मधेशवादी दललाई विरासत जोगाउन कठिन, कांग्रेस–एमालेलाई भत्काउने चुनौति

२१ कात्तिक, काठमाडौं । यतिबेला मधेश प्रदेशमा मधेशी दलहरुलाई आफ्नो विरासत जोगाउन कठिन भएको छ । आफै आफै विभाजित हुँदा उनीहरुलाई विरासत जोजाउन कठिन भएको हो । त्यस्तै कांग्रेस र एमालेलाई भने मधेशी दलहरुको विरासत भत्काउने चुनौति थपिएको छ । मधेश प्रदेशका ८ जिल्लाका ३२ सिटमा एमाले र कांग्रेसको संगठन भएपनि उनीहरुले मधेशवादी दलहरुको विरासत भत्काउन कठिन भएको हो ।

मंसिर ४ को प्रतिनिधिसभा र प्रदेशसभा निर्वाचनको मिति नजिकिँदै गर्दा दलहरुको ध्यान मधेस प्रदेशमा केन्द्रित हुन थालेपनि दुवै पक्षलाई आफ्नो पक्षमा वकालत गर्न थालेका छन् । ‘मधेस केन्द्रित दलहरुको प्रभाव रहेको मधेस प्रदेशमा प्रमुख दलहरुलाई आफ्नो उपस्थिति बलियो बनाउने चुनौती छ भने मधेस केन्द्रित दलहरुलाई अहिले रहेको वर्चस्व गुम्ला भन्ने डर छ’, मधेशका एक नेताले भने ।

२०७४ को निर्वाचनमा तत्कालीन मधेसी पार्टीहरुले प्रदेशदेखि संघसम्म बलियो उपस्थिति बनाएका थिए । कांग्रेस, एमाले, माओवादी लगायतका दलहरु मधेस प्रदेशमा कमजोर देखिएका थिए ।३२ संघीय र ६४ प्रदेश निर्वाचन क्षेत्र रहेको मधेस प्रदेशमा कांग्रेस, एमाले, माओवादी केन्द्र, एकीकृत समाजवादी सहित मधेस केन्द्रित लोसपा र जसपा दुई वटा गठबन्धनमा निर्वाचन लडिरहेका छन् । अन्य केही साना दल र स्वतन्त्र उम्मेदवार पनि चुनावी प्रतिस्पर्धामा उत्रिएका छन् ।२०७४ को निर्वाचनमा कमजोर देखिएका ठूला दलहरु ४ मंसिरमा हुने प्रतिनिधि सभा निर्वाचनमा गठबन्धन बनाएरै भए पनि पुरानो विरासत फर्काउन केन्द्रीत रहेपनि उनीहरुलाई मधेशवादी दलहरु चुनौति बनेका हुन् । अहिले कांग्रेस, माओवादी, नेकपा एस, राष्ट्रिय जनमोर्चा र लोसपाको चुनावी गठबन्धन छ भने एमाले, राप्रपा र जसपा नेपालबीच गठबन्धन बनेपनि एमालेका लागि प्रभु साह चुनौतिका रुपमा देखा परे । कांग्रेसलाई जसपा चुनौति बनेको छ ।

गठबन्धन बनाएर चुनावमा होमिएको भए पनि सबै दलको आ–आफनै रणनीति देखिन्छ। सत्ता–गठबन्धनले वडा तहसम्मै पाँचदलीय संयन्त्र बनाएर काम गरिरहको छ तर गठबन्धनमै रहेकै दलहरुको दाउ भन्ने जतिसक्दो बढी सिट आफ्नो पक्षमा पार्ने भन्ने छ ।

