कुन देश कति भ्रष्ट छ भनेर कसरी निर्धारण हुन्छ ? भारत र पाकिस्तानकाे के छ अवस्था ?

१७ माघ, काठमाडाैं । ग्लोबल करप्शन इन्डेक्स २०२३ ले विश्वका सबैभन्दा भ्रष्ट र कम भ्रष्टाचार हुने देशको सूची सार्वजनिक गरेको छ । तर कुन देशमा कति भ्रष्टाचार हुन्छ, कुन प्रकारका गतिविधिलाई भ्रष्टाचार मानिन्छ, कसरी सूची तयार हुन्छ भन्ने धेरैलाई थाहा नहुन सक्छ ।

१ सय ८० देशको सूचीमा सोमालिया, सिरिया, यमन सबैभन्दा बढी भ्रष्टाचार हुने देशमा परेका छन् । योसँगै डेनमार्क, न्युजिल्यान्ड र फिनल्यान्ड सबैभन्दा कम भ्रष्टाचार हुने देशमा परेका छन् । भारतलाई हेर्दा ८ स्थान तल झरेर ९३ औं स्थानमा पुगेको छ । कुन देशमा कति भ्रष्टाचार छ, कस्ता गतिविधिलाई भ्रष्टाचार मानिन्छ, प्रतिवेदन कसरी तयार हुन्छ भन्ने यसरी थाहा हुन्छ ।

देश कति भ्रष्ट छ भनेर कसरी निर्धारण हुन्छ ?

ट्रान्सपरेन्सी इन्टरनेशनल एक अन्तर्राष्ट्रिय गैर-सरकारी संस्था हो, जसको मुख्यालय बर्लिन, जर्मनीमा छ। संस्थाले हरेक वर्ष विश्वभरका देशहरूमा भ्रष्टाचारको अवस्थालाई उल्लेख गर्ने भ्रष्टाचार धारणा सूचकांक जारी गर्छ। यो सूचकाङ्कले विश्वभरका देशहरूमा भ्रष्टाचारको स्तर देखाउँछ।

कुन देशमा सबैभन्दा बढी भ्रष्टाचार हुन्छ भन्ने निर्णय गर्ने उसका आफ्नै मापदण्ड पनि छन् ।  यस संस्थाले हरेक देशमा भ्रष्टाचार पत्ता लगाउन ३ प्रकारका डाटा समावेश गर्दछ, जुन १३ विभिन्न सर्वेक्षण र संस्थाबाट सङ्कलन गरिन्छ। यसमा विश्व बैंक र वर्ल्ड इकोनोमिक फोरम जस्ता संस्थाहरू समावेश छन्। यसका साथै विभिन्न देशका विज्ञ र व्यवसायीसँग पनि कुराकानी भइरहेको छ ।

यी विभिन्न भागहरूबाट आउने डाटालाई गणना गरिन्छ र श्रेणी तयार गरिन्छ। यसरी त्यहाँको परिस्थितिअनुसार देशहरू बढी भ्रष्ट वा कम भ्रष्ट भनिन्छ। ट्रान्सपरेन्सी इन्टरनेशनल अर्गनाइजेसनको सूचीमा १८० देश परेका छन् ।

तर धेरै देश यसमा संलग्न छैनन्, यसको मतलब त्यहाँ भ्रष्टाचार छैन भन्ने होइन। वास्तवमा, ती देशहरू सूचीमा परेका छैनन् किनभने त्यहाँबाट अवस्था वर्णन गर्न पर्याप्त डाटा प्राप्त भएको छैन। त्यसैले तिनीहरूलाई सूचकांकको हिस्सा नबनाएकाे संस्थाकाे भनाइ छ।

विश्वका देशको अवस्था कस्तो छ ?

सूचकाङ्कमा जति उच्च स्थान हुन्छ, त्यो देश त्यति नै बढी भ्रष्ट मानिन्छ । उदाहरणका लागि, फिनल्यान्डको श्रेणी १ छ, जसको अर्थ संसारमा सबैभन्दा कम भ्रष्टाचार छ। योसँगै सोमालिया १८० औँ स्थानमा छ । यसको अर्थ यहाँ सबैभन्दा बढी भ्रष्टाचार हुन्छ । १८० देशको सूचीमा दुई तिहाइभन्दा बढी देशको अवस्था राम्रो छैन । भारत ९३ औँ र पाकिस्तान १३३ औँ स्थानमा छ । गत वर्ष र यो वर्ष सार्वजनिक भएको सूचकांकलाई तुलना गर्ने हो भने अधिकांश देशले सार्वजनिक क्षेत्रमा हुने भ्रष्टाचार रोक्न प्रभावकारी कदम नचालेको स्पष्ट हुन्छ ।

कुन कुरालाई भ्रष्टाचार मानिन्छ ?

भ्रष्टाचार भनेको घुस दिनु मात्र होइन । यो सूचकांक बनाउँदा धेरै कुरालाई भ्रष्टाचारको अंश मानिन्छ । सार्वजनिक कोषको दुरुपयोग, सार्वजनिक पदको व्यक्तिगत दुरुपयोग, सार्वजनिक क्षेत्रमा बढ्दो भ्रष्टाचार, सार्वजनिक क्षेत्रमा भ्रष्टाचारलाई प्रोत्साहन गर्ने नियमको कार्यान्वयन, निजामती सेवामा आफन्त नियुक्ति, भ्रष्टाचार मुद्दा दायर गर्ने जस्ता कार्यमा संलग्नलाई कानुनी कारबाही गर्ने । यस बाहेक जनतालाई प्रत्यक्ष असर पार्ने यस्ता कैयौं मुद्दाका आधारमा सूची तयार पारिएको हो ।