मुख्य ऐतिहासिक : काष्ठमण्डप, धरहरा र रानीपोखरीको गति !
इन्द्र रिजाल
बैशाख ११, २०७६ बिहिबार १:५१:२३
काठमाडौं । भूकम्प गएको चार वर्षपछि काठमाडौँ उपत्यकाका मुख्य तीन ऐतिहासिक सम्पदाको पुनःनिर्माणले गति लिएको छ ।पुनःनिर्माण शुरु भएको करीब चार महिनापछि काष्ठमण्डपको २५, धरहराको १३ र रानीपोखरीको नगण्य काम शुरु भएको छ ।
भूकम्प गएको लामो समयपछि गत पुसदेखि धरहरा माघदेखि काष्ठमण्डप र फागुनदेखि रानीपोखरी पुनःनिर्माण शुरु गरिएको थियो । विसं २०७२ वैशाख १२ गते भूकम्पले गर्दा यी तीनै सम्पदामा पूर्ण रुपमा क्षति पुगेको थियो ।
आकर्षक रानीपोखरी !
अठारौँ शताब्दीको रानीपोखरी पुनःनिर्माणका लागि लामो समय काठमाडौँ महानगरपालिकाले जिम्मा लिए पनि विभिन्न किसिमका आन्तरिक विवादका कारण काम नभएपछि गत माघ १४ मन्त्रिपरिषद् बैठकले रानीपोखरी र बालगोपालेश्वर मन्दिर क्षेत्रको पुरातात्विक संरचना पुनःनिर्माणको जिम्मा राष्ट्रिय पुनःनिर्माण प्राधिकरणलाई दिएको थियो ।
अहिले रानीपोखरीमा पोखरीकै सरसफाइ र यसअघि कामपाले निर्माण गर्दा प्रयोग गरेको आधुनिक निर्माण सामग्री हटाउने काम भइरहेको प्राधिकरणका सिनियर डिभिजन इञ्जिनीयर धुव्रप्रसाद पौडेलले जानकारी दिए । उनका अनुसार हाल दैनिक ५० कामदारले पुनः निर्माणको काम गरिरहेका छन् ।
आगामी तिहारमा प्रयोग गर्न मिल्ने गरी काम तीव्र रुपमा भएको छ । प्राधिकरणका अनुसार अबको रानीपोखरी परम्परागत रुपमा निर्माण भए पनि आकर्षक हुन्छ । भूकम्प गएको करीब चार वर्षमा पुनःनिर्माण थालिएको रानीपोखरी पुरानै शैलीमा बन्नेछ । बालगोपालेश्वर मन्दिरलाई मल्लकालीन शैलीमा बनाउने योजना तय भइसकेको छ ।
पोखरी वरिपरिको क्षेत्रलाई थप आधुनिक र आकर्षक बनाइने बताइएको छ । प्राधिकरणले तयार पारेको विधिअनुसार पोखरीको मध्यभागमा कालीमाटी राखिने छ । माटाको तह तयार भएपछि करीब दुई फिट बालुवा राखिनेछ ।
वरिपरि भत्किएका पर्खाल पुरानै तहअनुसार मिलाइनेछ । डिलमा पैदलमार्ग बन्नेछ । पर्खालमा इँटा प्रयोग गरिने जनाइएको छ । पोखरीको पूर्व र उत्तरतर्फ ढुङ्गा छापेर पेटीसँगै ठाउँठाउँमा हरियाली बनाइने छ ।
विसं २०७२ माघ २ मा राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीबाट शिलान्यास भएको रानीपोखरीको पुनःनिर्माणको काम शुरुमा कामपाले पाए पनि महानगरले ठेकदारमार्फत काम गराउँदा प्राचीन सम्पदा पुनःनिर्माणमा एकपछि अर्को विवाद भएपछि काम हुन नसकेको हो ।
राजा प्रताप मल्लका माहिला छोरा चक्रवर्तेन्द्र मल्लको निधनपछि रानीको चित्त बुझाउन विसं १७२७ मा रानीपोखरीको निर्माण गराइएको शिलालेखमा उल्लेख छ । पोखरीका बीचमा त्यसैबेला बालगोपालेश्वर मन्दिर स्थापना गरिएको थियो ।