मधेस प्रदेशमा गठबन्धन गरेर चुनावमा गएका एमाले र जसपा पनि आफ्नै पार्टीका उम्मेदवारलाई जिताउन लागिपरेका देखिन्छन । एमालेका एक नेताका अनुसार मधेस प्रदेशमा एमाले सबैभन्दा पहिला मधेस प्रदेशमा आफ्नो पार्टी कसरी बनाउने भन्ने रणनीतिका साथ निर्वाचनमा होमिएको छ भने कांग्रेसपनि पुरानो विरासतलाई फर्काउने कोसिसमा रहेको छ । मधेस प्रदेशमा आफ्नो नेतृत्वको सरकार बनाउनेदेखि प्रतिनिधि सभामा सक्दो बढी सिट जित्ने रणनीतिमा नेपाली कांग्रेस लागेको छ । मधेस प्रदेशमा प्रतिनिधि सभातर्फ कांग्रेसले ३२ मध्ये १५ सिटमा गठबन्धनको तर्फबाट उम्मेदवारी दिएको छ भने प्रदेशतर्फ ६४ सिटमध्ये ५० प्रतिशत सिटमा उम्मेदवारी दिएको छ । केही सिटमा आफूले टिकट नपाएपछि कांग्रेसकै नेताहरुले स्वतन्त्र उम्मेदवारी दिएपनि उनीहरु प्रभावहीन छन् ।

स्थानीय निर्वाचनको परिणामबाट हौसिदै प्रदेश र संघ निर्वाचनका लागि मधेसमा थप आक्रामक रुफमा प्रस्तुत भएको एमालेलाई उम्मेदवारी मनोनयनको दिनमा आएर प्रभु साहले गम्भीर धोका दिए । मनोनयनका दिन मधेसका नेता प्रभु साहले विद्रोह गरी स्वतन्त्र उम्मेदवारी दर्ता गराएपछि एमालेलाई मधेस प्रदेशमा रक्षात्मक बनाइदिएको छ । जसपासँग तालमेल गरे पनि त्यसको प्रभावकारितामा शंका उत्पन्न भएको छ । डबल डिजिटको लक्ष्य लिएको एमालेले साहकै कारण झस्किएको छ । जसपा–एमाले तालमेललाई कारण बनाई विद्रोह गरेका प्रभु साहले स्वतन्त्र उम्मेदवारहरु जिताउने र एमाले उम्मेदवार हराउने अभियान नै मधेसमा चलाएका छन । एमाले पार्टी पंक्ति त्यसलाई सामना गर्दै अघि बढ्ने चुनौती छ ।

मधेसमा माओवादी खासै बलियो नभए पनि उसको विगतको उपस्थिति अहिले पनि कायम रहने देखिन्छ । र, पार्टी पनि पुरानो विरासत जोगाउने रणनीतिमा छ । नयाँ बनेको दल एकीकृत समाजवादी भने विगतमा एमालेले जितेको ठाउँमा आफ्नो प्रभाव छोड्न सकिन्छ कि भन्ने दाउमा छ। यद्यपि, यो सहज छैन । समाजवादीका अध्यक्ष माधव नेपाल मधेस प्रदेशबाटै प्रतिनिधि सभाको उम्मेदवार बनेका छन् । उनले रौतहटबाट उम्मेदवारी दिएपछि त्यहाँ उनको बचश्व राम्रो भएपनि अन्य नेताहरुको लागि भने संकेत राम्रो छैन । अघिल्लो निर्वाचनमा मधेस प्रदेशमा राम्रो नतिजा ल्याएका अहिलेका लोसपा र जसपा नेपाल यो पटक अप्ठ्यारो अवस्थामा छन् । जसपाले मधेस प्रदेशमा ५ वर्ष सरकार चलाए पनि पार्टीको अवस्था राम्रो देखिएको छैन । पार्टी अध्यक्षहरु उपेन्द्र यादव र महन्थ ठाकुरदेखि अन्य शीर्ष नेताहरुकै क्षेत्रमा मधेसी पार्टीको अवस्था कमजोर देखिन्छ ।

अघिल्लो निर्वाचनमा यादव र ठाकुरको पार्टीले मधेस प्रदेशमा बहुमत ल्याएर संयुक्त सरकार बनाइएको थियो । यो पटकको निर्वाचनमा ठाकुरको नेतृत्वको लोसपा सत्ता–गठबन्धनसँग र यादवको पार्टी जसपा एमालेसँग गठबन्धन गरेर मधेसमा निर्वाचन लडेका छन् । लोसपाले मधेस प्रदेशमा संघतर्फ ७ मात्र उम्मेदवारी दिएको छ भने प्रदेशतर्फ १६ स्थानमा। जसपाले भने एमालेसँगको तालमेलमा १७ संघ र ३४ प्रदेश सभामा उम्मेदवारी दिएको छ । यसकारण मधेशवादी दलहरु रक्षात्मक रहेका छन् ।