे होइन । हिजो कतिपय सांसदहरु पार्टीमा प्रवेश गरेर खरिदबिक्रीकर्ता भए म त्यस्तो खरिदबिक्रीकर्ता होइन ।

तपाईं फलको आशा नगरी पार्टीमा निश्काम गर्छुहुन्छ , के का लागि ?

यतिका वर्षसम्म हामी पारिवारिक रुपमा कांग्रेस भएर लाग्यौं । हामी कुनै आयआर्जनको लागि कांग्रेस भएका होइनौं । सिद्धान्त, निष्ठा र भावनाले कांग्रेस भएका हौं । केही पाउँछु, कमाउँछु भनेर भएको होइन । लामो समय इमान्दारीपूर्वक लागेपछि एकपटकलाई एउटा पद पाइयो । फेरि पाइएन भनेर किन कुरा गर्ने ? अहिले मेरो व्यक्तिगत कमजोरी के भयो भने उमेरदेखि सब कारणले गर्दा प्रत्यक्षमा चुनाव लड्ने अवस्था रहेन । पुरानो थातथलो दोलखामा गएर राजनीति गर्ने कुरा पनि भएन । किनभने हामी २५/३० वर्षदेखि यतै छौं । त्यहाँ अरु साथीहरुले आफ्नो संगठन गर्नुभएको छ । जनताको काम गर्नुभएको छ । हामी बाहिरबाट जाने कुरै भएन । यो क्षेत्रमा गगन थापा लोकप्रिय हुनुहुन्छ उहाँको ठाउँमा उठ्ने कुरै भएन । उहाँले अब १० वर्ष राजनीतिक गर्छु ५५ वर्ष पुगेपछि छोड्छु भन्नुभएको छ । त्यो पनि हेर्न बाँकी छ । त्यो १० वर्षसम्ममा हाम्रो अवस्था कहाँ पुगिसकेको हुन्छ । त्यसैले नहुने कुरामा बल खेर फालेर हुँदैन ।