एकै रुखले नबन्ने भो काष्ठमण्डप
काठमाडौँको नामको उत्पत्ति भएको काष्ठमण्डप पुनःनिर्माणको काम पनि धमाधम भइरहेको छ । निर्माणअन्तर्गत अहिले काठको काम भइरहेको छ । काष्ठमण्डप पुनःनिर्माण समितिका अध्यक्ष राजेश शाक्यले अहिलेसम्ममा २५ प्रतिशत काम सकिएको छ बताए ।
अहिले झ्याल र ढोका निर्माणको काम भइरहेको छ । गत माघ २७ गते श्रीपञ्चमीका दिन काष्ठमण्डपको मूल थाम उठाइएको थियो । उक्त दिन काष्ठमण्डको मुख्य चार थाम उठाउइएको हो ।
सातौँ शताब्दीको काष्ठमण्डप पुनःनिर्माणका लागि अघिल्लो वर्ष वैशाख ३१ गते क्षमा पूजा गरिसकिएको छ । बिसेत नामका मानिसले जात्रा हेर्न आएका कल्पतरुलाई चिनेर नियन्त्रणमा लिई एउटा रूख उपलब्ध गराउने वाचा गराएर छाडेपछि कल्पतरुले सालको काठ दिएको, राजा लक्ष्मीनरसिंह मल्लले त्यसैबाट मूर्तिविहीन मरुसतः बनाएको र पछि यसैलाई काष्ठमण्डप भन्न थालिएको हो ।
कामपाले पुनःनिर्माण समितिलाई हालसम्म रु पाँच करोड ५० लाख आर्थिक सहयोग प्रदान गरिसकेको छ ।काष्ठमण्डपलाई प्राचीन स्वरूपमै तयार गरिनेछ । पुरानै स्वरूपअनुसार तीन तलाकै बनाइने छ । मन्दिरमा नेपाली सालको काठ प्रयोग गरिनेछ ।
काष्ठमण्डपमा धेरै डिजाइनका काठ प्रयोग हुनेछन् तर एकै रुखका हुनेछैन । आठ फिटभन्दा माथिका एक हजार दुई सय ५६ क्युबिक फिटका काठ प्रयोग गरिनेछ । आठ फिटभन्दा तलका काठ पनि ठाउँठाउँमा प्रयोग हुनेछन् । पुनःनिर्माणपछि मन्दिरको छानो भने झिँगटीले सजिने छ ।
धरहरामा दुई भ¥याङ
धरहरा पुनः निर्माणको कामअन्र्तगत अहिले जमीनमुनि पिलर राख्ने काम करीब अन्तिम चरणमा पुगेकाले अबको केही दिनमा जमिन माथिको काम हुनेछ । निर्धारित समयमा नै सक्नेगरी काम भइरहेको प्राधिकरणका सहसचिव एवं सम्पदा संरक्षण, सार्वजनिक भवन तथा पूर्वाधार महाशाखाका प्रमुख राजुमान मानन्धरले जानकारी दिए ।
सुनधारास्थित २९ रोपनी क्षेत्रफलमा फैलिएको धरहरा ११ तलाको बन्नेछ । टुप्पाबाट काठमाडौँ उपत्यका पूरै नियाल्न पाइनेछ । वरपर सङ्ग्रहालय, पानीको फोहरा, नाट्यघर, आकर्षक बगैंँचा, पार्किङ स्थल, खाजाघरलगायत निर्माण गरिनेछन् ।
गत पुस १२ गते प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले त्यसको शिलान्यास गर्नुभएको थियो । पहिलाको धरहराभन्दा नयाँ बन्ने धरहराको चौडाइ ठूलो हुनेछ जहाँ दुई लिफ्ट ‘आधुनिक भ¥याङ’ पनि हुनेछ । साथै एउटा परम्परागत भ¥याङ रहनेछ । लिफ्ट र भ¥याङ दुवै माध्यमबाट धरहरा चढ्न सकिनेछ ।
दुई वर्षका अवधिमा निर्माण सम्पन्न गर्ने गरी रमन कन्सट्रक्सनले धरहराको पुनःनिर्माण शुरु गरेको हो । कूल रु तीन अर्ब ४८ करोड लगानीमा निर्माण हुने धरहरा २२ तला र ७२ मिटर अग्लो हुनेछ ।
धरहराको १८ औँ तलामा अवलोकन कक्ष हुनेछ । नयाँ धरहरामा बगैँचा, सङ्ग्रहालय, रङ्गीन जलफोहरा, प्रदर्शनी कक्ष, पार्किङ स्थल, पसललगायत रहनेछन् । धरहरा बालबालिका तथा ज्येष्ठ नागरिकमैत्री हुने छ । त्यहाँ आउने अवलोकनकर्ताले सवारी साधनको व्यवस्थित पार्किङ गर्न सक्ने गरी पुनःनिर्माण हुनेछ ।
त्यहाँ ३५० गाडी र छ हजार मोटरसाइकल पार्किङ गर्न मिल्ने बताइएको छ । एघारतले धरहरा ९० सालको भूकम्पका कारण क्षतिग्रस्त भएपछि नौ तलामा सीमित भएको थियो । सो ऐतिहासिक धरहरा सन् १८३२ मा भीमसेन थापाले निर्माण गर्नुभएको थियो ।
मानन्धरका अनुसार गोश्वारा हुलाकका कारण काम गर्न समस्या भएपछि भत्काउनुपर्ने देखिएको छ । हुलाक सार्नका लागि आवश्यक पहल गरिएको छ । बबरमहलमा कार्यालय सार्नका लागि हुलाक सेवा विभागले तयारी थालेको छ ।
जगको काम पूरा भएपछि गोश्वारा हुलाक भत्काइने र बाँकी काम गरिने छ । ऐतिहासिक सम्पदा निर्माणका लागि कामदार पाउन त्यति सहज छैन । अहिले काष्ठमण्डप र रानीपोखरीको पुनःनिर्माणमा भक्तपुरका सीपयुक्त कामदार खटिएका छन् । रासस
इन्द्र रिजाल
इन्द्र रिजाल नेपालबहस डटकमका प्रधान सम्पादक हुन् । अर्थ राजनीतिक धारमा कलम चलाउने वरिष्ठ पत्रकार रिजालले आर्थिक, राजनीतिक तथा सामाजिक परिवेशका विषयवस्तुको यर्थाथमुखी चित्रण गर्छन् ।
लेखकबाट थपफल्चा शैलीमा निर्माण गरिएको बस बिसौनी आजदेखि सञ्चालनमा
जेठ १, २०८१ मंगलबार
स्थानीयको एजेण्डा बन्यो पाथीभरामा केबलकार
बैशाख ३०, २०८१ आइतबार
यस वर्ष पनि एनएमबी बैंकका शेयरधनीको हात खाली, वितरण योग्य मुनाफा ऋणात्मक
नेपालबहस संवाददाता
बैशाख ३०, २०८१ आइतबार
उडिरहेको विमानमा एयर होस्टेसलाई यात्रुले दुर्व्यवहार गरेपछि...
नेपालबहस संवाददाता
बैशाख ३०, २०८१ आइतबार
वर्षासँगै काठमाडौंको प्रदूषण कम हुँदै, ५० औँ स्थानमा सूचीकृत
नेपालबहस संवाददाता
बैशाख ३०, २०८१ आइतबार
आज सुनको मूल्य घट्यो, कतिमा हुँदै छ कारोबार ?
जेठ १, २०८१ मंगलबार
दैनिक सूर्य नमस्कार गर्दा यी १० समस्याबाट छुटकारा मिल्छ
जेठ १, २०८१ मंगलबार
राष्ट्रियसभाको बैठक कार्यसूचीमा प्रवेश नगरी स्थगित
जेठ १, २०८१ मंगलबार
कांग्रेसको अवरोधपछि प्रतिनिधिसभाको बैठक स्थगित
जेठ १, २०८१ मंगलबार
क्रिकेटर सन्दीप लामिछानेको मुद्दा हेर्दाहेर्दैमा
जेठ १, २०८१ मंगलबार
प्रतिनिधि सभाको बैठकमा कांग्रेसको अवरोध, छानबिन समितिको माग गर्दै नाराबाजी
जेठ १, २०८१ मंगलबार